Δημοκρατία

Σημαντικά ζητήματα μνήμης, ιστορίας και εθνικής αυτογνωσίας θίγει το πρότζεκτ του φωτογράφου Martin Barzilai «Ghost Cemetery», που αναζητά στη σύγχρονη Θεσσαλονίκη τα ίχνη του λεηλατημένου εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης. Το υλικό αυτό παρουσιάστηκε ως φωτογραφικό λεύκωμα στη Γαλλία αλλά και ως έκθεση φωτογραφίας στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της Photobiennale του 2023, με την υποστήριξη μεταξύ άλλων και του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ – Γραφείο Θεσσαλονίκης.

Η μεγάλη άνοδος της ακροδεξιάς στην Ανατολική Γερμανία τα τελευταία χρόνια έχει χτυπήσει προειδοποιητικά καμπανάκια. Κι αν η εύκολη εξήγηση ήταν γενικώς και αορίστως το μεταναστευτικό, οι πραγματικές αιτίες είναι πολύ περισσότερες και πολύ πιο σύνθετες, όπως δείχνει ο κοινωνιολόγος Steffen Mau στο βιβλίο του «Άνισα ενωμένοι», που παρουσίασε ο ίδιος στις 9 Μαΐου 2025, στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, καλεσμένος του Goethe-Institut Thessaloniki και του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ – Γραφείο Θεσσαλονίκης.

Με μια μεγάλη δημόσια εκδήλωση εγκαινιάστηκε ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης, ένα νέο ψηφιακό εγχείρημα με τη σφραγίδα του Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας του ΑΠΘ και την υποστήριξη του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ. Η πλατφόρμα αυτή, που μοιάζει με μια ανοιχτή διαδικτυακή «εγκυκλοπαίδεια» για τον αστικό χώρο και την ανθρωπογεωγραφία της Θεσσαλονίκης, προσφέρει –για πρώτη ίσως φορά– ένα οργανωμένο, διεπιστημονικό και πλήρως τεκμηριωμένο υλικό, με έμφαση στην οπτική αποτύπωση των δεδομένων, που απευθύνεται ταυτόχρονα στην επιστημονική κοινότητα, στο ευρύ κοινό, αλλά και στους φορείς λήψης αποφάσεων και χάραξης πολιτικής. 

Μέσα από τα συνεχή περιστατικά αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας που καταγράφονται διαχρονικά σε Ελλάδα και Γερμανία, προκύπτει πως το φαινόμενο είναι όχι μόνο συστηματικό αλλά και συστημικό. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του, πού βρίσκεται η προέλευσή του, ποιοι παράγοντες το εκτρέφουν και το συντηρούν, ποιες είναι οι πολιτικές προεκτάσεις του και ποιες οι συνέπειές του για το κράτος δικαίου και την ίδια τη δημοκρατία; Στις 14 Μαρτίου 2025 διοργανώσαμε μαζί με το Goethe-Institut Thessaloniki μια συζήτηση για την αστυνομική βία σε Γερμανία και Ελλάδα, που ξέφυγε από την περιπτωσιολογία και εμβάθυνε σε όλα τα παραπάνω ζητήματα. 

Ένα διαδραστικό εργαστήρι, που πραγματοποιήθηκε στη Μυτιλήνη στις 12 Νοεμβρίου 2024 με δημότες της περιοχής, έδωσε ένα απτό δείγμα του τι είναι ο συμμετοχικός σχεδιασμός και έδειξε στην πράξη πώς μπορούν οι άνθρωποι μέσα από τον διάλογο να διαμορφώσουν τη ζωή και τον τόπο τους. 

Στην ημερίδα του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ σε συνεργασία με τη Συμμαχία των Φύλων με αφορμή τα 50 χρόνια από τη Μεταπολίτευση, πρόσωπα από την κοινωνία των πολιτών, την επιστήμη και τη δημοσιογραφία συζήτησαν για την κρίση που διέρχεται η Δημοκρατία σήμερα, για τις αδυναμίες της πολιτικής να ανταποκριθεί στις ανάγκες των πολιτών, αλλά και για εναλλακτικές προτάσεις των ίδιων των πολιτών. Η συζήτηση εκκίνησε από τα ευρήματα δύο ερευνών –μία για την αποχή στις εκλογές και μία για την έμφυλη ανισότητα στην εκπροσώπηση στα ΜΜΕ προεκλογικά– και εξελίχθηκε σε έναν ευρύτερο κριτικό αναστοχασμό για την ίδια τη Δημοκρατία.