Το Πράσινο Μονοπάτι της Δίκαιης Μετάβασης στη Δυτική Μακεδονία

Ανοίγοντας την εκδήλωση, η  Ιόλη Χριστοπούλου, ιδρυτικό μέλος του Green Tank και Συντονίστρια Πολιτικής, τόνισε πως πυξίδα στο δύσκολο μονοπάτι της μετάβασης στη Δυτική Μακεδονία έχουμε την κλιματική κρίση όπως και την κοινωνική δικαιοσύνη. Το Green Tank έχει καταγράψει την αγωνία της τοπικής κοινωνίας στην δημοσκόπηση που πραγματοποίησε μαζί με την καθηγήτρια Εμμανουέλα Δούση, τη διαΝΕΟσις και την MARC, καταδεικνύοντας την ανάγκη δημιουργίας ισχυρών θεσμών διαβούλευσης και συμμετοχικών μηχανισμών διακυβέρνησης. Επεσήμανε επίσης την συμβολή του Green Tank στην ανάδειξη του ιστορικού της μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών της χώρας μας, όσο και επιμέρους χαρακτηριστικών της, όπως η συνάφεια με το Ευρωπαϊκό πλαίσιο κι η ελλιπής χρηματοδότησή της.

Εκ μέρους των διοργανωτών, ο Μιχάλης Γουδής, διευθυντής του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ χαιρέτισε την σύμπραξη με το Green Tank, που λαμβάνει διάφορες μορφές, είτε άρθρα, όπως αυτό της Ιωάννας Θεοδοσίου για τον ρόλο των Ενεργειακών Κοινοτήτων στην δίκαιη μετάβαση, είτε συνεντεύξεις και βίντεο σε μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα για το ενεργειακό μέλλον της χώρας. Έθιξε, επίσης, την σημασία της εκδήλωσης για την ευρύτερη συζήτηση που επιθυμεί να ανοίξει το Ίδρυμα στην Ελλάδα, αναφορικά με την δημιουργία νέων μακροπρόθεσμων και βιώσιμων προοπτικών των πόλεων της περιφέρειας που βιώνουν προκλήσεις, όπως η ενεργειακή μετάβαση ή μια συρρίκνωση ως πρώην βιομηχανικά/βιοτεχνικά κέντρα. Στάθηκε στην ανάγκη μιας δίκαιης και συμπεριληπτικής ενεργειακής μετάβασης και σχολίασε τον ρόλο του πράσινου χώρου που πρώτος έθετε τα κρίσιμα ερωτήματα γύρω από την πρόκληση αυτή, επισημαίνοντας πως  ήρθε πια η ώρα να κατευθύνει και τις απαντήσεις.

Ενεργειακές Κοινότητες και δίκαιη μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή

Από τη στιγμή που ξεκίνησε ο δημόσιος διάλογος για την ενεργειακή μετάβαση περιστρέφεται σχεδόν αποκλειστικά γύρω από την ανάγκη απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα κι άλλα ζητήματα τεχνικής φύσεως, αγνοώντας την διάσταση της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών, και τα πολλά και επιτυχημένα παραδείγματα τοπικών ενεργειακών σχημάτων που λειτουργούν στην Ευρώπη.

Διαβάστε το άρθρο της Ιωάννας Θεοδοσίου.

Ο Νίκος Μάντζαρης, αναλυτής πολιτικής και συνιδρυτής του The Green Tank, ανέλυσε στην παρουσίασή του, τους λόγους για τους οποίους ο λιγνίτης αποτελεί καύσιμο του παρελθόντος σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό αλλά και εθνικό επίπεδο. Τόνισε δε, πως η Δυτική Μακεδονία ξεκινά την πορεία της ενεργειακής μετάβασης από ένα ιδιαίτερα δυσμενές σημείο, σε σχέση με τις υπόλοιπες 96 ευρωπαϊκές περιφέρειες των 27 που είτε καίνε/εξορύσσουν λιθάνθρακα, λόγω της βαθιάς εξάρτησης της τοπικής κοινωνίας από την λιγνιτική δραστηριότητα και του υψηλού ποσοστού ανεργίας. Σχολίασε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης κι εστίασε ιδιαίτερα στα θετικά αλλά και τις αδυναμίες του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Master plan) της Δυτικής Μακεδονίας, που όπως χαρακτηριστικά είπε, απέχει από το να χαρακτηριστεί πράσινο και βιώσιμο, παραθέτοντας και βελτιωτικές προτάσεις. Έκλεισε την παρουσίασή του αναφερόμενος στο σημαντικό έργο τεκμηρίωσης που προσφέρουν οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ και οι δεξαμενές σκέψης, όπως και στον ρόλο τους σε επίπεδο συνηγορίας (advocacy) και τεχνικής υποστήριξης προς τις τοπικές κοινωνίες.

Πάγιο αίτημα κι επιδίωξη του οικολογικού κινήματος ήταν και είναι η αποδόμηση του μύθου του φτηνού λιγνίτη, δήλωσε ο Λάζαρος Τσικριτζής - Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και πρόεδρος της Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης. Επεσήμανε, επίσης, πως η οικολογική αφήγηση εστίαζε ήδη από το 2000 στον υπολογισμό του εξωτερικού κόστους και στην επιστροφή του μέσω επενδύσεων, θέτοντας έτσι τις βάσεις για την ιδέα του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης. Στην τοποθέτησή του,  προέβη σε μια επισκόπηση των ιστορικών λαθών και των χαμένων ευκαιριών για την σταδιακή απεξάρτηση από το κάρβουνο καταδεικνύοντας πως η έλλειψη πολιτικής βούλησης, κεντρικά και τοπικά, η κοινωνική ανοχή στην «ηχηρή πλειοψηφία» και η αργή κι ανεπαρκής αντίδραση διεθνώς απέναντι στην καταστροφή του κλίματος, είχαν ως αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος. Τέλος, παρουσίασε τις προϋποθέσεις και τις προτάσεις του οικολογικού χώρου για την επόμενη ημέρα υπογραμμίζοντας την ανάγκη συναίνεσης αντί της κομματικής πόλωσης.

Ο Λευτέρης Ιωαννίδης - Πρώην Δήμαρχος Κοζάνης (2014 – 2019), μέλος της Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης, ανέδειξε,  τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης και των τοπικών φορέων και ειδικότερα τη σημασία της συμμετοχής τους στην διαδικασία του παραγωγικού μετασχηματισμού μιας περιοχής. Μετέφερε την εμπειρία από την προσπάθεια χτισίματος μιας ομάδας τοπικών φορέων και τα απτά αποτελέσματα που αυτή επέφερε (Ευρωπαϊκό Φόρουμ Δημάρχων, Εθνικό και Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, συνεργασία τοπικής αυτοδιοίκησης και εργαζομένων ΔΕΗ κά). Τόνισε πως το ζητούμενο δεν είναι απλά η διαβούλευση, αλλά, ακόμα περισσότερο, η συνδιαμόρφωση ενός κοινού οράματος για το νέο παραγωγικό μοντέλο της Δυτικής Μακεδονίας, ως εχέγγυο επιτυχίας και αποδοχής της προσπάθειας.

Η  Δήμητρα Καραγιάννη -  Φιλόλογος, συγγραφέας, εκδότρια και υπεύθυνη δράσεων του περιοδικού Παρέμβαση προσέθεσε την κοινωνική και ανθρώπινη διάσταση στην πορεία της δίκαιης μετάβασης, όπως προσεγγίστηκε και στην πρόσφατη συναφή διαδικτυακή εκδήλωση με τίτλο “«Στο τέλος μου είναι η αρχή μου…», μια αφήγηση της μετάβασης στη μεταλιγνιτική εποχή”. Μέσα από μια αναδρομή στο παρελθόν παρουσίασε πώς η τοπική κοινωνία εγκλωβίστηκε στο αδιέξοδο του λιγνίτη κι έφτασε να βιώνει σήμερα μια βαθιά κρίση ταυτότητας. Υπογράμμισε τις κοινωνικές προεκτάσεις της απώλειας των θέσεων εργασίας λόγω της σύνδεσής τους με την αυτοεκτίμηση και την κοινωνική ένταξη των ανθρώπων. Τέλος, ανέδειξε την ανάγκη συνεργασίας και ενεργοποίησης των κοινωνικών φορέων για την αξιοποίηση των παραγνωρισμένων δυνατοτήτων της περιοχής, εστιάζοντας στον αναπτυξιακό ρόλο του τομέα του πολιτισμού που μπορεί επιπρόσθετα να συμβάλλει και στην διαμόρφωση ενός νέου προφίλ για την περιοχή.  

Δείτε το βίντεο της συζήτησης που συντόνισε η δημοσιογράφος, Βασιλική Γραμματικογιάννη.