Η έκταση του «ΑΓΝΟ» στη Σταυρούπολη: μια δαιδαλώδης διαδρομή 76 ετών

Μία έκταση, δύο κοινωνικοί σκοποί

Το 1952, με το λεγόμενο Διάταγμα Πρόνοιας ή Σχέδιο Πρόνοιας[1], εντάσσονται στο Σχέδιο Πόλεως του οικισμού Σταυρουπόλεως (Λεμπέτ) τρία αγροτεμάχια που ήταν εκτός σχεδίου, με σκοπό τη δημιουργία από το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας οικισμού για την αποκατάσταση αστών προσφύγων, δηλαδή προσφύγων που είχαν εγκατασταθεί σε πόλεις[2]. Τελικά ο οικισμός των προσφύγων δεν δημιουργήθηκε ποτέ σ’ αυτή τη θέση, καθώς τρία χρόνια αργότερα η έκταση διατέθηκε για έναν άλλον κοινωνικό σκοπό: την παστερίωση γάλακτος. Με καθυστέρηση δύο δεκαετιών η Πρόνοια θα λάβει μια έκταση αντίστοιχου εμβαδού στην περιοχή ακριβώς απέναντι από τον χώρο της ΑΓΝΟ, σε αντικατάσταση των εκτάσεων που δεν πήρε το 1952. Όπως εξηγεί ο Αστέριος Γκόλτσιος, αναπληρωτής προϊστάμενος της Διεύθυνσης Πολεοδομίας του Δήμου Παύλου Μελά, με το ρυμοτομικό σχέδιο Σταυρουπόλεως το 1972 χαράχθηκαν τρία νέα οικοδομικά τετράγωνα στην περιοχή απέναντι από την οδό Καραολή και Δημητρίου, στην περιοχή Τερψιθέας, τα οποία δόθηκαν για τις ανάγκες της Πρόνοιας. 

 

 

Στο μεταξύ, τα αγροτεμάχια που αρχικά προορίζονταν για τη δημιουργία προσφυγικού συνοικισμού μεταβιβάστηκαν από το Υπουργείο Γεωργίας[3] το 1955 (απόφαση Ε/20990) στην Ένωση Αγροτικών Γαλακτοκομικών και Αγελαδοτροφικών Συνεταιρισμών Θεσσαλονίκης «Ο Άγιος Μόδεστος» για τη δημιουργία εγκαταστάσεων παστερίωσης γάλακτος. Στις εγκαταστάσεις της ΑΓΝΟ, όπως ονομάστηκε η συνεταιριστική βιομηχανία, έγινε για πρώτη φορά παστερίωση γάλακτος στη Βόρεια Ελλάδα[4]. 

Η μεταβίβαση της έκτασης έγινε με βάση τις διατάξεις του άρθρου 123 παρ. 1 και 2 και του 193 του Αγροτικού Κώδικα,[5] που προέβλεπε παραχώρηση εκτάσεων της τέως Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων, που διαχειριζόταν το ελληνικό δημόσιο, σε αγροτικούς συνεταιρισμούς. Οι αγελαδοτρόφοι απέκτησαν την έκταση με τον υπ’ αρ. 74.733/1955 τίτλο κυριότητας, αφού κατέβαλαν συμβολικό τίμημα 613.000 δρχ. και 446.300 δρχ. υπέρ του Ειδικού Ταμείου Εποικισμού. Στο σχετικό έγγραφο του υπουργείου Γεωργίας αναφέρεται η μεταβίβαση της κυριότητας, χωρίς αιρέσεις ή σκοπούς.

 

 

 

Σε έγγραφη ενημέρωση την οποία ζητήσαμε, η Πολεοδομία του Δήμου Παύλου υποστηρίζει ότι «ο τίτλος αυτός δεν έχει αποκαταστατικό χαρακτήρα, καθώς η παραχώρηση αποβλέπει στην χρησιμοποίηση του ακινήτου για τον σκοπό της παραχώρησης (στην προκειμένη περίπτωση η παστερίωση και αποθήκευση γάλακτος), χωρίς να δίνει δικαίωμα στον παραχωρησιούχο διάθεσης του παραχωρηθέντος ακινήτου, και ισχύει για όσο χρόνο το ακίνητο χρησιμοποιείται για τον σκοπό της παραχώρησης».

Τι σημαίνει η πράσινη γραμμή γύρω από το ΑΓΝΟ

Όπως είδαμε παραπάνω, η έκταση που αρχικά προοριζόταν για τη δημιουργία συνοικισμού προσφύγων πέρασε από την Πρόνοια στον Συνεταιρισμό των Αγελαδοτρόφων, ενώ με το ρυμοτομικό σχέδιο[6] Σταυρουπόλεως του 1972 προσδιορίστηκε μια άλλη έκταση υπέρ των σκοπών της Πρόνοιας. Στο ίδιο ρυμοτομικό σχέδιο, το οικοδομικό τετράγωνο ΟΤ1106Π, όπου είχαν ήδη αναπτυχθεί οι εγκαταστάσεις της ΑΓΝΟ, περικλείεται από μια πράσινη γραμμή και αναγράφεται η λέξη ΑΓΝΟ. «Εκείνη την εποχή ό,τι χαρακτηριζόταν πράσινο είχε μόνο πράσινη γραμμή γύρω γύρω. Ό,τι ήταν οικοδομήσιμο είχε πράσινη και κόκκινη γραμμή. Το ΟΤ1106Π είναι επισημασμένο μόνο με πράσινη γραμμή» διευκρινίζει ο κ. Γκόλτσιος, σημειώνοντας ότι το οικόπεδο που μέχρι τότε προοριζόταν για συνοικισμός προσφύγων, έχοντας δηλαδή οικιστική χρήση, χαρακτηρίζεται πλέον ως χώρος πρασίνου.

 

 

Για το ίδιο θέμα έχει ενδιαφέρον μια παρέμβαση που έκανε το 2010 ο τότε δήμαρχος Διαμαντής Παπαδόπουλος σε συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου: «Το Διάταγμα Ρυμοτομίας περιγράφει το σύνολο της ιδιοκτησίας με πράσινη ρυμοτομική γραμμή και δείχνει εντός της ιδιοκτησίας το υφιστάμενο νόμιμο βιομηχανικό κτίριο, και το καταγράφει με γράμματα ΑΓΝΟ. Το Διάταγμα Ρυμοτομίας του ’72 είναι αμήχανο, και είναι λογικό αυτό, γιατί υπάρχει μία νέα βιομηχανία που λειτουργεί, να το προσδιορίσει, εάν είναι οικοδομικό τετράγωνο ή όχι. Δεν προσδιορίζει αν είναι κοινόχρηστο, ή αν έχει κοινωφελή χαρακτήρα. Το καθορίζει απλώς σαν εντός σχεδίου δόμηση χώρο, και το αφήνει για μελλοντική πολεοδομική ρύθμιση ή τακτοποίηση»[7].

Ζητήσαμε το σχόλιο ενός εκ των ιδιοκτητών της έκτασης, του Χάρη Αλεξόπουλου, ο οποίος μας απάντησε πως «ουδέποτε ήταν χαρακτηρισμένο αυτό το ακίνητο ως πράσινο. Ο Δήμος επικαλείται το ρυμοτομικό του 1972 που υπάρχει μια πράσινη γραμμή, αλλά αυτή η γραμμή δεν είναι γραμμή πρασίνου, είναι ρυμοτομική γραμμή. Στο σχέδιο υπήρχαν πράσινες και κόκκινες γραμμές, ρυμοτομικές. Οικοδομική δεν είχε βγει ακόμα».

 

Το Ρυμοτομικό προκάλεσε «σοβαρές δυσχέρειες»

Το 1974 η έκταση περνάει από τον «Άγιο Μόδεστο» στο διάδοχο νομικό πρόσωπο, την Ένωση Αγροτικών Γαλακτοκομικών και Αγελαδοτροφικών Συνεταιρισμών Θεσσαλονίκης «ΑΓΝΟ». Τον Νοέμβριο του 1975 η Ένωση Αγελαδοτροφικών Συνεταιρισμών προσπαθεί να αναστρέψει την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί με το Ρυμοτομικό Σχέδιο, υποβάλλοντας αίτηση προς τον τότε Δήμο Σταυρούπολης με την οποία ζητά να τροποποιηθεί το ρυμοτομικό του 1972, προκειμένου να πάψει να χαρακτηρίζεται η έκταση ως χώρος πρασίνου[8]. Λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1976, υποβάλλει ξανά την αίτηση, ζητώντας και πάλι τροποποίηση του ρυμοτομικού και καθορισμό των όρων δόμησης στο οικοδομικό τετράγωνο όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις της. Απευθυνόμενοι προς το Δημοτικό Συμβούλιο, οι αγελαδοτρόφοι επισημαίνουν: «Θεωρούμεν σκόπιμον να τονίσωμεν, παρόλο που και υμείς γνωρίζετε καλλίτερον παντός άλλου, την ανάγκη της ανωτέρω ενεργείας δεδομένου ότι αντιμετωπίζομε σοβαράς δυσχερείας διά την συνέχισιν του έργου μας»[9]. Το ποιες ήταν οι σοβαρές δυσχέρειες που προκαλούσε ο χαρακτηρισμός «πράσινο» εξηγείται από την εισηγητική έκθεση του τοπογράφου μηχανικού Νικόλαου Νικηφορίδη που συνοδεύει την αίτηση των αγελαδοτρόφων. Ο Νικηφορίδης διαπιστώνει ότι η εφαρμογή του διατάγματος ρυμοτομίας στην περιοχή του ΑΓΝΟ «συνεπάγεται οπωσδήποτε μεταφορά του εργοστασίου». Αντί για άλλα επιχειρήματα που βασίζονται σε νόμους και πολεοδομικές διατάξεις, ο τοπογράφος επικαλείται πρακτικά ζητήματα που θα ανακύψουν, καθώς το εργοστάσιο είναι το μόνο το οποίο τροφοδοτεί την πόλη της Θεσσαλονίκης και μεγάλο τμήμα της Βόρειας Ελλάδας με γαλακτοκομικά προϊόντα, και επίσης απορροφά την παραγωγή γάλακτος ενός μεγάλου αριθμού κτηνοτρόφων, συνεπώς «μεταφορά αυτού σημαίνει παύσιν της λειτουργίας του επί ικανό χρονικό διάστημα και σοβαρά διαταραχήν της ομαλής διακινήσεως του γάλακτος». 

Πάντως ούτε για το Δημοτικό Συμβούλιο Σταυρούπολης θα πρέπει να ήταν εύκολη η απόφαση, αν κρίνουμε από το γεγονός ότι καθυστέρησε τρία χρόνια να απαντήσει στους αγελαδοτρόφους. Στις 30 Αυγούστου 1979 γνωμοδότησε ομόφωνα «υπέρ της απορρίψεως της αιτήσεως του εργοστασίου ΑΓΝΟ διά την τροποποίησιν του ρυμοτομικού σχεδίου εις τον κατεχόμενον υπ’ αυτού χώρον, δεδομένου ότι ο χώρος αυτός έχει καθορισθή διά Διατάγματος ως πράσινο το οποίο είναι απαραίτητο διά την περιοχήν»[10].

 

Το ισοζύγιο πρασίνου

Με το προεδρικό διάταγμα του 1979 καθορίζονται οι συντελεστές δόμησης σε περιοχές του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης με εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο[11]. Στην πολεοδομική ενότητα της Πρόνοιας στη Σταυρούπολη, όπου βρίσκεται και το ΑΓΝΟ, δόθηκε συντελεστής δόμησης 2,4. Όμως «σύμφωνα με το ρυμοτομικό του 1972 το ΑΓΝΟ δεν ήταν οικοδομήσιμο, ήταν χώρος πρασίνου», παρατηρεί ο κ. Γκόλτσιος. 

Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Σταυρούπολης, που κυρώθηκε το 1987, προτείνει κάτι διαφορετικό για την περιοχή του ΑΓΝΟ σε σχέση με το Ρυμοτομικό του 1972. Το ΓΠΣ αποδίδει χρήσεις γης και στον χώρο του ΑΓΝΟ προτείνει να αποδοθεί η χρήση «Κεντρικές Λειτουργίες Πόλης», δηλαδή επιτρέπονται η κατοικία και η εγκατάσταση κτιρίων για εμπορικές χρήσεις και κτιρίων παροχής υπηρεσιών, χωρίς να προσδιορίζεται αν στον οικοδομήσιμο χώρο μπορούν να ανεγερθούν κτίρια δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα. Στο ίδιο ΦΕΚ γίνεται αναφορά στην κατασκευή δημαρχείου και τη μετατροπή του σημερινού σε ΚΑΠΗ[12]. «Το ΓΠΣ προέβλεπε ότι στο οικοδομικό τετράγωνο θα ανεγερθεί το δημαρχείο, επομένως δεν έχανε τον δημόσιο χαρακτήρα η έκταση», υποστηρίζει ο αναπληρωτής προϊστάμενος της πολεοδομίας του δήμου Αστ. Γκόλτσιος. Ο ίδιος σημειώνει ότι, εφόσον στο Ρυμοτομικό του 1972 ο χώρος χαρακτηριζόταν ως χώρος πρασίνου, η αλλαγή της χρήσης με το ΓΠΣ του 1987 θα έπρεπε να συνοδεύεται με τον χαρακτηρισμό άλλης περιοχής σε πράσινο, ώστε να διατηρηθεί το ισοζύγιο πρασίνου[13]. Σημειωτέον ότι, σύμφωνα με τη νομολογία του ΣτΕ, το τελικό ισοζύγιο που προκύπτει από μια «οικιστική αναδιάταξη» δεν μπορεί να αποβαίνει σε βάρος των κοινόχρηστων χώρων πρασίνου.

Αφού στο μεταξύ εγκαταλείφθηκαν οι εγκαταστάσεις της ΑΓΝΟ στη Σταυρούπολη, ο δήμος ενέκρινε το 2002 την τροποποίηση του Γενικού́ Πολεοδομικού́ Σχεδίου, όμως στο ΟΤ1106Π το καθεστώς δεν άλλαξε. η χρήση παρέμεινε «Κεντρικές Λειτουργίες Πόλης». Όμως μια δίεση (#) στον πίνακα[14] όπου καταγράφονται οι ανάγκες κάθε πολεοδομικής ενότητας σε γη για κοινωνική́ υποδομή́ (πράσινο, σχολεία, ΚΑΠΗ κλπ.) υποδηλώνει την ύπαρξη μιας εκκρεμότητας με την έκταση του ΑΓΝΟ. Συγκεκριμένα, στην Πολεοδομική Ενότητα Πρόνοια προσμετρώνται 18.878 τ.μ. για κοινωνική υποδομή, με μια δίεση που παραπέμπει στο τέλος του πίνακα, όπου αναγράφεται: «# από́ τη μέτρηση εξαιρέθηκε η χαρακτηρισμένη επιφάνεια του ΑΓΝΟ». Δηλαδή, η έκταση της ΑΓΝΟ δεν προσμετρήθηκε στο σύνολο της έκτασης που προορίζεται για κοινωνική υποδομή, παρότι εξακολουθούσε να είναι σε ισχύ το Ρυμοτομικό Σχέδιο του 1972, που όπως υποστηρίζει ο Δήμος χαρακτήριζε την έκταση ως πράσινο.

 

Η ΑΓΝΟ πτωχεύει, η έκταση αλλάζει χέρια

Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 άρχισε η ανέγερση του νέου υπερσύγχρονου εργοστασίου της ΑΓΝΟ στον Λαγκαδά, το κόστος του οποίου ξεπέρασε τα 13 δισ. δραχμές. Το 1993 η ΑΓΝΟ μεταφέρθηκε στις νέες της εγκαταστάσεις. Τη μελέτη και κατασκευή του νέου εργοστασίου γάλακτος ΑΓΝΟ στον Λαγκαδά ανέλαβε η εταιρεία ΔΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ της οικογένειας Αλεξόπουλου. 

Οι παλιές εγκαταστάσεις εγκαταλείφθηκαν. Το 1997, στο πλαίσιο της κοινοτικής πρωτοβουλίας URBAN, σε συνεργασία με τον Οργανισμό Ρυθμιστικού, ο Δήμος αναθέτει τη μελέτη αξιοποίησης της έκτασης του «ΑΓΝΟ». Η μελέτη διατυπώνει μία ολοκληρωμένη πρόταση, με τρία σενάρια για την αξιοποίηση της έκτασης. Το 2001 το Δημοτικό Συμβούλιο καταλήγει στο τρίτο σενάριο, για την από κοινού αξιοποίηση της έκτασης από το δήμο και την «ΑΓΝΟ». 

Στο μεταξύ η συνεταιριστική γαλακτοβιομηχανία ΕΑΣΘ - ΑΓΝΟ αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα και έξι χρόνια μετά τη μετεγκατάσταση, το 1999, τίθεται σε καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης εν λειτουργία[15]. Η Αγροτική Τράπεζα, που ήταν ο μεγαλύτερος πιστωτής της γαλακτοβιομηχανίας, αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει και την ειδική εκκαθάριση και προκηρύσσει δημόσιο πλειοδοτικό διαγωνισμό για την πώληση εν συνόλω του ενεργητικού της ΕΑΣΘ - ΑΓΝΟ. Τελικά το 2001 η γαλακτοβιομηχανία πέρασε σε ένα νέο νομικό πρόσωπο, την «ΑΓΝΟ ΑΕ», συμφερόντων της Αγροτικής Τράπεζας (ΑΤΕ ΑΕ και ΑΤΕ - ΣΥΜΜΕΤΟΧΩΝ) έναντι 33 δισ. δρχ. συνολικά (περίπου 97 εκατ. ευρώ)[16]. Δύο χρόνια αργότερα, το 2003, η ΑΓΝΟ ΑΕ μεταβίβασε τις εγκαταστάσεις της μονάδας στον Λαγκαδά, μαζί με το εμπορικό σήμα της ΑΓΝΟ, στην «Κολιός ΑΕ». Όσο για το οικόπεδο στη Σταυρούπολη (ΟΤ1106Π) η ΑΓΝΟ ΑΕ το πούλησε στην Αγροτική Τράπεζα[17], η οποία με τη σειρά της μεταβίβασε την έκταση στους Χαρίλαο, Απόστολο, Ευθύμιο και Κωνσταντίνο Αλεξόπουλο ατομικά (25% ο καθένας, εξ αδιαιρέτου) και όχι στην οικογενειακή επιχείρηση ΔΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ[18]. Το ακίνητο ήταν σε περιοχή εντός σχεδίου πόλης αλλά μεταβιβάστηκε ως άρτιο και μη οικοδομήσιμο, καθώς ο δήμος δεν είχε προχωρήσει στην εναρμόνιση του Ρυμοτομικού Σχεδίου με το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (καθένα από τα οποία όριζαν κάτι διαφορετικό για τη χρήση της έκτασης) για τον προσδιορισμό των οικοδομικών γραμμών και των συντελεστών δόμησης. Οι νέοι ιδιοκτήτες χρησιμοποίησαν την έκταση της πρώην γαλακτοβιομηχανίας ΑΓΝΟ ως προσημείωση υποθήκης έναντι δανείων που έλαβαν.

 

Τα σχέδια για αξιοποίηση και οι αντιδράσεις

Τα επόμενα χρόνια δεν σημειώνονται αλλαγές στο πολεοδομικό καθεστώς της έκτασης, αναπτύσσονται όμως πρωτοβουλίες από την πλευρά των ιδιωτών, που σχεδιάζουν να αξιοποιήσουν την έκταση.

Το φθινόπωρο του 2010 το αρχιτεκτονικό γραφείο Νικηφορίδη - Κουόμο παρουσιάζει πρόταση για τη δημιουργία πρότυπης αστικής νησίδας στον ανενεργό θύλακα γης του πρώην εργοστασίου ΑΓΝΟ. Η πρόταση παρουσιάζεται στο πλαίσιο εκδηλώσεων για τα 20 χρόνια του περιοδικού «Παράλλαξη» και δημοσιεύεται στο περιοδικό «Τεχνογράφημα» του ΤΕΕ/ΤΚΜ και στην Επετηρίδα Ελληνικής Αρχιτεκτονικής «ΔΟΜΕΣ»[19]. Σε σχετικό ρεπορτάζ της Voria (Νοέμβριος 2010) ο αντιπρόεδρος της ΔΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗΣ Ευθύμης Αλεξόπουλος ρωτήθηκε σχετικά με την πρόταση Νικηφορίδη και δήλωσε: «Σίγουρα η ιδέα του κ. Νικηφορίδη μπορεί να χαρακτηριστεί ενδιαφέρουσα και η εταιρεία μας είναι σύμφωνη, καθώς η περιοχή της Σταυρούπολης μας ενδιαφέρει και θεωρούμε ότι κάποια στιγμή πρέπει να αναδειχθεί. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόταση του κ. Νικηφορίδη ανταποκρίνεται πλήρως. Ωστόσο, δεν σκοπεύουμε, προς το παρόν τουλάχιστον, να ασχοληθούμε με το εν λόγω έργο». Είναι ενδιαφέρον ότι τότε η πρόταση δεν συνδέεται με την εταιρεία, αλλά πολλά χρόνια αργότερα ο ίδιος αρχιτέκτονας δήλωσε ότι το 2010 η ΔΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ τον κάλεσε και του ζήτησε να κάνει ένα σχέδιο για την ανάπλαση αυτού του οικοδομικού τετραγώνου.

Η πρόταση προκαλεί την αντίδραση του νέου δημοτικού συμβουλίου Σταυρούπολης, που προέκυψε μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου 2010. Ένα μήνα μετά σε ψήφισμά του το δημοτικό συμβούλιο εκφράζει την έντονη ανησυχία και δυσαρέσκειά του γιατί «λίγες ημέρες μετά τις εκλογές κρίθηκε σκόπιμο να προβληθεί το ζήτημα της ‘αξιοποίησης’ του πρώην εργοστασίου ΑΓΝΟ από το ΤΕΕ/ΤΚΜ και μάλιστα με τον ελκυστικό τίτλο ‘πράσινα δώματα’. Είναι απορίας άξιον πώς οι οργανωτές της συγκεκριμένης εκδήλωσης δεν έκριναν απαραίτητη την παρουσία σ’ αυτήν των αρχών του Δήμου μας. Η ανακίνηση αυτού του θέματος τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή θεωρείται ύποπτη, δεδομένου ότι ο συγκεκριμένος χώρος είναι χαρακτηρισμένος από το διάταγμα του 1972 ως χώρος πρασίνου. Το Δημοτικό Συμβούλιο καλεί τους φορείς, τους συλλόγους και τα νεοεκλεγέντα όργανα της Αυτοδιοίκησης να αντισταθούν στην τσιμεντοποίηση της περιοχής με τον ψευδεπίγραφο τίτλο ‘green city’. Διατρανώνει την ομόθυμη απαίτηση του λαού της περιοχής για την απόδοση του χώρου στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ως χώρου πρασίνου»[20].

 

Αναζητώντας μια συμφέρουσα λύση

Ο θόρυβος γύρω από την έκταση του ΑΓΝΟ κοπάζει για περίπου δύο χρόνια. Τον Ιούλιο του 2012 δημοσίευμα της εφημερίδας «Ναυτεμπορική» αναφέρεται σε προκαταρκτικές μελέτες και επένδυση 60 εκατ. ευρώ στην περιοχή του ΑΓΝΟ. Εκείνες ακριβώς τις ημέρες συντάσσεται ένα συμβόλαιο που διορθώνει το συμβόλαιο αγοραπωλησίας του Σεπτεμβρίου 2003, μεταξύ Αγροτικής Τράπεζας και της οικογένειας Αλεξόπουλου, αλλάζοντας το ποσό των δόσεων μέχρι την εξόφληση του τιμήματος[21]. Τον Οκτώβριο του 2012 σε δημοσίευμα της Voria ο πρόεδρος του ομίλου ΔΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ Απ. Αλεξόπουλος αναφέρει ότι «αυτή την περίοδο ο Δήμος ενεργοποιείται για να εκδοθούν οι όροι δόμησης» και δηλώνει ότι το έργο θα προχωρήσει με βάση το σχέδιο των αρχιτεκτόνων Νικηφορίδη - Κουόμο και «επιδιώκοντας οπωσδήποτε και συνέργειες». Τον Δεκέμβριο του 2012 εμφανίζεται δημοσίευμα της εφημερίδας «Αγγελιοφόρος» που αναφέρει ότι ο Δήμος Παύλου Μελά προτίθεται να δώσει ζωή στο «κουφάρι» του πρώην εργοστασίου, αξιοποιώντας την υπάρχουσα μελέτη των αρχιτεκτόνων Πρόδρομου Νικηφορίδη, Μπερνάρ Κουόμο και Παρασκευής Ταράνη. Το δημοσίευμα αναφέρει ότι «η μελέτη είναι ήδη στις τεχνικές υπηρεσίες του δήμου, ενώ έχει γίνει και μια παρουσίαση στη δημοτική ομάδα της πλειοψηφίας, όπου θεωρήθηκε ως συμφέρουσα λύση τόσο για τον ιδιοκτήτη, όσο και για το δήμο». Το ρεπορτάζ φιλοξενεί δηλώσεις του δημάρχου Παύλου Μελά, Διαμαντή Παπαδόπουλου, που λέει ότι «θέλουμε να αξιοποιηθεί ο χώρος και το ‘κουφάρι’ να μπει στη ζωή της πόλης» και γνωστοποιεί ότι μετά από συζήτηση στο δημοτικό συμβούλιο για το σχέδιο αξιοποίησης «θα περάσουμε στην εναρμόνιση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου με το Διάταγμα Ρυμοτομίας». 

Το καλοκαίρι του 2013 ο δήμαρχος Παύλου Μελά Διαμαντής Παπαδόπουλος καταγγέλλεται[22] για «πρωτοφανή, απροκάλυπτη και εσπευσμένη μεθόδευση με σκοπό να προωθηθούν τα συμφέροντα του ιδιοκτήτη του οικοπέδου» και ότι «επιχειρείται η δόμησή του και μάλιστα με συντελεστή δόμησης 2,4 (δηλαδή δυνατότητα να χτίσει 30.832 τ.μ.), αλλάζοντας τη χρήση χωρίς να εξασφαλίζεται το ισοζύγιο πρασίνου στην ίδια πολεοδομική ενότητα». 

Ο Χάρης Αλεξόπουλος, ένας εκ των ιδιοκτητών, απάντησε σε σχετική ερώτησή μας: «Εμείς είχαμε προτείνει στον Δήμο να του δώσουμε και μία σημαντική οικοδομική έκταση για να στεγάσει υπηρεσίες κοινωφελούς σκοπού. Αυτό εν πρώτοις είχε γίνει αποδεκτό, αλλά κάποια στιγμή τα πολιτικά των διαφόρων παρατάξεων δεν έδωσαν τη δυνατότητα να προχωρήσουν τα σχέδια».

 

Ο Δήμος αποφασίζει να διεκδικήσει την έκταση

Μεσολαβούν οι αυτοδιοικητικές εκλογές του 2014 και η νέα διοίκηση του Δήμου Παύλου Μελά αποφασίζει να διεκδικήσει την έκταση. Το 2015 ζητά από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων να ανακαλέσει την απόφαση παραχώρησης της έκτασης προς την Ένωση Αγελαδοτροφικών Συνεταιρισμών (1955), λόγω ματαιώσεως του σκοπού της παραχώρησης (παστερίωση και αποθήκευση του γάλακτος). Με τη σχετική αλληλογραφία ο Δήμος απέστειλε στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης όλα τα απαραίτητα στοιχεία για την τεκμηρίωση του αιτήματός του, επικαλούμενος μεταξύ άλλων τις ανακλήσεις αντίστοιχων παραχωρήσεων στην περιοχή της Σκύδρας. Η απάντηση του Υπουργείου ήρθε μετά από πέντε χρόνια, και αφού στο μεταξύ είχε φροντίσει να αλλάξει τη νομοθεσία πάνω στην οποία βασίστηκαν οι πολίτες της Σκύδρας.

Μέχρι να απαντήσει το Υπουργείο, ο Δήμος Παύλου Μελά προσέφυγε στη δικαιοσύνη και υπέβαλε μηνύσεις στους εισαγγελείς διαφθοράς Αθηνών, Θεσσαλονίκης και στον Άρειο Πάγο, οι οποίες ακόμη δεν τελεσφόρησαν. Επίσης, ο Δήμος κινήθηκε νομικά κατά της πλευράς Αλεξόπουλου για την ανυπαρξία δικαιώματος κυριότητας της εν λόγω έκτασης, όμως η αίτησή του απορρίφθηκε από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης. Ο Δήμος άσκησε έφεση το 2021 και η υπόθεση δεν έχει τελεσιδικήσει ακόμη.

Μια απάντηση του γραφείου δημάρχου από το 2011 

Η δημοσιότητα που πήρε η όλη υπόθεση εκείνη την περίοδο προκάλεσε την απάντηση του Απόστολου Αλεξόπουλου, ο οποίος επικαλείται έγγραφη απάντηση από το γραφείο δημάρχου Παύλου Μελά από το 2011, με αριθμό πρωτοκόλλου 2438/21-6-11, η οποία αναφέρει ότι «ο χώρος ποτέ δεν χαρακτηρίσθηκε στα Γ.Π.Σ. ως πράσινο και δεν προγραμματίσθηκε ούτε ξεκίνησε διαδικασία απαλλοτρίωσης». Το έγγραφο αναφέρει μεταξύ άλλων ότι:

 

 

• Το πρώτο (παλαιότερο) διάταγμα ρυμοτομίας είναι του έτους 1952, σύμφωνα με το οποίο το Ο.Τ. 1106 ήταν οικοδομήσιμο. 
• Σύμφωνα με το ισχύον διάταγμα ρυμοτομίας του 1972, το Ο.Τ. 1106 περιγράφεται με πράσινη γραμμή, εντός της οποίας αναγράφεται η λέξη ΑΓΝΟ, πρόκειται δηλαδή για χώρο ειδικού προορισμού που χρήζει πολεοδομικής ρύθμισης.
• Το πρώτο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Σταυρούπολης και η τροποποίησή του καθορίζει στο Ο.Τ. 1106 χρήσεις «Κεντρικών Λειτουργιών Πόλης». 
• Το Ο.Τ. 1106 είναι άρτιο και καθίσταται οικοδομήσιμο όταν εκπονηθεί και εγκριθεί η μελέτη που θα εναρμονίσει το διάταγμα ρυμοτομίας με το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο. 
• Ο Δήμος έχει στο πρόγραμμά του την άμεση προώθηση της παραπάνω μελέτης για την ολοκλήρωση της αναπτυξιακής προσπάθειας που γίνεται στην περιοχή και στον Δήμο. 

Από την πλευρά του ο Απόστολος Αλεξόπουλος ανέφερε ότι «αντίθετα με την κοινή λογική και το κοινωνικό και οικονομικό όφελος του Δήμου, η Δημοτική Αρχή προβάλλει όψιμα θέμα αμφισβήτησης του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του ακινήτου, σαν να μη γνωρίζει ότι αυτό είναι αδιαμφισβήτητο και ότι για την απόκτησή του καταβλήθηκε ιδιαίτερα υψηλό τίμημα». 

Το Γ.Π.Σ. εναρμονίζεται με το Ρυμοτομικό

Όπως είδαμε παραπάνω, το Ρυμοτομικό και το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο προέβλεπαν διαφορετικά πράγματα για την έκταση του ΑΓΝΟ. Είτε θα έπρεπε το Ρυμοτομικό να αλλάξει και να προσαρμοστεί στο Γ.Π.Σ., ώστε η έκταση να καταστεί οικοδομήσιμη, είτε το αντίστροφο, ώστε η έκταση να κατοχυρωθεί ως χώρος πρασίνου. 

Το 2018 ο Δήμος Παύλου Μελά υπέβαλε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας πρόταση σημειακής τροποποίησης του Γ.Π.Σ. του πρώην Δήμου Σταυρούπολης με τον καθορισμό σε όλη την έκταση του ΟΤ1106Π χρήσης αστικού πρασίνου. O Δήμος ζητούσε να προσαρμοστεί το Γ.Π.Σ. του 2002 στο προγενέστερο ρυμοτομικό σχέδιο του 1972, καθώς τότε δεν διατηρήθηκε το ισοζύγιο κοινοχρήστων χώρων για τους θεσμοθετημένους χώρους πρασίνου της περιοχής «Πρόνοια» της ΔΕ Σταυρούπολης. Τελικά η προσπάθεια ευοδώθηκε και το 2022 εκδόθηκε το σχετικό ΦΕΚ, που ορίζει ότι η χρήση γης τροποποιείται από «Κεντρικές Λειτουργίες Πόλης» σε «Ελεύθεροι Χώροι - Αστικό Πράσινο (Πράσινο - Ελεύθεροι χώροι: Πλατείες, Πάρκα, Παιδικές Χαρές)», σύμφωνα με το άρθρο 7 του ΠΔ 59/208[23]. Ο δήμος έκανε λόγο για δικαίωση και ο τότε δήμαρχος Δημήτρης Δεμουρτζίδης έλεγε ότι «ανοίγει ο δρόμος για τη δημιουργία ενός χώρου αστικού πρασίνου που θα βελτιώσει το αστικό δομημένο περιβάλλον και θα καταστεί μεγάλος ‘πνεύμονας’ πρασίνου σε μια πυκνοδομημένη περιοχή, εξυπηρετώντας τους κατοίκους της Σταυρούπολης». 

Επί της απόφασης για σημειακή τροποποίηση προσέφυγαν οι τέσσερις ιδιοκτήτες στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

 

Ανατροπή από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης

Στο μεταξύ, το 2020 ψηφίστηκε ο νόμος 4711/2020 του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, που αναφέρει μεταξύ άλλων ότι: «Οι αποφάσεις που εκδόθηκαν σύμφωνα με τις παρ. 1, 3 και 4 του άρθρου 123 του Αγροτικού Κώδικα δεν ανακαλούνται, εφόσον οι ενδιαφερόμενοι πραγματοποίησαν τον σκοπό για τον οποίο εκδόθηκε η απόφαση και παρήλθε εικοσαετία από τον χρόνο μεταγραφής του σχετικού παραχωρητηρίου ή της απόφασης». Με αυτή τη διάταξη φαίνεται να μην μπορεί να αμφισβητηθεί η μεταβίβαση της έκτασης από τον «Άγιο Μόδεστο» στο Συνεταιρισμό και οι μετέπειτα μεταβιβάσεις στην Αγροτική Τράπεζα και στην πλευρά Αλεξόπουλου. Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι ότι ακριβώς η ίδια πρόβλεψη για τη μη ανάκληση της παραχώρησης υπήρχε αρχικά στον ν. 3147/2003. Μάλιστα αυτός ο νόμος ψηφίστηκε τον Ιούνιο του 2003 και λίγους μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2003, το οικόπεδο μεταβιβάστηκε από την Αγροτική Τράπεζα στην πλευρά Αλεξόπουλου. Η διάταξη καταργήθηκε στη συνέχεια με τον ν. 4061/2012, για να επανέλθει με τον ν. 4711/2020.

Αμέσως μετά την ψήφιση του ν. 4711/2020 το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης απάντησε –με καθυστέρηση μιας πενταετίας– στο αίτημα του Δήμου για επιστροφή της έκτασης. Η απάντηση ήταν ότι το αίτημα δεν γίνεται δεκτό, καθώς «έχει εφαρμογή η διάταξη της παραγράφου 18 του άρθρου 36 του Ν.4061, όπως αυτή προστέθηκε με το άρθρο 13 ειδικά εποικιστικά θέματα του Ν. 4711/2020, επειδή πραγματοποιήθηκε ο σκοπός της παραχώρησης και έχει παρέλθει 20ετία από τη μεταγραφή του τίτλου κυριότητας και συγκεκριμένα έχει παρέλθει χρονικό διάστημα 64 ετών». 

Στη συνέχεια ο Δήμος Παύλου Μελά προσέφυγε στο ΣτΕ στις 27-8-2020 κατά της απόφασης του Τμήματος Παρακολούθησης Παραχωρούμενων Ακινήτων της Διεύθυνσης Διαχείρισης Ακίνητης Περιουσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, που βασίστηκε στην παραπάνω ρύθμιση του νόμου. 

 

ΣτΕ: Ανάκληση όταν έχει εκλείψει ο κοινωφελής σκοπός

Το Δ’ τμήμα του ΣτΕ έκρινε κατά πλειοψηφία ότι η επίμαχη διάταξη περί μη ανάκλησης της παραχώρησης όταν συμπληρώνεται εικοσαετία αντίκειται στο Σύνταγμα[24]. Το σκεπτικό της απόφασης παρουσιάζει ενδιαφέρον. 

Αναγνωρίζει ότι όσες παραχωρήσεις οικοπέδων σε Αγροτικούς Συνεταιρισμούς έγιναν βάσει του άρθρου 123 παρ. 1 του Αγροτικού Κώδικα «δεν είχαν αποκαταστατικό χαρακτήρα, διότι δεν έγιναν για αποκαταστατικούς σκοπούς». Δηλαδή οι εκτάσεις παραχωρήθηκαν σε συνεταιρισμούς όχι για την αποκατάσταση των ίδιων των συνεταιρισμών αλλά για την εκπλήρωση κοινωφελών σκοπών, και η παστερίωση γάλακτος στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1950 ήταν ένας τέτοιος σκοπός. Επίσης ότι οι συνεταιρισμοί δεν απέκτησαν δικαίωμα πλήρους κυριότητας, αλλά η παραχώρηση «εμπεριείχε, αυτονοήτως, επιφύλαξη ανάκλησης, αν οι λόγοι δημοσίου συμφέροντος που υπαγόρευσαν την παραχώρηση εκλείψουν λόγω πλήρους μεταβολής των συνθηκών και εκτιμήσεων που οδήγησαν στην παραχώρηση αυτή».

Σημειώνει ότι η ανάκληση της παραχώρησης επιτρέπεται ακόμη και όταν είχε καταβληθεί τίμημα (όπως στην περίπτωση της ΑΓΝΟ), εάν θεωρηθεί ότι υπάρχει παράβαση όρου παραχώρησης[25].

Κρίνει ακόμα ότι για ακίνητα που πραγματικά χρησιμοποιήθηκαν επί εικοσαετία για το σκοπό για τον οποίο παραχωρήθηκαν και μετά μεταβιβάστηκαν σε τρίτους πρέπει να υπάρχουν πρόσθετες προϋποθέσεις, ειδάλλως το Δημόσιο αποξενώνεται από την περιουσία του «χωρίς να εξυπηρετείται συντρέχων κατά το Σύνταγμα σκοπός δημοσίου». 

Καταλήγει ότι η επίμαχη διάταξη αντίκειται στις συνταγματικές διατάξεις και ότι παραχωρήσεις που εκδόθηκαν για την πραγματοποίηση συγκεκριμένου σκοπού δημόσιας ωφέλειας, εφόσον δεν εξυπηρετείται πλέον ο σκοπός αυτός, καθίστανται ανακλητέες και «δεν μεταπίπτουν στην ιδιωτική περιουσία του νομικού προσώπου στο οποίο έγινε αρχικά η παραχώρηση».

Το Δ’ τμήμα του ΣτΕ παρέπεμψε την υπόθεση στην Ολομέλεια για να αποφανθεί οριστικά. Η συνεδρίαση της Ολομέλειας του ΣτΕ πραγματοποιήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2023 και αναμένεται η οριστική απόφαση. 

Ο τότε δήμαρχος Παύλου Μελά Δημήτρης Δεμουρτζίδης χαρακτήρισε την απόφαση του Δ’ τμήματος του ΣτΕ «καθοριστικό βήμα για την οριστική δικαίωση» που θα επαναφέρει το ισοζύγιο κοινοχρήστων χώρων στην περιοχή της Πρόνοιας της ΔΕ Σταυρούπολης και θα ενισχύσει σε μεγάλο βαθμό τους χώρους αστικού πρασίνου της δυτικής Θεσσαλονίκης.

Τα σχέδια της σημερινής διοίκησης του Δήμου Παύλου Μελά

«Αυτό που θέλουμε είναι η έκταση της ΑΓΝΟ να γίνει ένα τοπόσημο για όλους τους Θεσσαλονικείς και τους επισκέπτες της πόλης, ένας ελεύθερος χώρος αναψυχής, όπου θα συνυπάρχουν παιδικές χαρές, χώροι σωματικής άσκησης και αθλοπαιδιών, καλλωπισμένος με δέντρα και φυτά – μια κοιτίδα αστικού πρασίνου», λέει ο Θεολόγος Παπαδόπουλος, αντιδήμαρχος Πολεοδομίας και Αστικού Σχεδιασμού του Δήμου Παύλου Μελά. Γεννημένος το 1988, οι μόνες εικόνες που έχει ο ίδιος από την έκταση του ΑΓΝΟ είναι οι εικόνες ασχήμιας, αφού από το 1992 οι εγκαταστάσεις της ΑΓΝΟ εγκαταλείφθηκαν. «Θυμάμαι τη δεκαετία του ’90 να περπατάμε με τους συμμαθητές μου προς τα δημοτικά σχολεία της Ηλιούπολης και η όλη περιοχή να είναι γεμάτη με ερείπια. Είναι το προσωπικό στοίχημα της γενιάς μου, να δούμε την περιοχή να μετατρέπεται σε πνεύμονα πρασίνου, μέσα σε μια περιοχή πυκνοδομημένη και περιβαλλοντικά ταλαιπωρημένη, ο οποίος θα προσδώσει θετικό πρόσημο, αφήνοντας αποτύπωμα στην τοπική κοινωνία για τις επόμενες γενιές».

Σήμερα στο οικόπεδο της ΑΓΝΟ υπάρχουν 100 μεγάλα και μικρά κτίρια και υπολογίζεται ότι μόνο το γκρέμισμά τους θα κοστίσει 1 εκατ. ευρώ. Ένα τοιχίο από την παλιά εγκατάσταση του εργοστασίου επί της οδού Ιασωνίδου έχει πάρει κλίση. «Αν πέσει, ποιος θα έχει την ευθύνη;» ρωτήσαμε τον αντιδήμαρχο. «Ο δήμος ενημέρωσε αυτόν που θεωρεί νόμιμο ιδιοκτήτη, δηλαδή το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, το οποίο επέστρεψε το αίτημα στον Δήμο. Πλέον ο Δήμος μπορεί να προχωρήσει σε κατεδάφιση, μετά από ενημέρωση του εισαγγελέα».

Εφόσον η απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ είναι θετική για τον Δήμο Παύλου Μελά, στη συνέχεια θα ζητήσει παραχώρηση της έκτασης από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για να δρομολογήσει τη μετατροπή της σε χώρο πρασίνου και την απόδοσή του προς χρήση από την τοπική κοινωνία.

 

Η πλευρά Αλεξόπουλου

Απευνθυνθήκαμε στην πλευρά της οικογένειας Αλεξόπουλου για να τοποθετηθεί επί του θέματος. Ο Χάρης Αλεξόπουλος, ένας εκ των ιδιοκτητών, υποστηρίζει ότι «ο τίτλος αυτός ήταν καθαρός, πεντακάθαρος, ουδέποτε υπήρχε πρόβλημα στον τίτλο του. Το ακίνητο αγοράστηκε από την Αγροτική Τράπεζα (νυν Πειραιώς) που είχε κανονικούς τίτλους ιδιοκτησίας. Υπάρχουν και αποφάσεις δικαστηρίων, όπου ο Δήμος έχει χάσει πρωτοδίκως και έχει στείλει την υπόθεση στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Πιστεύω ότι η δικαιοσύνη θα πει το σωστό, θα βγάλει τη σωστή απόφαση. Είμαστε βέβαιοι ότι η πραγματικότητα θα είναι με το δικό μας το μέρος, αλλά σε κάθε περίπτωση, όποια και να είναι απόφαση, από εκεί και πέρα θα γίνουν οι δικές μας κινήσεις. Δεν έχει προβλεφθεί καμία κίνηση από τώρα σε οποιαδήποτε κατεύθυνση. Σε κάθε περίπτωση οι δήμοι, ό,τι και να θέλουν να χαρακτηρίσουν ως πράσινο, θα πρέπει να έχουν και τα λεφτά να το αποζημιώνουν».

Αν η απόφαση του ΣτΕ είναι θετική για τα συμφέροντα των ιδιωτών, ο κ. Αλεξόπουλος λέει ότι υπάρχει η πρόσθεση να αναβιώσει το σχέδιο αξιοποίησης, «πάντα με το κοινωνικό αποτύπωμα το οποίο είχαμε προτείνει τότε στον Δήμο, υπό την προϋπόθεση ότι ο Δήμος το θέλει. Εμείς ως οικογένεια, επειδή έχουμε πάντοτε την κοινωνική διάσταση όλων των θεμάτων σαν πρώτη προτεραιότητα και όχι στυγνά το χρήμα, πάντοτε σκεφτόμαστε και την τοπική κοινωνία και την τοπική ανάπτυξη στην κοινωνία. Δυστυχώς η στάση του Δήμου στερεί από τους κατοίκους την αξιοποίηση ίσως του καλύτερου και πιο μεγάλου οικοπέδου που υπάρχει εκεί».

Πορεία εκκρεμούς

Όπως είδαμε παραπάνω, το ιδιοκτησιακό καθεστώς της έκτασης από τη δεκαετία του ’50 μέχρι σήμερα ακολουθεί πορεία εκκρεμούς μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Η απόφαση του ΣτΕ θα κρίνει αν τελικά μια έκταση που παραχωρήθηκε έναντι τιμήματος για κοινωφελείς σκοπούς μπορεί να παραμείνει στην κατοχή του συνεταιρισμού ακόμη και αν εκπληρωθεί ο σκοπός της παραχώρησης και στη συνέχεια να καταστεί ιδιωτική περιουσία που μπορεί να μεταβιβαστεί σε τρίτους, ή αν θα πρέπει να ανακληθεί η παραχώρηση και να επιστρέψει στο ελληνικό δημόσιο για να χρησιμοποιηθεί για κοινωφελείς σκοπούς. 

 

[1] Στο 321/Α/13.11.1952 Βασιλικό Διάταγμα γίνεται αναφορά στην απόφαση 52/12.2.52 του Κοινοτικού Συμβουλίου Σταυρούπολης και την 1803/51 πράξη του Συμβουλίου Οικισμού και την 796 γνωμοδότηση του ΣτΕ επί της πρότασης του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας.

[2] Στο Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας λειτουργούσε Διεύθυνση Αποκαταστάσεως Αστών Προσφύγων για την αποκατάσταση προσφύγων που είχαν εγκατασταθεί σε πόλεις. Στους δικαιούχους μεταβιβαζόταν η κυριότητα (ή παραχωρούνταν η χρήση με καταλογισμό τμήματος χρήσεως ή δωρεάν επί μισθώσει) ενός οικήματος ή ενός καταστήματος ή ενός οικοπέδου προς αυτοστέγαση.

[3] Απόφαση Ε/20990 της Διεύθυνσης Εποικισμού του υπουργείου Γεωργίας.

[4] Η υποχρεωτική παστερίωση του γάλακτος στην Ελλάδα άρχισε τον Σεπτέμβριο του 1959 και μέχρι το τέλος του έτους επεκτάθηκε και στη Θεσσαλονίκη, παρά τις αντιδράσεις αγελαδοτρόφων και γαλακτοπωλών. Βλ. «Μακεδονία» 10-9-1959 κ.εξ.

[5] Βασιλικό Διάταγμα 29-10-1949 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 342/Α/1949.

[6] ΦΕΚ 303/Δ/ 9-11-1972.

[7] Συνεδρίαση Δημοτικού Συμβουλίου Παύλου Μελά 23-11-2010.

[8] Δήμος Σταυρούπολης, Αρ. Πρωτοκόλλου 6385/10-11-1975.

[9] Δήμος Σταυρούπολης, Αρ. Πρωτοκόλλου 3744/19-8-1976.

[10] Υπ' αριθ. 131/79 Απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου Σταυρούπολης.

[11] ΦΕΚ 440/Δ/29-8-1979.

[12] ΦΕΚ 963Δ/06-10-1987.

[13] Μετά την κύρωση του ρυμοτομικού σχεδίου του 1972, τη ρυμοτόμηση και τη νέα εμβαδομέτρηση η έκταση του οικοπέδου της πρώην ΑΓΝΟ περιορίστηκε στα 12,8 στρέμματα.

[14] Σελίδα 8596 του ΦΕΚ 975Δ/2002, Πίνακας Α11.2.2 στήλη «θεσμοθετημένη γη Πολ. Μελ. και ισχ. Ρ.Σ.».

[15] Δυνάμει της υπ' αρ. 3386/1999 απόφασης του Εφετείου Θεσσαλονίκης.

[16] Σύμβαση μεταβίβασης με Αρ. 6.648/2001, τόμος 205, αρ. 256 στο Υποθηκοφυλακείο Νεάπολης.

[17] Υπ' αρ. 10486/2003 συμβόλαιο πώλησης της συμβολαιογράφου Ελένης Αδάμου, τόμος 236, αρ 229 στο Υποθηκοφυλακείο Νεάπολης.

[18] Το συνολικό τίμημα ήταν 6.237.000 ευρώ. Καταβλήθηκαν 637.000 ευρώ και το υπόλοιπο συμφωνήθηκε να εξοφληθεί σε 40 τριμηνιαίες δόσεις.

[19] ΔΟΜΕΣ, τόμος Α, 2011: «Πρόταση ανάπλασης και ένταξης κεντρικών λειτουργιών στο οικόπεδο πρώην ΑΓΝΟ, Σταυρούπολη, Θεσσαλονίκη».

[20] Συνεδρίαση Δημοτικού Συμβουλίου Παύλου Μελά 23-11-2010.

[21] Διορθωτικό συμβόλαιο 127534/2012 που μεταταγράφηκε στον τόμο 400 με αρ. 280 του Υποθηκοφυλακείου Νέαπολης.

[22] Καταγγελία από το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ.

[23] ΦΕΚ114Α/29-6-2018.

[24] 2606/2022 απόφαση του Δ τμήματος του ΣτΕ.

[25] ΣτΕ 2504, 2199/2004 πρβλ. ΣτΕ 623, 597/2021, 3104/2002, 1392/1985.