Ο Παναγιώτης Νάνος είναι δήμαρχος του ορεινού Δήμου Λίμνης Πλαστήρα, στην Περιφερειακή Ενότητα Καρδίτσας, από το 2019. Έχει μεταξύ άλλων υπηρετήσει σε διοικήσεις δημόσιων νοσοκομείων και επιπλέον διαθέτει συγγραφικό λογοτεχνικό (και όχι μόνο) έργο. Στη συνέντευξή μας μιλάει για το συνεργατικό οικοσύστημα της περιοχής στο παρόν, ενώ επιπλέον το τοποθετεί ιστορικά και χωροταξικά και αναφέρεται στον σχεδιασμό του Δήμου όσον αφορά το συγκεκριμένο πεδίο.
Ποια είναι εκείνα τα πλεονεκτήματα του Δήμου Λίμνης Πλαστήρα που μπορούν να επιτρέψουν έναν κοινό βηματισμό με την Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία; Μπορεί αυτή να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τους σχεδιασμούς του Δήμου;
Η τοπική αυτοδιοίκηση στο σύνολό της είναι ουσιαστικά μια τοπική κυβέρνηση η οποία έχει την ευθύνη να δει τις αναπτυξιακές προοπτικές ενός τόπου και να σχεδιάσει. Να γνωρίζει ποιο είναι το ανθρώπινο δυναμικό, οι δυνατότητες, η οικονομία. Αν έχει μάλιστα και ένα μάστερ πλαν, τόσο καλύτερα για τον τόπο και τους κατοίκους του.
Η Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία στον Δήμο Λίμνης Πλαστήρα θα έλεγα ότι αποτελεί μια ιστορική συνέχεια του κοινοτισμού των Αγράφων. Συνεπώς είναι για εμάς ένα προνομιακό πεδίο, γιατί υπάρχουν ακόμα ζώσες μνήμες Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας και άτυπου συνεργατισμού. Ως Δήμος τα γνωρίζουμε από το παρελθόν μας, τα έχουμε διαγνώσει και τα προωθούμε.
Οι κοινότητες των Αγράφων ήταν αυτόνομες επί αιώνες. Δεν έζησαν την κυριαρχία των Οθωμανών. Οπότε αναγκάστηκαν να μεριμνούν μόνες τους για πολλά ζητήματα. Η πραγματικότητα αυτή έφτασε σ’ εμάς μέχρι και τη δεκαετία του ’70. Με την προσωπική τους εργασία οι άνθρωποι έχτιζαν σχολεία και εκκλησίες, έφτιαχναν δρόμους, φρόντιζαν για υποδομές τις οποίες όφειλε να είχε κάνει το κράτος.
Ποιες δράσεις έχει ανοιχτές αυτή τη στιγμή ο Δήμος;
Εκπονούμε ένα πρόγραμμα που λέγεται «Επιστροφή στην πατρίδα», ένα σχέδιο προσέλκυσης νέων οικογενειών ή ζευγαριών για μόνιμη εγκατάσταση στον Δήμο μας. Στο πλαίσιο αυτό προσπαθούμε να ενισχύσουμε την απασχόληση στον πρωτογενή τομέα. Προς αυτή την κατεύθυνση σχεδιάζουμε την «τράπεζα γης». Ανενεργές γεωργικές εκτάσεις, εγκαταλελειμμένα περιβόλια, αμπέλια και κήποι θέλουμε να επιστρέψουν στα χέρια ανθρώπων αλλά με τη λογική της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας. Δεν θα μισθώνουμε τις εκτάσεις, θα διατίθενται σε όσους θέλουν να τις καλλιεργήσουν.
Προσπαθούμε επίσης να δημιουργήσουμε έναν συνεταιριστικό καστανεώνα. Στον Δήμο ανήκουν εκτάσεις με άγριες καστανιές, τις οποίες θέλουμε να εμβολιάσουμε. Φιλοδοξούμε ότι έτσι θα δημιουργηθεί ένα συμπληρωματικό εισόδημα για τους κατοίκους των χωριών της Λίμνης Πλαστήρα.
Υπάρχουν κι άλλες δράσεις για τον πρωτογενή τομέα, όπως η προβολή και προώθηση των τοπικών προϊόντων για να ενισχύσουμε και να διευρύνουμε την αγορά.
Σε εξέλιξη βρίσκεται και μια άλλη πρωτοβουλία για τη δημιουργία μιας οιονεί εσωτερικής αγοράς, που θα καταστήσει πιο αναγνωρίσιμα τα προϊόντα του τόπου στους ανθρώπους του, που κατάγονται από τα χωριά της περιοχής αλλά δεν ζούνε πια εδώ.
Βλέπετε να υπάρχει γενικά μια οριζόντια στήριξη και συνεργασία; Αντιδρά το οικοσύστημα;
Κάποια από αυτά που λέμε έχουν την αποδοχή του κόσμου, τα περιμένει ο κόσμος. Κάποια από αυτά που προτείνουμε μπορεί να μην έχουν την επιθυμητή κατάληξη. Και αυτό γιατί οι ορεινές κοινότητες έχουν αποψιλωθεί πληθυσμιακά. Οι μεγάλες ηλικίες κυριαρχούν, οι νέοι έχουν φύγει. Η υπογεννητικότητα και το δημογραφικό είναι από τα πιο σοβαρά προβλήματα που έχουμε. Γι’ αυτό κι εμείς με το πρόγραμμα «Επιστροφή στην πατρίδα» επιδιώκουμε οι δεύτερης ή τρίτης γενιάς μετανάστες να επιστρέψουν, να ανοίξουν το πατρικό τους ή το σπίτι του παππού τους, να ζήσουν και να δημιουργήσουν στο χωριό τους. Δεν είναι εύκολο το εγχείρημα. Είναι ένα στοίχημα το οποίο κι εμείς έχουμε την απορία αν θα το κερδίσουμε. Εν προκειμένω πιστεύω ότι θα το κερδίσουμε. Γι’ αυτό και το διεκδικούμε.
Πώς θα θέλατε να δείτε τον Δήμο σας σε μερικά χρόνια;
Ο Δήμος Λίμνης Πλαστήρα έχει ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία δεν τα συναντά κανείς εύκολα στην υπόλοιπη ορεινή Ελλάδα. Για παράδειγμα, βρισκόμαστε στο κέντρο της χώρας – απέχουμε 2,5 ώρες από το αεροδρόμιο των Αθηνών και 2,5 ώρες από το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν ότι οι αποστάσεις είναι μικρές. Βρισκόμαστε μόλις στα 20 λεπτά από ένα αστικό κέντρο, την Καρδίτσα. Αυτό σημαίνει ότι η υποστήριξη της αγοράς και γενικότερα των υπηρεσιών είναι απρόσκοπτη. Έχουμε ένα θαυμάσιο περιβάλλον όπου μπορεί κάποιος να δημιουργεί, να ζει, να εργάζεται και να παράγει, ένα περιβάλλον που ενδείκνυται για όποιον ψάχνει να βρει ποιότητα ζωής.
Νομίζω ότι η Λίμνη Πλαστήρα, εάν εφαρμοστεί το ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα και εκπληρωθεί το πρόγραμμα «Επιστροφή στην πατρίδα», σε μια δεκαετία θα παρουσιάσει ανάκαμψη του πληθυσμού και θα αποτελεί πρότυπο ορεινής ανάπτυξης.
Σε ποιο ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα αναφέρεστε;
Είναι το ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα Αγράφων, που το εξήγγειλε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης από το Ανθηρό Αργιθέας. Αφορά τρεις δήμους: Λίμνης Πλαστήρα, Αργιθέας και Αγράφων. Πρόκειται για ένα σχέδιο με χρηματοδότηση 90 εκατ. ευρώ (σ.σ. η χρηματοδότηση προέρχεται από το επιχειρησιακό πρόγραμμα «2021-2027»), το οποίο καλύπτει πολλούς τομείς: υποδομές, αγροτική οικονομία, τουρισμό κλπ. Με την αξιοποίηση των τοπικών, ιδιαίτερων χαρακτηριστικών για κάθε δήμο, μπορούμε να αισιοδοξούμε ότι θα τύχει αποδοχής και επιτυχίας.
Στο πλευρό μας έχουμε την Περιφέρεια Θεσσαλίας, η οποία στηρίζει μέσω της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (ΟΧΕ) Αγράφων, αλλά και άλλους φορείς, όπως την «Αναπτυξιακή Καρδίτσας», μια σημαντική εταιρεία που έχει συμβάλει στην ανάπτυξη της Καρδίτσας τα τελευταία 35 χρόνια και που μας στηρίζει. Θα έλεγα ότι υπάρχει μια ομόθυμη στάση για το συγκεκριμένο εγχείρημα και πιστεύω ότι θα πάνε όλα καλά.
Πώς θα ορίζατε την καινοτομία που οραματίζεστε να δημιουργήσει χώρο ανάπτυξης στον Δήμο Λίμνης Πλαστήρα;
Στον Δήμο μας προωθούμε μια σειρά δράσεις που, όπως είπα, έρχονται και μας ξανασυναντούν από τις ρίζες μας, από την ιστορία της περιοχής. Σήμερα λοιπόν, στο πλαίσιο το Innovation Hub Λίμνης Πλαστήρα θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν δύο άξονες καινοτομίας.
Ο ένας είναι η διαφορετική αντίληψη για την κοινωνία και περιβάλλον. Εδώ θα εντάξουμε την Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία, που είναι στενά δεμένη με την ιστορία της περιοχής των Αγράφων, χωρίς μάλιστα να παρεμβαίνει το χρήμα. Επίσης μπορούμε να εντάξουμε τη δημιουργία και τον συντονισμό της «τράπεζας γης», που θα επανενεργοποιήσει δημοτικές εκτάσεις, αλλά και κατοίκους, νέους αγρότες και συνεταιριστικά σχήματα. Τέλος, βλέπουμε και προς την αξιοποίηση του δασικού κεφαλαίου, π.χ. στην περίπτωση της αξιοποίησης των καστανεώνων της περιοχής.
Ο άλλος άξονας είναι η υποστήριξη της δημιουργικής οικονομίας, με την προσφορά θέσεων εργασίας, τη διάθεση έδρας σε εγχειρήματα, ή την παροχή υποδομής για δέκα νεοφυείς επιχειρήσεις στο πρώην δημοτικό σχολείο Μορφοβουνίου με συμβολικό ενοίκιο. Είναι κινήσεις που θα αναζωογονήσουν την περιοχή, θα κρατήσουν ή και θα προσελκύσουν νέους ανθρώπους.
Επίσης, δείτε αυτό: φανταστείτε ένα πλάνο ενεργειακής αναβάθμισης των άδειων σπιτιών της περιοχής τα οποία στη συνέχεια θα μπορούσαν να διατεθούν είτε ως προσιτή κατοικία με υλοποίηση κάποιου σχετικού μοντέλου, είτε για τη δημιουργία μιας «κοιτίδας ελεύθερου χρόνου» – μια διαφορετική προσέγγιση των διακοπών απέναντι στη «βιομηχανοποιημένη» εκδοχή τους.
Γενικά, αν διάλεγα έναν «τίτλο», έναν ορισμό, αυτός θα ήταν: «Καινοτομία είναι η αλλαγή του τρόπου σκέψης».