Ανοιχτή προς τη θάλασσα και ανοιχτή στον κόσμο. Θέλουν οι δημότες της Θεσσαλονίκης να επιστρέψουν σ’ αυτό το όραμα για την κάποτε πολυ-πολιτισμική πόλη τους, ιδίως όταν σε περίοδο κρίσης η ετερότητα εκλαμβάνεται ως επιβάρυνση; Πώς νοηματοδοτείται η ιστορία σε μία πόλη που αυτοπροσδιορίζεται ως κοσμοπολίτικη, αν όχι με την αντιπαράθεση για τον δημόσιο χώρο;
Στην ιστορική Πλατεία Ελευθερίας, που σήμερα λειτουργεί ως παρκινγκ, έχει τοποθετηθεί μεταξύ σταθμευμένων αυτοκινήτων ένα μνημείο του Ολοκαυτώματος στη μνήμη των περίπου 50.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης, της γνωστής στο παρελθόν ως «μικρής Ιερουσαλήμ». Εδώ συγκεντρώθηκαν από τους Γερμανούς Ναζί «το μαύρο Σάββατο» της 11ης Ιουλίου 1942 και κατεγράφησαν -αφού υπέστησαν δημόσιο εξευτελισμό- 9.000 άντρες. Τέσσερις χιλιάδες από αυτούς οδηγήθηκαν σε καταναγκαστική εργασία.
Το όνομα της Πλατείας Ελευθερίας υπενθυμίζει την επανάσταση των Νεότουρκων, που ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη κηρύσσοντας την ίδρυση του τουρκικού έθνους-κράτους το 1908. Ανάμεσά τους ο Μουσταφά Κεμάλ, ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας που μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Το όνομά του συνδέεται με τη νίκη των τουρκικών στρατευμάτων επί των ελληνικών στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας, η οποία κατέληξε το 1922 στη «μεγάλη καταστροφή», στο ξερίζωμα ενός ελληνικού μακραίωνου πολιτισμού και στην ανταλλαγή πληθυσμών. Πολλοί από τους Μικρασιάτες, τους Πόντιους και τους Θρακιώτες ήρθαν τότε πρόσφυγες στη Θεσσαλονίκη.
Ο δημόσιος χώρος στην πόλη και η αίσθηση γι’ αυτόν πρέπει να ανακτηθεί. Οι τοποθεσίες μνήμης είναι ελάχιστα παρούσες, συνήθως κρυφά και ανώνυμα. Κάτω από την άσφαλτο είναι κρυμμένη η ιστορία αυτής της πόλης, άγνωστη στους περισσότερους.
Η πόλη αναπλάθει την Πλατεία Ελευθερίας ως δημόσιο χώρο, χώρο αναψυχής, συνάντησης και ανάδειξης της ιστορικής μνήμης. Η προκήρυξη έγινε, η κριτική επιτροπή επέλεξε ένα σχέδιο και εκτίμησε περισσότερα. Απομένει μέσω της δημόσιας διαβούλευσης να γίνει η οριστικοποίηση των σχεδίων της ανάπλασης.
Το ΄Ιδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδας και η 1η Κοινότητα του Δήμου Θεσσαλονίκης διοργάνωσαν στις 16 Νοεμβρίου 2013 την δημόσια συζήτηση-διαβούλευση «Μνήμη και δημόσιος χώρος - Η πόλη συζητά με αφορμή τον επανασχεδιασμό της Πλατείας Ελευθερίας».
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
10.00 Χαιρετισμοί
Γιάννης Μπουτάρης, Δήμαρχος Θεσσαλονίκης
Sergey Lagodinsky, Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ, Βερολίνο
10.30-13.00
Επανασχεδιάζοντας την Πλατεία Ελευθερίας
Συντονισμός: Πέτρος Δημητρακόπουλος, πρόεδρος 1ης Κοινότητας Δήμου Θεσσαλονίκης
- Πλατεία Ελευθερίας: μία συνάντηση με την πρόσφατη ιστορία της Θεσσαλονίκης
Βίλμα Χαστάογλου-Μαρτινίδη, αρχιτέκτων-πολεοδόμος, Ομότιμη Καθηγήτρια Α.Π.Θ. και Έλλη Γκαλά-Γεωργιλά, πολιτικός μηχανικός - Ποιες αφηγήσεις ήταν σημαντικές για την κριτική επιτροπή;
Δημήτρης Φατούρος, Ομότιμος Καθηγητής Αρχιτεκτονικής Α.Π.Θ., πρόεδρος κριτικής επιτροπής και Νίκος Παπαμίχος, πολεοδόμος - Παρουσίαση του 1ου βραβείου
Θεμιστοκλής Χατζηγιαννόπουλος και Κωνσταντίνος Χαραλαμπίδης, αρχιτέκτονες, Γιάννης Μέγας, πολιτικός μηχανικός, σύμβουλος της ομάδας μελέτης
Τι είναι σημαντικό για τους πολίτες;
Σχολιασμός :
- Iωσήφ Βαένα, φαρμακοποιός Παρέμβαση (pdf)
- Φίλιππος Ωραιόπουλος, Καθηγητής Αρχιτεκτονικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
- Πελαγία Αστρεινίδου-Κωτσάκη, αρχιτέκτων
- Πρόδρομος Μάρκογλου, συγγραφέας
- Δημήτρης Χατζόπουλος, αρχιτέκτων, Πρόεδρος Συλλόγου Αρχιτεκτόνων
- Ιωάννης Κιουρτσόγλου, ξεναγός
12.00 Συζήτηση
13.00 Ξενάγηση στην έκθεση αρχιτεκτονικών σχεδίων του διαγωνισμού από τον αντιδήμαρχο Αστικού Σχεδιασμού Ανδρέα Κουράκη
14.00 Γεύμα
14.00-16.30
Ιστορία σε κίνηση: πώς ανακαλύπτουν οι πολίτες την ιστορία της πόλης τους, πώς την βιώνουν και τη συνδιαμορφώνουν οι σύγχρονοι κάτοικοί της;
Συντονισμός: Ελένη Χοντολίδου, σύμβουλος 1ης Κοινότητας Δήμου Θεσσαλονίκης, πανεπιστημιακός
- Μνήμη και πλουραλιστική κοινωνία: προωθώντας τη συμμετοχή
Ulla Kux, διευθύντρια προγραμμάτων Ιστορίας του Ιδρύματος Μνήμη, Ευθύνη και Μέλλον (Erinnerung, Verantwortung und Zukunft), Βερολίνο - Σχολική και Δημόσια Ιστορία: από τη διάσταση στη σύζευξη
Δημήτρης Μαυροσκούφης, Καθηγητής Διδακτικής Μεθοδολογίας και Ιστορίας της Εκπαίδευσης ΑΠΘ - Ιστορικές παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο: μεταξύ επιστημονικής έρευνας και δράσεων της κοινωνίας των πολιτών
Georg Traska, Iνστιτούτο για την ιστορική παρέμβαση (Institut für historische Intervention), Βιέννη - Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης: μετά τη γενοκτονία, η μνημοκτονία
Ρένα Μόλχο, ιστορικός
Σχολιασμός:
- Γρηγόρης Αμπατζόγλου, Καθηγητής Ψυχιατρικής-Παιδοψυχιατρικής, Α.Π.Θ.
- Γιάννης Γκλαρνέτατζης, συγγραφέας και διοργανωτής περιηγήσεων
- Βαλμπόνα Χυστούνα, εκπαιδευτικός, Σύλλογος Αλβανών μεταναστών «Μητέρα Τερέζα»
- Δέσποινα Συρρή, πολιτική κοινωνιολόγος, «Συμβίωση»
- Γιώτα Γάτση, εκπαιδευτικός
Συζήτηση