Άρης Σταμάτης: "Σε όλων το μυαλό πέρναγε ότι θα μπορούσαμε να είμαστε εμείς"

Στη δουλειά μπήκα την 1η Ιουλίου του 2019 σαν εκπαιδευόμενος μηχανοδηγός. Πριν από αυτό δεν είχα καμία σχέση με το τρένο. Είχα δει την αγγελία, το θεώρησα ενδιαφέρον σαν επάγγελμα και έκανα τα χαρτιά και μπήκα με τους επιλαχόντες της σειράς του 2018, που μπήκαν τότε 70 άτομα. Έναν χρόνο μετά μπήκαμε κι εμείς, 13 άτομα, σαν επιλαχόντες.

Είχα μια επαφή με τα ταξίδια. Ο πατέρας μου ήταν επαγγελματίας οδηγός σε νταλίκες και, δεν ξέρω, μου άρεσε. Εν τω μεταξύ, τότε δούλευα οικοδομή στα ηλεκτρολογικά, οπότε το θεώρησα ευκαιρία, μιας και τα πτυχία μας δεν αναγνωρίζονται και ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Έτυχε και με πήρανε, που δεν το περίμενα, γιατί στην πρώτη φάση είχα απορριφθεί. Αλλά προέκυψαν έξτρα θέσεις, ίσως από κακό σχεδιασμό ανάλογα με τις έδρες, και πήραν 13 ακόμα άτομα για το Θεσσαλονίκη - Αλεξανδρούπολη.

Το πρώτο μου δρομολόγιο το έκανα σαν εκπαιδευόμενος νομίζω στις αρχές Μαρτίου του 2020, κοντά στην πρώτη καραντίνα – και μετά κλειστήκαμε για 2-3 μήνες. Ήταν το Θεσσαλονίκη - Φλώρινα. Όμορφη διαδρομή, αλλά και δύσκολη. Περνάει μέσα από χωριά, κάμπους, από αγροτικές περιοχές δηλαδή, αλλά έχει και πολλές διαβάσεις με το οδικό δίκτυο. Την έβγαλα όμως κάπως, με τον εκπαιδευτή δίπλα. Γιατί στην αρχή πας σαν παρατηρητής και μετά αρχίζεις να οδηγείς.

Γενικά το άγχος δεν νομίζω ότι φεύγει σ’ αυτή τη δουλειά ποτέ. Γιατί είναι μεγάλη ευθύνη. Δηλαδή όποιος πει ότι δεν έχει άγχος, μάλλον κάτι δεν κάνει καλά. Το άγχος βέβαια το διαχειρίσιμο, όχι να μην μπορείς να εργαστείς.

Η αλήθεια είναι ότι εμείς μάθαμε σ’ αυτό το σύστημα το χαλασμένο, το Windows λειτουργικό ας πούμε. Αλλά όσο αποκτούσες εμπειρία, καταλάβαινες ποια είναι τα λάθη, τι δεν έπρεπε να είναι έτσι. Πιστεύω μετά τα δύο χρόνια, δηλαδή όταν κλείσαμε έναν χρόνο σαν μηχανοδηγοί, γιατί ο ένας χρόνος περίπου είναι της εκπαίδευσης, τότε αρχίζεις και βλέπεις σιγά-σιγά τα κακώς κείμενα. Αυτά που έμαθε και όλη η κοινωνία, δυστυχώς. 

Η έλλειψη συστημάτων, η υπερεργασία σε πολλούς τομείς, η κακή συντήρηση του δικτύου, η ελλιπής συντήρηση του τροχαίου υλικού. Αυτά ήταν θέματα συζήτησης με τους συναδέλφους αλλά και μέσα στα σωματεία. Υπήρχε ανησυχία που την εξέφραζαν και εγγράφως

Τη μέρα που έγιναν τα Τέμπη, εγώ είχα δουλέψει το πρωί, είχα πάει στην Έδεσσα ένα τοπικό δρομολόγιο και ξαναγύρισα. Οπότε δεν δούλευα εκείνη την ώρα, ήμουν σπίτι. Εμείς το μάθαμε από συνομιλία στο Viber που είχαμε οι συνάδελφοι μεταξύ μας, από άνθρωπο που ήταν στη Λάρισα και λέει ότι κάτι έγινε κοντά στο μνημείο του ΠΑΟΚ. Χαρακτηριστικά θυμάμαι είπε για φωτιά και εκτροχιασμό. Το μυαλό μας πήγε σε άσχετα πράγματα. Πριν επιβεβαιωθεί οτιδήποτε, εμείς αρχίσαμε, παίρναμε τηλέφωνο, είδαμε ποιοι ήταν στη βάρδια. Τα τηλέφωνα ήταν όλα νεκρά. Ε, εκεί επιβεβαιώθηκαν οι φόβοι μας.

Εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχαν σχόλια, να το πας ένα βήμα πιο πέρα. Δεν ξέραμε καν τι έχει συμβεί. Πώς έγινε αυτό; Υπήρχε μόνο το «πάνε τα παιδιά, σκοτώθηκαν». Δεν το πιστεύαμε. Όσο και να το βλέπεις και να το μαντεύεις, όταν συμβεί δεν θες να το πιστέψεις. Χάθηκαν τώρα πέντε συνάδελφοι μηχανοδηγοί μέσα σε ένα δευτερόλεπτο. Είναι ακραίο. Δεν μπορείς, όσο και να υπάρχει αυτό στο μυαλό σου. Και πιστεύω ότι τέτοιο ενδεχόμενο, να γίνει κάτι τέτοιου μεγέθους, υπήρχε στο μυαλό λίγων ανθρώπων.

Το ίδιο βράδυ πήγα στο μηχανοστάσιο. Δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Και άλλα παιδιά μαζευτήκαμε εκεί. Το μηχανοστάσιο είναι η έδρα, ας πούμε, εκεί που πιάνεις δουλειά. Περίπου στις 2 ήμουν εκεί. Είχε μαζευτεί κόσμος. Έγινε ένα σκηνικό που δεν το ξεχνάω: Έπαιρναν τηλέφωνο από την Αθήνα και έψαχναν αν υπάρχει διαθέσιμος μηχανοδηγός να πάει εμπορικό δρομολόγιο στην Ειδομένη. Στις 4 η ώρα τα χαράματα. Ήμουν αυτόπτης μάρτυρας σ’ αυτό το τηλέφωνο.

Δεν πήγε κανένας. Επέστρεψαν δύο τρένα που διανυκτέρευαν, ένα στη Φλώρινα και ένα στη Δράμα, αν θυμάμαι καλά. Δεν κινήθηκε το τρένο από το μηχανοστάσιο Θεσσαλονίκης, τουλάχιστον εκείνη τη μέρα.

Στο μηχανοστάσιο έχω δει τα πιο χλομά πρόσωπα ανθρώπων που έχω δει ποτέ στη ζωή μου. Ήταν εκείνες τις μέρες τις πρώτες. Σε όλων το μυαλό πέρναγε ότι θα μπορούσαμε να είμαστε εμείς, ο καθένας μας δηλαδή. Μια γραμμή αν άλλαζε στο excel της βάρδιας πλοήγησης, ένα κουτάκι, ένα όνομα, θα μπορούσε να είναι ο καθένας μας που θα έκανε την αντίστοιχη υπηρεσία. Ο χειρότερος φόβος ενός μηχανοδηγού –παγκόσμια φαντάζομαι– είναι αυτό το πράγμα: μη δει απέναντι φως στη γραμμή του, αυτό που είδαν τα παιδιά εκείνη την ώρα. Γιατί δεν μπορείς να στρίψεις, να το πούμε απλά.

Νομίζω οι πρώτες σκέψεις για παραίτηση ήρθαν μετά, με την επανεκκίνηση των τρένων. Τα οποία ξεκίνησαν με τους ίδιους ακριβώς ανθρώπους, στις ίδιες ακριβώς θέσεις και με τα ίδια συστήματα, με την ίδια έλλειψη συστημάτων

Βλέπαμε ότι οι άνθρωποι απλά κάνουν επικοινωνιακές κινήσεις, δεν αλλάζει κάτι στην ουσία. Και ήταν σαν να μη θέλουν κιόλας να αλλάξει. Είχαν μια τιμωρητική στάση απέναντι στους μηχανοδηγούς, άλλοτε σωστά και άλλοτε υπερβολικά. Σε αντίθεση με τους σταθμάρχες, που είχαν την εύνοια και του πολιτικού συστήματος της κυβέρνησης.

Είχαμε και μια ρήτρα στις συμβάσεις μας, ότι έπρεπε να μείνουμε πέντε χρόνια, επειδή τα εκπαιδευτικά τα πληρώνει όλα η εταιρεία προς τον ΟΣΕ, είναι της τάξης των 20.000-25.000 ευρώ για να βγάλεις το δίπλωμα. Στο εξωτερικό κάποιες εταιρείες τα κρατάνε από εσένα μετά, από τη μισθοδοσία σου. Εδώ τα πλήρωνε όλα η εταιρεία, απλά σου έλεγε ότι θα πρέπει να μείνεις πέντε χρόνια, αλλιώς να επιστρέψεις το ανάλογο ποσοστό.

Εγώ δεν είχα αυτή τη δυνατότητα. Παράλληλα, προσπαθήσαμε και με κάποια άλλα παιδιά συναδέλφους να γράψουμε αναφορές, να πούμε τα κακώς κείμενα, να προτείνουμε κάποια πράγματα και θεωρηθήκαμε και γραφικοί στο τέλος. Έτσι, στα πέντε χρόνια και έξι μέρες, αν θυμάμαι καλά, τον Ιούλιο του 2024, υπέβαλα την παραίτησή μου.

Φύγανε κι άλλα παιδιά. Και πριν από μένα και μετά από μένα. Απ’ ό,τι ξέρω είναι περίπου στα είκοσι άτομα, αλλά δεν ξέρω τον ακριβή αριθμό. Εγώ είμαι και μηχανολόγος, έχω σπουδάσει. Είχα βρει δουλειά ήδη πριν φύγω. Αλλά άλλοι που έχουν λάβει μόνο αυτή την εξειδίκευση, του οδηγού τρένου, που δεν είναι και λίγοι, μετά πρέπει να φύγουν στο εξωτερικό σε κάτι παρόμοιο ή να αλλάξουν τελείως κλάδο.

Σίγουρα επικρατεί δυσπιστία μεταξύ των εργαζομένων για την κατάσταση. Τώρα μάλιστα και στα εργασιακά, απ’ όσο ξέρω, έχουν θέμα ότι δεν ανανεώνεται η συλλογική σύμβαση, αλλά και για τα συστήματα, γιατί όλοι βλέπουν ότι τα έργα δεν προχωράνε. Η Θεσσαλία δεν έχει τρένο, ενώ η γραμμή της Φλώρινας και η Αλεξανδρούπολη είναι αποκομμένες. Δηλαδή είναι τεμαχισμένος ο σιδηρόδρομος, λειτουργεί τμηματικά κι αυτό με ελλείψεις.

Επειδή με έχουν ρωτήσει κάποιοι συνάδελφοι αν θα επέστρεφα στη δουλειά, τους είπα: αν πάνε περίπου 50-60 άτομα φυλακή και φύγουν και άλλα 200 άτομα που είναι σε καίριες θέσεις γύρω από τον ΟΣΕ όλα αυτά τα χρόνια της αποτυχίας, τότε ίσως το ξανασκεφτώ. Μπορεί να ακούγεται ακραίο, αλλά εγώ αυτό πιστεύω και αυτό θα κάνω.