ΑΡΘΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ
Από τότε που άρχισε η μαζική παραγωγή συνθετικών υλικών, τη δεκαετία του ’50, έχουν κατασκευαστεί 9,2 δισεκατομμύρια τόνοι πλαστικού. Από τα είδη αυτά, μόνο 24% παραμένει σε χρήση, ενώ έχουν παραχθεί 6,3 δισεκατομμύρια τόνοι αποβλήτων. Και ακόμα δεν έχει βρεθεί τρόπος διαχείρισής τους που δεν προκαλεί περαιτέρω προβλήματα.
Οι συσκευασίες, οι οποίες αποτελούν το 40% όλων των πλαστικών αποβλήτων, προκαλούν ιδιαίτερες δυσκολίες. Οι περισσότερες είναι σχεδιασμένες να πετάγονται ύστερα από μία μόνο χρήση, αλλά είναι πολύ δύσκολο να ανακυκλωθούν, επειδή συνήθως αποτελούνται από πολλά στρώματα υλικών. Σε παγκόσμια κλίμακα, ανακυκλώνεται το 14% των πλαστικών συσκευασιών – αν και αυτό συνήθως σημαίνει «κάθετη ανακύκλωση» για τη δημιουργία προϊόντων κατώτερης ποιότητας. Το 40% καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής και 14% καίγεται σε αποτεφρωτές. Το υπόλοιπο 32% βρίσκει δίοδο στο περιβάλλον: στις χωματερές, τα ποτάμια, τη θάλασσα ή ακόμα και τον αέρα που αναπνέουμε.
Πέρα από τα αμέτρητα πλαστικά μπουκάλια που βλέπουμε στις παραλίες ή τις σακούλες και τα περιτυλίγματα που παρασύρει ο αέρας στους δρόμους, τα πλαστικά απόβλητα που βρίσκουν δίοδο προς το περιβάλλον γεννούν χιλιάδες κινδύνους τόσο για το ίδιο όσο και για την υγεία μας. Προερχόμενο από απολιθωμένα ορυκτέλαια και αέριο, που αναμειγνύονται στη συνέχεια με επικίνδυνα πρόσθετα, το πλαστικό έχει τη δυνατότητα να παραμείνει στη στεριά ή τους ωκεανούς για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Στο νερό, τα πλαστικά απορρίμματα απειλούν τους θαλάσσιους οργανισμούς, και ιδιαίτερα τα ψάρια, τα θαλασσοπούλια και τα θαλάσσια θηλαστικά, ενώ στη στεριά ακόμα διερευνώνται οι παρενέργειες στην υγεία και οι άλλες επιπτώσεις του πλαστικού, το οποίο αποσυντίθεται σταδιακά και εισχωρεί στο υπέδαφος ή την τροφική αλυσίδα.
Η καύση σε εξωτερικό χώρο είναι ένας τρόπος απαλλαγής από τα πλαστικά, αλλά απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα διοξείδιο του άνθρακα και πολλά άλλα τοξικά χημικά τα οποία περιέχονται σε αυτά. Πέρα από τη ρύπανση που προκαλεί στον αέρα που αναπνέουμε, είναι γνωστό ότι το κάψιμο υδρογονανθράκων αποτελεί βασική αιτία της κλιματικής κρίσης.
Ο Άτλας του Πλαστικού φιλοδοξεί να ενημερώσει σωστά όποιον/α ενδιαφέρεται να αποτελέσει μέρος στην λύση του πλαστικού προβλήματος, παρέχοντας με συνοπτικό και εύληπτο τρόπο πληροφορίες σχετικά με τις επιπτώσεις που έχει η συγκεκριμένη μορφή ρύπανσης.
Κατέβασέ τον δωρεάν από εδώ
Η αποτέφρωση μεταφέρει την τακτική της καύσης σε βιομηχανικό επίπεδο. Οι εγκαταστάσεις αποτέφρωσης είναι διαφόρων τύπων: εγκαταστάσεις μετατροπής αποβλήτων σε ενέργεια (waste-to energy), συναποτέφρωσης σε βιομηχανικούς λέβητες και κλίβανους τσιμέντου, καθώς και τεχνολογιών όπως η αεριοποίηση και η πυρόλυση, που μετατρέπουν πλαστικά σε καύσιμα. Όπως και στην περίπτωση της καύσης σε εξωτερικούς χώρους, αυτές οι «λύσεις» μετατρέπουν τα πλαστικά απόβλητα σε παράγοντες ρύπανσης του αέρα: ουσίες ερεθιστικές για το αναπνευστικό σύστημα, καρκινογόνες διοξίνες και φουράνια, βαρέα μέταλλα (μεταξύ αυτών υδράργυρος, κάδμιο, μόλυβδος), καθώς και αέρια του θερμοκηπίου. Ακόμα και οι προηγμένες μέθοδοι ελέγχου ρύπανσης δεν είναι ικανές να αποτρέψουν την απελευθέρωση όλων των ρύπων στον αέρα, ενώ οι δεσμευμένοι ρύποι, από την άλλη, συγκεντρώνονται στη στάχτη που σχηματίζεται και στέλνεται στους χώρους υγειονομικής ταφής ή αναμειγνύονται με τσιμέντο και άλλα οικοδομικά υλικά. Και από εκεί, οι ρύποι μπορούν να περάσουν στο έδαφος και τα υπόγεια ύδατα.
Επίσης, η αποτέφρωση είναι απαγορευτική από άποψη κόστους, τόσο εξαιτίας των απαιτήσεων επένδυσης και της συντήρησής της όσο και για τη μειωμένη χρηστικότητα των αποβλήτων ως καυσίμων, αλλά και επειδή υπάρχει συνεχώς ανάγκη για πρώτη ύλη ώστε να διατηρείται το σύστημα λειτουργικό. Η καύση στερεών αποβλήτων είναι η επιβλαβέστερη για το περιβάλλον βιομηχανία στις ΗΠΑ, αναλογικά με το όφελος που παράγει. Την ίδια στιγμή, υπονομεύει την ανακύκλωση, καθώς «καταναλώνει» αξιοποιήσιμα υλικά ως πρώτη ύλη, και στερεί επενδύσεις από λύσεις πραγματικά ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μηδενικής παραγωγής αποβλήτων.
Αν και η ανακύκλωση είναι προτιμότερη από την αποτέφρωση, δεν λείπουν και σε αυτή την περίπτωση σημαντικά οικονομικά και τεχνικά ζητήματα. Για αυτόν τον λόγο μόνο 10% όλων των πλαστικών απορριμμάτων ανακυκλώνεται. Διαφορετικοί τύποι πλαστικών απαιτούν ξεχωριστή επεξεργασία, και ακόμα και η πιο προηγμένη τεχνολογία μπορεί να ανακτήσει μόνο μικρές ποσότητες υλικών που να είναι τόσο καλά όσο τα καινούργια. Από την ανακύκλωση, συνήθως, παράγονται «μη καθαρά» πλαστικά χαμηλής ποιότητας, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε επίσης χαμηλής ποιότητας προϊόντα, όπως οι βάσεις των φωτεινών σηματοδοτών κυκλοφορίας.
Η αγορά τέτοιων προϊόντων είναι περιορισμένη. Οι κατασκευαστές προτιμούν να χρησιμοποιούν καινούργια πλαστικά παρά χαμηλής ποιότητας ανακυκλωμένα υλικά. Η τόσο χαμηλή τιμή του καινούργιου πλαστικού και δαπανηρή διαδικασία διαλογής και επεξεργασίας των ήδη χρησιμοποιημένων έχουν ως αποτέλεσμα να στέλνονται στο εξωτερικό μεγάλες ποσότητες πλαστικών αποβλήτων. Τον Ιανουάριο του 2018 η Κίνα, ο κύριος εισαγωγέας τέτοιων αποβλήτων, εγκατέλειψε αυτή την πρακτική αναγκάζοντας τις αγορές να βρουν άλλους προορισμούς για τα απόβλητά τους. Στις ΗΠΑ, η Φιλαδέλφεια στέλνει πλέον τα προς καύση ανακυκλώσιμά της σε μια γειτονική πόλη, το Τσέστερ.
Η αποκαλούμενη «χημική ανακύκλωση» δεν θεωρείται καλύτερη. Η διαδικασία αυτή μετατρέπει τα πλαστικά σε καύσιμα και αέρια. Όμως, η προσπάθεια να διασπώνται τα απόβλητα στα βασικά τους συστατικά και αυτά να μετατρέπονται σε καινούργιο πλαστικό έχει αποδειχθεί μη πρακτική λύση σε ευρεία κλίμακα. Τα προβλήματα που γεννά αφορούν τις προκαλούμενες εκπομπές, τα τοξικά παραπροϊόντα και τη σημαντική κατανάλωση ενέργειας, ενώ σχετικές απόπειρες έχουν συνοδευτεί από μεγάλες αποτυχίες, πυρκαγιές, εκρήξεις και οικονομικές απώλειες. Η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ θεωρεί ότι η εν λόγω διαδικασία προκαλεί κινδύνους για την υγεία παρόμοιους με την συμβατική αποτέφρωση.
Όλες οι τρέχουσες διαδικασίες για τη χρήση πλαστικών αποβλήτων με άλλους τρόπους δεν «προλαβαίνουν» τους τεράστιους όγκους νέων υλικών που παράγονται. Και καθώς η κατανάλωση συνεχίζει να αυξάνεται, ακόμα και η υψηλής ποιότητας ανακύκλωση δεν μπορεί να μειώσει την ποσότητα πετρελαίου και αερίου που καταναλώνεται για την κατασκευή καινούργιων πλαστικών. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να περιοριστεί η ζημιά που προκαλείται από τα πλαστικά, όταν αυτά ολοκληρώσουν τον χρηστικό τους ρόλο, είναι να μειωθεί απευθείας η ποσότητα παραγωγής τους από την ίδια την πηγή. Και το πρώτο βήμα είναι να εξαλειφθούν τα πλαστικά μιας χρήσης.
Αποτελεί άρθρο αφιερώματος από τον Άτλαντα του Πλαστικού