Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του πλαστικού είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημα: Εφόσον παράγεται με τρόπο που το κάνει εξαιρετικά ανθεκτικό, διατηρείται πράγματι σχεδόν για πάντα. Ανάλογα με τον τύπο του υλικού, μπορεί να χρειαστούν μερικές εκατοντάδες χρόνια για την φυσική αποσύνθεση του πλαστικού. Οι ανανεώσιμες πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται ήδη σήμερα ως εναλλακτική λύση αντί για το αργό πετρέλαιο, ως βάση για τα πλαστικά. Η υπόσχεση που συνδέεται με τα λεγόμενα «βιοπλαστικά» είναι ότι, σε αντίθεση με τα συμβατικά πλαστικά, αποικοδομούνται γρηγορότερα. Στην πράξη, αυτό δεν ισχύει.
Το ότι έχουν τον όρο «βίο» στην ονομασία τους δεν σημαίνει αυτομάτως ότι είναι και πιο φιλικά για το περιβάλλον.
Υπάρχουν δύο κατηγορίες βιοπλαστικών: «βιολογικά» και βιοαποικοδομήσιμα. Σήμερα, τα «βιολογικά» πλαστικά χρησιμοποιούνται κυρίως ως PET και PE στον τομέα των συσκευασιών. Βασίζονται σε πρώτες ύλες όπως το ζαχαροκάλαμο, που καλλιεργούνται κυρίως στη Βραζιλία. Το φυτό καλλιεργείται σε μονοκαλλιέργειες με σημαντική χρήση φυτοφαρμάκων, τα οποία προκαλούν τεράστια επιβάρυνση στον άνθρωπο και τη φύση. Ορισμένα από τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται εκεί έχουν απαγορευθεί από την ΕΕ για να προστατευθεί η υγεία των ανθρώπων και των ζώων, ιδίως των μελισσών, από το δηλητήριό τους. Η παγκόσμια πίεση των τιμών και η κυριαρχία μερικών μόνο επιχειρήσεων στη Βραζιλία οδήγησαν σε χαμηλούς μισθούς και φτώχεια σε εκείνες τις περιοχές. Από το 2018 επιτρέπεται επίσης στη Βραζιλία η καλλιέργεια γενετικώς τροποποιημένου ζαχαροκάλαμου.
Άλλες πρώτες ύλες γεωργικής παραγωγής για βιοπλαστικά, όπως ο αραβόσιτος ή οι πατάτες, είναι επίσης προϊόντα εντατικής βιομηχανοποιημένης γεωργίας. Αυτές οι γεωργικά παραγόμενες πρώτες ύλες μεταποιούνται σε χημικές πρώτες ύλες σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας, και στη συνέχεια χρησιμοποιούνται στην παραγωγή συμβατικών πλαστικών. Ανάλογα με το τελικό προϊόν, το ποσοστό των ανανεώσιμων πρώτων υλών κυμαίνεται μεταξύ 20% και 100%. Τα υπόλοιπα αποτελούνται από ορυκτές πρώτες ύλες ή, όλο και περισσότερο, από ανακυκλωμένα υλικά.
Το 2017 η ικανότητα παραγωγής «βιολογικών» πλαστικών αφορούσε περίπου το 1% της συνολικής παραγωγής πλαστικών παγκοσμίως. Μόνο 0,02% της παγκόσμιας γεωργικής έκτασης χρησιμοποιείται προς το παρόν για την παραγωγή πρώτων υλών για βιοπλαστικά. Με μια πρώτη ματιά, μπορεί επομένως να φαίνεται ότι η αντικατάσταση των ορυκτών πρώτων υλών με γεωργικά προϊόντα στην παραγωγή πλαστικών δεν προκαλεί προβλήματα.
Ωστόσο, το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί με γρήγορο ρυθμό τα επόμενα χρόνια. Αν ελέγξει κανείς τις προβλέψεις για την αύξηση της παραγωγής πλαστικών αφενός και τη χρησιμοποίηση της τρέχουσας καλλιεργούμενης γεωργικής γης από την άλλη, γίνεται γρήγορα σαφές ότι η πίεση στην παγκόσμια αρόσιμη γη θα αυξηθεί περαιτέρω. Σε κάποιες περιοχές, αυτή η πίεση οδηγεί ήδη σε λειψυδρία, εξαφάνιση ειδών, απερήμωση και απώλεια φυσικών οικοτόπων. Η επέκταση της καλλιέργειας γεωργικών προϊόντων για να γίνουν πρώτες ύλες δεν αποτελεί επιλογή παραγωγής πλαστικού φιλικού προς το περιβάλλον.
Η δεύτερη κατηγορία, τα βιοαποικοδομήσιμα πλαστικά, είναι σχεδιασμένα να αποικοδομούνται από μικροοργανισμούς υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Αυτά τα πλαστικά μπορεί επίσης να είναι «βιολογικά», αλλά δεν είναι απαραίτητο. Τα βιοαποικοδομήσιμα πλαστικά χρησιμοποιούνται για τα πάντα, από κάδους κομποστοποίησης έως τις συσκευασίες τροφίμων, όπως δοχεία γιαουρτιού, κύπελα για καφέ στο χέρι και δίσκους γρήγορου φαγητού. Μια ειδικά σχεδιασμένη διεθνής ετικέτα υποτίθεται ότι πιστοποιεί ότι το αντικείμενο μπορεί να κομποστοποιηθεί.
Η πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική. Σύμφωνα με τα κριτήρια δοκιμής για την ετικέτα, το πλαστικό πρέπει να αποικοδομηθεί κατά 90% ύστερα από 12 εβδομάδες στους 60°C. Ωστόσο, οι περισσότερες εγκαταστάσεις κομποστοποίησης επιτρέπουν την αποσύνθεση των αποβλήτων για μόλις τέσσερις εβδομάδες. Η παράταση αυτής της περιόδου δεν είναι οικονομικά βιώσιμη. Στο τέλος της διαδικασίας, απομένουν μόνο νερό, διοξείδιο του άνθρακα και πρόσθετα ορυκτών, αλλά δεν υπάρχουν υλικά που μπορούν να σχηματίσουν χούμο. Επιπλέον, απελευθερώνεται θερμότητα που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην περαιτέρω διαδικασία ανακύκλωσης. Για να φτιαχτεί ο επόμενος κάδος ή το επόμενο δοχείο γιαουρτιού, απαιτείται περισσότερη ενέργεια. Μιλώντας με αυστηρούς όρους, αυτή η διαδικασία δεν είναι κομποστοποίηση, αλλά απλή απόρριψη. Η πλειονότητα των βιοαποικοδομήσιμων πλαστικών της Ευρώπης καταλήγει σήμερα σε αποτεφρωτήρες.
Ένα επιχείρημα που χρησιμοποιείται συχνά για να δικαιολογήσει τα «βιολογικά» και βιοαποικοδομήσιμα πλαστικά είναι ότι, λαμβάνοντας υπόψη όλο τον κύκλο ζωής τους, έχουν μικρότερο αντίκτυπο στο κλίμα από συγκρίσιμα, συμβατικά παραγόμενα πλαστικά. Ακόμη και αυτός ο ισχυρισμός υπονομεύεται από τη συντριπτική όξυνση και τον ευτροφισμό των εδαφών και των υδάτων, που προκαλεί κυρίως η συμβατική καλλιέργεια φυτών πρώτων υλών για «βιολογικά» πλαστικά. Και ακόμη και αυτές οι εκτιμήσεις του κύκλου ζωής δεν λαμβάνουν υπόψη τις άμεσες και έμμεσες αλλαγές στη χρήση γης ή τις επιπτώσεις της χρήσης γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών. Οι συνέπειες για τη βιοποικιλότητα στις περιοχές που γίνονται καλλιέργειες για βιοπλαστικά δεν έχουν ακόμη μελετηθεί επαρκώς.
Η προσπάθεια προσομοίωσης βιολογικών κύκλων δεν θα είναι αρκετή για να σταματήσει η ροή πλαστικών αποβλήτων. Τα βιοπλαστικά απλώς αλλάζουν το πρόβλημα και αποσπούν την προσοχή από τις πραγματικές λύσεις.