Πολίτες και πολιτεία: Εμπιστοσύνη, ανισότητα ευκαιριών, πολιτική συμμετοχή

Αυτό που φαίνεται να παγιώνεται είναι η καταβαράθρωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς –εύρημα όλων των δημοσκοπήσεων των τελευταίων ετών– όπως και η έλλειψη συσχέτισης ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα και τους πολίτες. Παράλληλα αναδύονται οικονομικές αλλά και χωρικές ανισότητες, καθώς και τα συναισθήματα της απογοήτευσης, του φόβου, του θυμού και για πρώτη ίσως φορά τόσο έντονα της αδικίας. Τέλος, διάχυτη είναι η διαπίστωση πως αν κάποιος δεν διαθέτει οικονομικές δυνατότητες αντιμετωπίζει τεράστια εμπόδια σε κάθε επίπεδο και ότι η παροχή μιας δημοκρατικής και ισότιμης πρόσβασης σε ευκαιρίες είναι κάτι που η πολιτεία αδυνατεί ή δεν θέλει να προσφέρει. 

Πιο συγκεκριμένα:

Τα ποσοστά εμπιστοσύνης στους θεσμούς είναι πολύ μικρά και μόνο ο στρατός συγκεντρώνει ποσοστό άνω του 50%. Η έλλειψη εμπιστοσύνης δηλώνεται από σχεδόν όλες τις δημογραφικές κατηγορίες πολιτών, ωστόσο υπάρχουν πολύ μεγάλες και διακριτές διαφορές ανάλογα με την οικονομική κατάσταση, την κοινωνική τάξη και την ιδεολογική τοποθέτησή τους. 

Επίσης πολύ αρνητικά αξιολογείται η πολιτική του κράτους σε μια σειρά από κρίσιμους τομείς όπως οι υποδομές, η ενέργεια, η υγεία, η οικονομία, η παιδεία, το μεταναστευτικό, η στέγαση και το δημογραφικό – μόνη εξαίρεση με πάνω από 50% η τεχνολογία. Κι εδώ υπάρχουν οι μεγάλες διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται και στην παραπάνω κατηγορία, δηλαδή ανάλογα με την ηλικία, την οικονομική κατάσταση και την ιδεολογική τοποθέτηση.

Τα αρνητικά συναισθήματα (ανησυχία, φόβος, απαισιοδοξία, αδικία, απογοήτευση, θυμός) συγκεντρώνουν μακράν μεγαλύτερα ποσοστά από τα θετικά (ευτυχία, ικανοποίηση, δικαιοσύνη, ελπίδα, αισιοδοξία). Κι εδώ πάντως οι απαντήσεις για άλλη μια φορά εξαρτώνται ευθέως από την οικονομική κατάσταση και την ιδεολογική τοποθέτηση.

Η φορολογία θεωρείται σε τεράστιο ποσοστό άδικη, ιδίως από τους οικονομικά ασθενέστερους. 

Με συντριπτικό ποσοστό οι ερωτώμενοι θεωρούν πως οι πόλεις προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές, καταδεικνύοντας ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα δίχως χωροκοινωνική συνοχή και ότι ο εκδημοκρατισμός των ευκαιριών παραμένει ατελής. Ο γεωγραφικός παράγοντας φαίνεται πως αποτελεί σημαντικό εμπόδιο κυρίως για τους οικονομικά πιο αδύναμους. 

Από τους παράγοντες που οδηγούν σε μειωμένη πρόσβαση σε ενέργεια, υποδομές και στέγαση, ο πιο βασικός είναι μακράν ο οικονομικός. Ωστόσο ειδικά η επιβάρυνση του κόστους στέγασης είναι ίδια ανεξάρτητα από την οικονομική κατάσταση, την κοινωνική τάξη και τον τόπο διαμονής των ερωτηθέντων, υποδεικνύοντας πόσο βαθύ και διευρυμένο είναι το πρόβλημα. Ιδιαίτερα φαίνεται να επηρεάζεται η ηλικιακή ομάδα 17-34.

Η αίσθηση ότι κανείς έχει λιγότερες ευκαιρίες από τον μέσο όρο γίνεται μεγαλύτερη όσο απομακρυνόμαστε από τα αστικά κέντρα, όσο υποβαθμίζεται η οικονομική κατάσταση και όσο χαμηλότερο είναι το εκπαιδευτικό επίπεδο. Επίσης όσοι διαμένουν σε αγροτικές περιοχές αλλά και οι οικονομικά ασθενέστεροι καταγράφουν πολύ υψηλά ποσοστά μειωμένης πρόσβασης σε όλους τους δείκτες των υπηρεσιών. Ιδιαίτερα μεγάλα είναι τα ποσοστά αδυναμίας πρόσβασης στη «δημιουργία οικογένειας» από την ηλικιακή ομάδα 17-34.

Τρομακτικό εύρημα είναι ότι πρακτικά το σύνολο των Ελλήνων πολιτών (97%) θεωρεί πως η διαφθορά στη χώρα είναι πολύ ή αρκετά διαδεδομένη, ενώ μόνο τον τελευταίο χρόνο σχεδόν οι μισοί έχουν βιώσει ή έχουν γίνει μάρτυρες κάποιας περίπτωσης διαφθοράς. Εδώ τα ηνία κρατά η εκμετάλλευση δημόσιων εθνικών ή ευρωπαϊκών πόρων και ακολουθούν με επίσης μεγάλα ποσοστά χώροι όπως η Δικαιοσύνη, οι δημόσιες υπηρεσίες, οι πολιτικοί και τα ΜΜΕ.

Από τους παράγοντες που οδηγούν σε μειωμένη πρόσβαση στο πολιτικό σύστημα οι πιο σημαντικοί είναι η έλλειψη διαφάνειας και η αδυναμία συσχέτισης. Αξιοσημείωτο στοιχείο εδώ είναι ότι δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάλογα με την οικονομική κατάσταση και την ιδεολογική τοποθέτηση των ερωτηθέντων πολιτών – κάτι που σημαίνει πως η μειωμένη πρόσβαση στο πολιτικό σύστημα αφορά οριζόντια τους πάντες.

Τέλος, πολύ ενδιαφέρουσα πολιτικά είναι η απάντηση ότι «ένα νέο κόμμα που θα εκπροσωπούσε καλύτερα ανθρώπους σαν κι εμένα» μπορεί να ενεργοποιήσει την ενασχόληση με τα κοινά και την πολιτική – μια απάντηση που αφορά ιδίως τους οικονομικά ασθενέστερους και όσους τοποθετούνται στην αριστερά/κεντροαριστερά. Αυτό ενδεχομένως δείχνει όχι μια πλήρη απαξίωση του πολιτικού συστήματος, αλλά απλώς την ανάγκη για ένα νέο κόμμα με το οποίο θα μπορεί κανείς να συσχετιστεί. 

Πατήστε παρακάτω για να δείτε αναλυτικά την έκθεση αποτελεσμάτων της έρευνας.