ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Το διαδικτυακό του «ταξίδι» ξεκίνησε ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης, φιλοδοξώντας μεταξύ άλλων να συμβάλει στην αλλαγή του ύφους και της ποιότητας της δημόσιας συζήτησης για τον χώρο και τις κοινωνικές αλλαγές που συντελούνται στην πόλη, με τεκμηριωμένα άρθρα-λήμματα που θα πληροφορούν την επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα και τους φορείς χάραξης πολιτικών και λήψης αποφάσεων, ενώ παράλληλα θα μοιράζεται τη γνώση αυτή με το ευρύτερο κοινό.
Η παρουσίαση της δυναμικής ψηφιακής πλατφόρμας, που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τον Τομέα Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ με την υποστήριξη του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, Γραφείο Θεσσαλονίκης – Ελλάδα, πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2024, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης με τίτλο «Χαρτογραφώντας μια πόλη που αλλάζει», στο κατάμεστο Αμφιθέατρο «Ξανθίππη Χόιπελ» του ΜΟΜus - Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
«Διάθεση φροντίδας για την πόλη»
«Πρόκειται για ένα εθελοντικό συλλογικό εγχείρημα, πολυσυλλεκτικό και όχι παγιωμένο», εξήγησε στο κοινό ανοίγοντας την εκδήλωση η Χάρις Χριστοδούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών ΑΠΘ, διευθύντρια του Τομέα Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης και μέλος της ομάδας επιστημονικής επιμέλειας του Άτλαντα. Όπως υπογράμμισε η κ. Χριστοδούλου, «ξεκινήσαμε από μια διάθεση φροντίδας για την πόλη, για αυτό που είναι η Θεσσαλονίκη, για αυτό που συμβαίνει καθημερινά στη Θεσσαλονίκη ή έχει υπάρξει στο παρελθόν, και επίσης με μια διάθεση φροντίδας για τη γνώση που παράγεται για τη Θεσσαλονίκη στα πανεπιστήμια της πόλης και σε άλλα πανεπιστήμια, συνήθως σε κουτάκια, τομεακά και χωρίς να υπάρχει επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων που σκέφτονται για την πόλη».
Από την πλευρά του ο διευθυντής του γραφείου Θεσσαλονίκης του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, Μιχάλης Γουδής, επισήμανε μεταξύ άλλων ότι το νέο εγχείρημα μπορεί, μεταξύ άλλων, να συμβάλει στη συζήτηση για το πώς πρέπει να αλλάξει η Θεσσαλονίκη, στη διάχυση της γνώσης που παράγεται στο ΑΠΘ και στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς. «Υπάρχει ανάγκη για μια συζήτηση εκτός των παραδοσιακών πλαισίων διαλόγου και εκτός κομματικών ταυτοτήτων, ώστε να κατανοήσουμε την πόλη και να την αλλάξουμε. Η σπουδαία γνώση που παράγεται από το ΑΠΘ είναι κρίσιμο να βγει έξω από τα ακαδημαϊκά όρια και να συνδυαστεί με αντίστοιχο υλικό που παράγουν πάρα πολλοί φορείς και ομάδες της πόλης», ανέφερε ο κ. Γουδής.
Η ταυτότητα του έργου
Ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης είναι ανοιχτή διαδικτυακή «εγκυκλοπαίδεια» με θέματα που αφορούν τον αστικό χώρο και την ανθρωπογεωγραφία της Θεσσαλονίκης, μια δυναμική ψηφιακή πλατφόρμα που φέρνει στο προσκήνιο έγκυρα δεδομένα και δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε οπτικά μέσα αναπαράστασης, όπως χάρτες, γραφήματα και εικόνες. Επιχειρεί μια συστηματική οργάνωση και παρουσίαση τεκμηριωμένου υλικού για τη Θεσσαλονίκη και προσπαθεί να γεφυρώσει διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Η νέα γνώση που παράγεται απευθύνεται τόσο στους επιστήμονες όσο και στο ευρύ κοινό, ενώ μπορεί να χρησιμεύσει ως βάση για να χαραχθούν αστικές παρεμβάσεις και πολιτικές.
Ιδέα, σχεδιασμός και υλοποίηση: Τομέας Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ
Υποστήριξη: Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ, Γραφείο Θεσσαλονίκης
Επιστημονικός εταίρος: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) μέσω της εφαρμογής «Πανόραμα Απογραφικών Δεδομένων», που τροφοδοτείται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ)
Δίκτυα: Παγκόσμιο Δίκτυο Ατλάντων (Atlas Global Network)
Επιστημονική ομάδα: Εύη Αθανασίου, καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ, Λουκάς Τριάντης, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ, Χάρις Χριστοδούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ
Η επιλογή των άρθρων-λημμάτων γίνεται από συντακτική επιτροπή.
Ο Σταύρος Σπυρέλλης, ερευνητής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, φορέα που είναι επιστημονικός εταίρος του Κοινωνικού Άτλαντα Θεσσαλονίκης, αναφέρθηκε στον Κοινωνικό Άτλαντα της Αθήνας, από τον οποίο εμπνέεται και το εγχείρημα της Θεσσαλονίκης, καθώς και στη διεθνή δικτύωση αντίστοιχων Ατλάντων μέσω του δικτύου Atlas Global Network. «Ο Κοινωνικός Άτλαντας της Αθήνας βρίσκεται στο διαδίκτυο από το 2016 και ήδη περιέχει 120 λήμματα. Μεταξύ άλλων είναι και ένα “παράθυρο” της πόλης προς τα έξω αλλά και ένα πολύ καλό εργαλείο για τους μαθητές. Μέσω του Κοινωνικού Άτλαντα της Αθήνας ουσιαστικά αφαιρέσαμε τους περιορισμούς που έχει μια έντυπη έκδοση. Παρόμοια πρότζεκτ υλοποιούνται σε διάφορες πόλεις, όπως η Ρώμη, το Κάιρο, τα Τίρανα, η Νάπολη, το Τορίνο, σε χώρες όπως η Μαγαδασκάρη και σε γκρουπ πόλεων. Τα εγχειρήματα δικτυώνονται μέσω του Atlas Global Network», σημείωσε ο κ. Σπυρέλλης.
Την επίσημη παρουσίαση του Κοινωνικού Άτλαντα Θεσσαλονίκης έκανε ο Λουκάς Τριάντης, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ και μέλος της ομάδας επιστημονικής επιμέλειας του Άτλαντα.
|
|
|
|
Δέκα θεματικές κατηγορίες
Ο κ. Τριάντης περιέγραψε τις δέκα θεματικές κατηγορίες που περιλαμβάνει ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης και εξήγησε τη συμβολή των χαρτογραφήσεων που δημοσιεύονται στην πλατφόρμα. Όπως υπογράμμισε, τα λήμματα που περιέχονται στην πλατφόρμα «πληροφορούν, τεκμηριώνουν και ερμηνεύουν», ενώ δύναται «να καταγράφουν διαχωρισμούς, διαφοροποιήσεις ή ανισότητες». Σχετικά με το τι αποκαλύπτουν οι χαρτογραφήσεις, ο ίδιος υπογράμμισε: «Φανερώνουν αθέατες όψεις και τοπικές εμπειρίες. Τροφοδοτούν τη φαντασία και εμπνέουν μέσω της τεκμηρίωσης. Υποδεικνύουν κατευθύνσεις πολιτικής, σχεδιασμού και δράσης».
Στον Κοινωνικό Άτλαντα Θεσσαλονίκης είναι ήδη δημοσιευμένα 17 λήμματα, που αντιστοιχούν σε μία ή περισσότερες από τις 10 θεματικές κατηγορίες: Άνθρωποι – Χωροκοινωνική Συγκρότηση, Ιστορία – Κληρονομιά, Τέχνες – Αστικές Κουλτούρες, Οικονομία – Παραγωγή, Οικολογία – Περιβάλλον, Κατοικία – Δομημένο Περιβάλλον, Δημόσιος Χώρος – Κοινωνία των Πολιτών, Σχεδιασμός – Υποδομές – Ανάπτυξη, Γειτονιές, Η Θεσσαλονίκη στον κόσμο.
Όπως αναφέρεται στην πλατφόρμα από τους συντελεστές του έργου, «αποδίδοντας έμφαση στο χώρο και σε διαφορετικές γεωγραφικές κλίμακες της πόλης, από τις γειτονιές μέχρι το ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα, ο Άτλας υποδέχεται συμβολές από τα πεδία των σπουδών της πόλης, της αρχιτεκτονικής και του χωρικού σχεδιασμού, της γεωγραφίας, της κοινωνιολογίας και της ανθρωπολογίας, του περιβάλλοντος, της ιστορίας, των οικονομικών και πολιτικών επιστημών».
Πάνω από 250 άτομα που παραβρέθηκαν στην εκδήλωση κλήθηκαν να τροφοδοτήσουν τη συζήτηση που ακολούθησε μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας mentimeter, απαντώντας με τη χρήση των κινητών τους τηλεφώνων σε σχετικές ερωτήσεις, όπως «Για ποιο ζήτημα της πόλης θα θέλατε να έχετε περισσότερα δεδομένα μέσα από ένα λήμμα στον Άτλαντα;». Πράσινο, κοινωνικές ανισότητες, δημόσιος χώρος, ψυχική υγεία, ήταν κάποιες από τις δημοφιλέστερες απαντήσεις που έδωσε το κοινό.
Στη στρογγυλή τράπεζα που ακολούθησε, και την οποία συντόνισαν η Χάρις Χριστοδούλου και η Εύη Αθανασίου, καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών ΑΠΘ και μέλος της ομάδας επιστημονικής επιμέλειας του έργου, συμμετείχαν ο Στέλιος Αγγελούδης, δήμαρχος Θεσσαλονίκης, η Αναστασία Χαμαλίδου, εκπρόσωπος της Ομάδας Γειτονιάς του Βαρδάρη και υπεύθυνη επανένταξης του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης, ο Θωμάς Μαλούτας, ομότιμος καθηγητής στο τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, και η Μυρτώ Τούλα, δημοσιογράφος.
«Η Θεσσαλονίκη πρέπει να αλλάξει με πολύ γρήγορους ρυθμούς»
Ο κ. Αγγελούδης, αναφερόμενος στη Θεσσαλονίκη, τόνισε ότι «δυστυχώς αλλάζει με αργούς ρυθμούς και παραμένει στάσιμη σε πολλά θέματα βιώσιμης πόλης, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε άλλες χώρες». Έκανε λόγο για «κατεστραμμένους δημόσιους χώρους, έλλειψη πρασίνου και προσβασιμότητας» και υπογράμμισε ότι «η Θεσσαλονίκη πρέπει να αλλάξει με πολύ γρήγορους ρυθμούς».
Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης περιέγραψε περιπτώσεις αναπλάσεων οι οποίες σχεδιάστηκαν χωρίς διάλογο και «εξελίχτηκαν σε τραγωδία», όπως είπε χαρακτηριστικά αναφερόμενος στην περίπτωση της περιοχής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου. «Αυτή η ανάπλαση έχει έναν σχεδιασμό με τεράστια πεζοδρόμια, με ενδιάμεσο διάζωμα στο οδόστρωμα, δεν έχει κανέναν χώρο στάθμευσης και εξελίσσεται ήδη σε μία τραγωδία για τους κατοίκους. Μία ανάπλαση, που θα έπρεπε να είναι ευλογία για μια περιοχή, γίνεται τώρα τραγωδία στη μικρή αλλά τόσο σημαντική καθημερινότητά μας», τόνισε.
Μιλώντας για το εγχείρημα του Κοινωνικού Άτλαντα Θεσσαλονίκης, τόνισε ότι είναι μια ψηφιακή πλατφόρμα μεγάλης συμμετοχικότητας και επομένως οι αρχές θα πρέπει να τη λαμβάνουν υπόψη καθώς μπορεί να αποτυπώνει τη μεσοσταθμική αντίληψη για το πώς θέλει ο πολίτης τον δημόσιο χώρο. «Ο Κοινωνικός Άτλας είναι ένας χώρος ψηφιακής συνάντησης επιστημόνων, ερευνητών, ενεργών πολιτών, ευαισθητοποιημένων ανθρώπων. Και πραγματικά είναι ένα σημαντικό βήμα το να μπορεί να πολλαπλασιάσει μια συμπεριληπτική κοινή συνισταμένη. Για να μπορέσει να πάρει μια διάσταση, χρειαζόμαστε και ένα κινηματικό ενδιαφέρον που θα πατήσει σε αυτήν την πλατφόρμα, για να μπορέσει αυτή η γνώση και κοινή συνισταμένη να διαχυθεί», είπε μεταξύ άλλων ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης.
«Πιο συμμετοχικός ο Άτλας της Θεσσαλονίκης»
Ο Θωμάς Μαλούτας από τον Κοινωνικό Άτλαντα της Αθήνας μίλησε για αυτή την πλατφόρμα που λειτουργεί ήδη από το 2016 και αποτέλεσε την έμπνευση για τη δημιουργία του Κοινωνικού Άτλαντα Θεσσαλονίκης. «Στον Κοινωνικό Άτλαντα της Αθήνας από την αρχή είχαμε θέσει το σημαντικό στόχο να αναδείξουμε την κοινωνική διάσταση της πόλης. Γιατί η κοινωνική διάσταση των πραγμάτων που μας συμβαίνουν στη ζωή μας και στην πόλη μας δεν βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής. Ο Άτλας είναι μια προσφορά του πανεπιστημίου και της έρευνας προς το κοινό», είπε μεταξύ άλλων ο κ. Μαλούτας. Ο ίδιος αναφέρθηκε και στις διαφορές που εντόπισε ανάμεσα στους δύο Κοινωνικούς Άτλαντες, υπογραμμίζοντας τον δυναμικό, συμμετοχικό και συμπεριληπτικό χαρακτήρα του εγχειρήματος της Θεσσαλονίκης. «Στην Αθήνα είμαστε πιο μακροσκοπικοί και λιγότερο συμμετοχικοί. Ανοίξαμε τη γνώση, αλλά δεν φέραμε τους βασικούς παίχτες στο τραπέζι, όπως κάνατε εδώ π.χ. με τον δήμαρχο της πόλης, σ’ αυτή την τόσο ζωντανή εκδήλωση. Νομίζω ότι πρόκειται να σας... αντιγράψουμε».
«Οι πολιτικές να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των ανθρώπων»
Η Αναστασία Χαμαλίδου, εκπρόσωπος της Ομάδας Γειτονιάς του Βαρδάρη και υπεύθυνη επανένταξης του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης, ζήτησε «οι πολιτικές να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των ανθρώπων», ενώ χαρακτήρισε τον Κοινωνικό Άτλαντα Θεσσαλονίκης σημαντικό εγχείρημα που δίνει προοπτική για τη δημιουργία συμμαχιών. «Η φωνή των κατοίκων ακούγεται ως γκρίνια και πολλές φορές ακόμη και ως “θόρυβος”. Θα θέλαμε οι πολιτικές να λαμβάνουν υπόψη και τους ανθρώπους που κάνουν χρήση του δημόσιου χώρου, τις επιχειρήσεις, τους κατοίκους, τις οικογένειες», τόνισε η κ. Χαμαλίδου.
Η δημοσιογράφος Μυρτώ Τούλα ανέφερε ότι θυμάται τη Θεσσαλονίκη ως «ένα κινούμενο εργοτάξιο από λαμαρίνες» και «μια πόλη που δεν αλλάζει». «Υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά στην ηλικία μου που αναγκάστηκαν να φύγουν στην Αθήνα ή αλλού, και αυτό γιατί δεν μας έχει δοθεί ο χώρος για να δημιουργήσουμε, να ανταλλάξουμε ιδέες, να εδραιωθούμε. Δεν είμαι όμως τελείως απαισιόδοξη, διότι οι άνθρωποι που παραμένουν εδώ, όπως π.χ. οι άνθρωποι της Γειτονιάς του Βαρδάρη, της Γειτονιάς της Σβώλου, της Δόξας, δημιουργούν – και τα τελευταία χρόνια παρατήρησα ως κάτοικος του κέντρου ότι υπάρχει και μια νέα τάση να δίνουμε ζωή πάνω από την Εγνατία οδό», είπε μεταξύ άλλων η κ. Τούλα.
Πριν από την επίσημη παρουσίαση, ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης είχε την ευκαιρία να «γνωριστεί» με εκπροσώπους φορέων και προσωπικότητες της πόλης μέσω δύο συμμετοχικών – διαδραστικών εργαστηρίων που διοργανώθηκαν τους προηγούμενους μήνες με την υποστήριξη του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, Γραφείο Θεσσαλονίκης – Ελλάδα. Στα δύο αυτά εργαστήρια, στα οποία πήραν μέρος δεκάδες πρόσωπα και εκπρόσωποι φορέων της πόλης, ανοίχτηκαν προοπτικές συνεργασιών, γεννήθηκαν ιδέες για λήμματα και καταγράφηκαν βάσεις δεδομένων και αρχείων, ψηφιακών και εντύπων, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο του εγχειρήματος.
