Η ιδέα για το πρόγραμμα Schools for Change (2012-2020) γεννήθηκε από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση ΑΝΤΙΓΟΝΗ και το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ – Γραφείο Θεσσαλονίκης, εξαιτίας της ανησυχητικής ανόδου των περιστατικών ρατσισμού και σχολικού εκφοβισμού που σημειώνονταν σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ανά την Ελλάδα. Μέσα στα οκτώ χρόνια υλοποίησής του έφτασε να αποτελεί μια ομπρέλα διάφορων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, επιμορφώσεων, εργαστηρίων, εκδηλώσεων και δράσεων με ποικίλες θεματικές.
Το πρόγραμμα Schools for Change σχεδιάστηκε με σκοπό την ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών και των μαθητών-τριών σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ισότητας των φύλων, καθώς και την καταπολέμηση διακρίσεων κάθε μορφής. Στον αρχικό του σχεδιασμό το πρόγραμμα περιελάμβανε εκπαιδευτικά εργαστήρια με διαφορετικές δραστηριότητες για κάθε ηλικιακή ομάδα μαθητών-τριών στις θεματικές ενότητες: ανθρώπινα δικαιώματα, δικαιώματα παιδιού, στερεότυπες αντιλήψεις / προκαταλήψεις / ρατσισμός, αναπηρία και δικαιώματα, σχολικός εκφοβισμός / σχολική βία, ισότητα φύλων, ενώ αργότερα προστέθηκε και η διαμεσολάβηση ομηλίκων.
Το πρόγραμμα επαναπροσδιοριζόταν, εμπλουτιζόταν και διαφοροποιούνταν σύμφωνα με τις εκάστοτε ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της σχολικής κοινότητας, παραμένοντας όμως πάντα προσηλωμένο στον ίδιο βασικό στόχο: να συμβάλει στη δημιουργία ενός δημοκρατικού και ανθρώπινου σχολείου που, μέσα από τη συνεργασία του με την Κοινωνία των Πολιτών, θα προτρέπει μαθητές και μαθήτριες να αναλάβουν δράση για την αντιμετώπιση των διακρίσεων και του αποκλεισμού, τόσο στο σχολείο τους όσο και στο κοινωνικό τους περιβάλλον.
Ιστορικό
Η εφαρμογή του προγράμματος το 2012 ήταν πιλοτική και προέβλεπε την υλοποίηση 10 δίωρων εργαστηρίων για παιδιά σε 10 διαφορετικά σχολεία της Θεσσαλονίκης. Παρά τον περιορισμένο τους αριθμό, τα εργαστήρια αποδείχτηκε πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθούν λόγω της γενικευμένης απροθυμίας των σχολείων να συμμετάσχουν. Τελικά, η αποδοχή από τους μαθητές και τις μαθήτριες που το γνώρισαν ήταν τόσο ενθουσιώδης, ώστε πολύ σύντομα η αρχική απροθυμία έδωσε τη σειρά της στην κατακόρυφη αύξηση του ενδιαφέροντος.
Μόνο την πρώτη χρονιά το πρόγραμμα ταξίδεψε σε 65 συνολικά σχολεία όλων των βαθμίδων στη Θεσσαλονίκη και σε κοντινούς νομούς, με πάνω από 700 συμμετέχοντες/ουσες μαθητές και μαθήτριες. Στα οκτώ χρόνια υλοποίησης του Schools for Change (2012-2020), συμμετείχαν στα εκπαιδευτικά προγράμματα, στα εργαστήρια και στις δράσεις του συνολικά 250 σχολεία, 2.000 εκπαιδευτικοί και περισσότεροι από 30.000 μαθητές και μαθήτριες.
Ξεκίνησαν να πραγματοποιούνται επίσης εργαστήρια επιμόρφωσης για εκπαιδευτικούς και σεμινάρια για γονείς και κηδεμόνες, ενώ οι θεματικές διευρύνθηκαν και περιελάμβαναν επίσης τον ηλεκτρονικό σχολικό εκφοβισμό (cyber bullying), τη ρητορική μίσους (online και offline hate speech), την ενίσχυση δεσμών ομάδας ομηλίκων, την κοινωνική οικολογία κ.ά. Το πρόγραμμα Schools for Change αποτέλεσε ένα ολοκληρωμένο πακέτο διάφορων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δράσεων, σε συνεργασία με επίσημους εκπαιδευτικούς φορείς, το οποίο απευθυνόταν στη σχολική κοινότητα στοχεύοντας πρωταρχικά στην προώθηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον τομέα της εκπαίδευσης.
Διαμεσολάβηση ομηλίκων
Το σχολικό έτος 2016-17, η ΑΝΤΙΓΟΝΗ και το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ – Γραφείο Θεσσαλονίκης, από κοινού με εκπαιδευτικούς και διευθυντές-τριες σχολείων που τα προηγούμενα χρόνια συνεργάζονταν συστηματικά στο πλαίσιο του Schools for Change, εντόπισαν την ανάγκη να υπάρξει ένα πρόγραμμα κατάλληλο να λειτουργήσει θετικά στη διαχείριση των αντιπαραθέσεων μεταξύ μαθητών-τριών ως ένα δημοκρατικό μέσο πρόληψης φαινομένων σχολικού εκφοβισμού και βίας. Μετά από έρευνα και αναζήτηση, η ομάδα επέλεξε να εκπαιδευτεί στη σχολική διαμεσολάβηση ομηλίκων (peer mediation), ώστε στη συνέχεια να υποστηρίξει περισσότερα ενδιαφερόμενα σχολεία της Θεσσαλονίκης να εφαρμόσουν τον θεσμό.
Η Διαμεσολάβηση Ομηλίκων ως μέσο πρόληψης και καταπολέμησης της βίας μεταξύ συμμαθητών/τριών αποτελεί μια εναλλακτική προσέγγιση για τη διαχείριση των αντιπαραθέσεων μεταξύ ομηλίκων, μια εκπαίδευση πάνω στις αρχές του δημοκρατικού διαλόγου, της ενεργητικής ακρόασης, του σεβασμού και της ενσυναίσθησης. Τα εργαλεία της μη τυπικής εκπαίδευσης που χρησιμοποιεί η προτεινόμενη μεθοδολογία δίνουν την πρωτοβουλία στους ίδιους τους μαθητές/τριες για ενεργό συμμετοχή στη σχολική ζωή και για δημιουργία μιας σχολικής κοινότητας που διέπεται από αρχές δικαιοσύνης, συνεργασίας και ειρηνικής συνύπαρξης. Παράλληλα, αποτελεί μια βιωματική προσέγγιση των προβλημάτων και των συγκρούσεων που αντιμετωπίζουν οι μαθητές/τριες στην καθημερινότητα του σχολείου και δίνει τον χώρο να τεθούν τα προβλήματα και να αναζητηθούν λύσεις, μέσα από την εξοικείωση με τις αρχές της Διαμεσολάβησης και την εκπαίδευση στα ανθρώπινα δικαιώματα. Η ίδια η διαδικασία της Διαμεσολάβησης αναδεικνύει τον ρόλο του σχολείου ως χώρο δημοκρατίας και συμμετοχής και ως βασικό τόπο έκφρασης της κοινωνικής υπόστασης των μαθητών/τριών.
Βλ. τον σχετικό εκπαιδευτικό οδηγό εδώ.
Μεθοδολογία - Υλικό
Όλες οι δραστηριότητες του προγράμματος βασίζονται στη σύγχρονη μεθοδολογία της μη τυπικής εκπαίδευσης. Η προτεινόμενη παιδαγωγική περιλαμβάνει βιωματικές δραστηριότητες που εμπλέκουν προηγούμενες εμπειρίες των συμμετεχόντων και συμμετεχουσών στην εκπαιδευτική διαδικασία και προωθούν τη μεταξύ τους συνεργασία και ανταλλαγή. Ο συμμετοχικός χαρακτήρας της εκπαιδευτικής διαδικασίας ενθαρρύνει τη συλλογική προσπάθεια των μελών της ομάδας να αποσαφηνίσουν έννοιες και να αναλύσουν κοινωνικά ζητήματα. Τους ζητείται να συγκρίνουν τις γνώσεις τους και να σκεφτούν τις αιτίες και τα αποτελέσματα κάθε κοινωνικής κατάστασης που εξετάζουν. Τα μέλη της ομάδας προσανατολίζονται στην αναζήτηση δημοκρατικών λύσεων σύμφωνα με τις ιδέες και τις προσωπικές τους αξίες, συζητούν και συνεργάζονται με ίσους όρους.
Το πρόγραμμα Schools for Change πλαισιώνεται από μια μεγάλη δεξαμενή εκπαιδευτικού υλικού το οποίο έχει δημιουργηθεί από την ΑΝΤΙΓΟΝΗ και προσαρμόζεται ανάλογα με την ηλικία των παιδιών ή τις ενδεχόμενες ιδιαιτερότητες μιας σχολικής μονάδας.
Βλ. περισσότερα εδώ.
Σχετικά δημοσιεύματα για εκδηλώσεις, σεμινάρια κλπ.
https://gr.boell.org/el/2014/07/18/schools-change
https://gr.boell.org/el/2019/04/03/anthropina-dikaiomata-dimokratia-sto-sholeio
https://gr.boell.org/el/2017/03/10/sholiki-diamesolavisi-omilikon
Χάρτης των σχολείων στα οποία υλοποιήθηκαν δράσεις στο πλαίσιο του Schools for Change
https://www.google.com/maps/d/viewer?mid=1eh0CLHSxOiGtNWxSX4v9XMNCaFo&l…