Η Αναπτυξιακή Καρδίτσας ΑΕ είναι μια εταιρεία που, όπως αυτοπεριγράφεται, «επικεντρώνεται στην ‘οικοδόμηση ικανοτήτων’ και στην ‘ενδυνάμωση’ του τοπικού πληθυσμού, ιδιαίτερα των μειονεκτουσών ομάδων, και στην αποφυγή του κοινωνικού αποκλεισμού». Γενικός διευθυντής της είναι ο ηλεκτρολόγος μηχανικός Βαγγέλης Σακελλαρίου. Στην περιεκτική συζήτησή μας περιγράφει τα χαρακτηριστικά και την αποστολή της ΑΝΚΑ, τη σχέση της με τους φορείς με τους οποίους συνεργάζεται και την ανθεκτικότητα του συνεργατικού οικοσυστήματος στην περιοχή, σε μια ιδιαίτερα απαιτητική και δύσκολη περίοδο που ακολούθησε τις καταστροφικές πλημμύρες του «Ντάνιελ».
Ποιο είναι με λίγα λόγια το προφίλ της Αναπτυξιακής Καρδίτσας;
Είναι μια αναπτυξιακή ανώνυμη εταιρεία του νόμου 3463 του 2006, όπου κατά 75% συμμετέχει η τοπική και η περιφερειακή αυτοδιοίκηση. Στο υπόλοιπο 25% συμμετέχουν φορείς όπως η Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας, το Επιμελητήριο και η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών.
Η Αναπτυξιακή Καρδίτσας υπηρετεί κυρίως την τοπική αυτοδιοίκηση και οτιδήποτε την εκπροσωπεί. Άρα υπηρετεί τα κοινωνικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά συμφέροντα της περιοχής. Αντιμετωπίζει ανάγκες που και οι ίδιοι οι δήμοι αντιμετωπίζουν σε τοπικό επίπεδο. Απλά είναι ένας μηχανισμός τεχνοκρατικός, υποστηρικτικός, που λειτουργεί με διαφορετικές ταχύτητες, μεγαλύτερη ευελιξία και αρκετές φορές και με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από ό,τι οι επίσημοι φορείς – είτε οι δήμοι είτε η περιφέρεια είτε το ίδιο το κράτος.
Συνήθως προστρέχετε εσείς στους δήμους ή στους φορείς που περιγράψατε ή έρχονται αυτοί σας εσάς;
Η σχέση είναι αμφίδρομη. Άλλοτε υπάρχουν ανάγκες στους δήμους και προστρέχουν αυτοί σε εμάς, άλλοτε πάμε εμείς με καινούργιες προτάσεις. Θα έλεγα ότι αυτή η τελευταία είναι η κυρίαρχη τάση. Η Αναπτυξιακή Καρδίτσας, όπως και άλλοι φορείς στην Ελλάδα, επεξεργάζεται τις μεταβαλλόμενες συνθήκες, ανακαλύπτει καινούργιες ανάγκες και προκλήσεις και προσπαθεί οτιδήποτε καινοτόμο αναφύεται σε άλλες περιοχές ή σε άλλες χώρες να το εισαγάγει, μέσα από την τοπική αυτοδιοίκηση ή άλλους φορείς της περιοχής, στο τοπικό, παραγωγικό ή και κοινωνικό σύστημα της Καρδίτσας.
Από την εμπειρία που υπάρχει στην προγραμματική διαχείριση, πού βλέπετε ότι βρίσκονται οι μεγαλύτερες ευκαιρίες και προκλήσεις αλλά και οι ανάγκες στην περιοχή;
Η περιοχή έχει μεγάλες ανάγκες, ιδιαίτερα μετά τις καταστροφές του «Ιανού» και του «Ντάνιελ». Να μην ξεχνάμε επίσης ότι ο νομός Καρδίτσας ήταν (σ.σ. με στοιχεία του 2022) στις τελευταίες θέσεις του ΑΕΠ κατ’ άτομο. Οι φυσικές καταστροφές καθώς και η κρίση του Covid, που ακολούθησαν ως γεγονότα την οικονομική κρίση, έχουν αφήσει βαθιά σημάδια. Υπάρχουν ανάγκες στην περιοχή σε οικονομικό, κοινωνικό επίπεδο αλλά και περιβαλλοντικό επίπεδο, υπό την έννοια της κλιματικής κρίσης των επιπτώσεων στο παραγωγικό σύστημα αλλά και στην κοινωνία των πολιτών. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια απαισιοδοξία, ειδικά των νέων ανθρώπων. Υπάρχουν αρκετοί που πιστεύουν ότι πρέπει να αναχωρήσουν για άλλες πόλεις και πολιτείες, ώστε να έχουν ένα καλύτερο μέλλον.
Η εμπιστοσύνη ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων στις προοπτικές της περιοχής έχει κλονιστεί, κι αυτό έρχεται σε αντιδιαστολή με τις δυνατότητες που αυτή έχει. Η Καρδίτσα έχει ένα πλούσιο γεωμορφολογικό τοπίο, έχει φυσικό κάλλος, εναλλαγή τοπίων, αξιοποιήσιμη γεωργική γη, έχει μια καλή παράδοση στα προϊόντα ποιότητας, έχει πολύ πλούσιο πολιτισμό και βέβαια πολλούς άξιους ανθρώπους. Άρα έχουμε δύο στοιχεία που αυτή τη στιγμή συγκρούονται. Από τη μια πλευρά οι καταλυτικές επιπτώσεις και η καταστροφική απαισιοδοξία και από την άλλη πλευρά τα πλεονεκτήματα. Στόχος δικός μας, και βέβαια και των φορέων που πασχίζουν για ανάκαμψη της περιοχής, είναι η αποκατάσταση των ζημιών και της ψυχολογίας των ανθρώπων. Σε δεύτερο στάδιο, η επανάκαμψη και ανασυγκρότηση της περιοχής. Να βρούμε δηλαδή τους μηχανισμούς, τις νέες μεθόδους, τους νέους τρόπους σκέψης, την κοινωνική καινοτομία, ώστε τα πλεονεκτήματα να γίνουν εφόδια για αλλαγή κλίματος.
Άρα λοιπόν θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει έδαφος για εναλλακτική ανάπτυξη;
Φυσικά και υπάρχει, απλά γίνεται πάντα σε επίπεδο καινοτομίας. Δηλαδή δεν υπάρχει μια οριζόντια mainstream πολιτική, αν και υπάρχουν προγράμματα που ενισχύουν αυτή την εναλλακτική διακυβέρνηση.
Το παράδειγμα του Leader (σ.σ. το πρόγραμμα Leader 2023-2027 είναι ένα πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που στοχεύει στην τοπική ανάπτυξη αγροτικών περιοχών), όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα, είναι ένα παράδειγμα bottom-up διαβούλευσης, όπου η κοινωνία των πολιτών και οι φορείς θέτουν το διακύβευμα και τις προτεραιότητες. Προτεραιοποιούν τις ανάγκες και προτείνουν το πού πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση. Πολλές φορές αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις κυρίαρχες πολιτικές.
Βέβαια, χρέος όλων είναι να συμβαδίζουμε και με τις πολιτικές που χαράσσει είτε η περιφέρεια είτε η χώρα. Αλλά αυτό δεν μας στερεί το δικαίωμα, όπου υπάρχει πεδίο, να προσπαθούμε να εφαρμόσουμε το διαφορετικό, να καινοτομούμε. Ο συνεργατισμός, η συλλογική προσπάθεια, η από κάτω διαβούλευση και η ανάδυση εγχειρημάτων και ιδεών είναι το ζητούμενο.
Πόσο υπαρκτό είναι ένα τέτοιο οικοσύστημα συνεργατισμού;
Η δουλειά της Αναπτυξιακής Καρδίτσας περιστρέφεται εδώ και πάρα πολλά χρόνια γύρω από τον συνεργατισμό. Με την ευρεία έννοια… Δηλαδή τη συνεργασία οποιωνδήποτε φορέων ή πολιτών σε οποιοδήποτε πεδίο ή αντικείμενο. Από τον μικρό σύλλογο μέχρι τον πιο μεγάλο συνεταιρισμό – ενώσεις ανθρώπων, αθλητικοί ή πολιτιστικοί σύλλογοι, εγχειρήματα που μπορεί να έχουν ακόμα και άτυπη μορφή. Είναι ο πυρήνας της δουλειάς μας. Και μέσα από το Leader ενισχύονται τέτοιες δράσεις. Όπως υπάρχουν κι άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα που προσπαθούν να ενισχύσουν τον συνεργατισμό.
Είμαστε η μόνη εταιρεία στην Ελλάδα που στο διατοπικό της σχέδιο συνεργασίας έδωσε έμφαση στον συνεργατισμό. Οι μόνοι που ασχοληθήκαμε με ένα βαθύτατο κοινωνικό θέμα που είναι ο συνεργατισμός. Και χρειάζεται δουλειά, γιατί συνεργατισμός σημαίνει εμπιστοσύνη στον διπλανό μας. Κι αυτό μας λείπει σήμερα.