Retrieved #5 Τα φύλα στην οικοδόμηση της ειρήνης

0:00:06
«Λοιπόν, σε ό,τι αφορά τη σύναψη ειρήνης και την εδραίωση της ειρήνης, συνήθως αυτό που συμβαίνει είναι ότι όσοι ηγούνταν των συγκρούσεων συγκεντρώνονται γύρω από το τραπέζι και συμφωνούν τους όρους της ειρήνης. Κι επειδή οι γυναίκες δεν ήταν έξω στους δρόμους, δεν παίρνουν μέρος και στο τραπέζι της ειρήνης». «Η συγκέντρωση αυτή διεθνών αναπτυξιακών φορέων, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, κυβερνητικών αξιωματούχων και παραδοσιακών ηγετών γίνεται εν προκειμένω για να εξετάσουμε από μια διαφορετική ματιά τον ρόλο των γυναικών στις συγκρούσεις και να τις δούμε αυτήν τη φορά ως παράγοντες της Ειρήνης και της Ασφάλειας».

0:00:41
Χριστίνα: Πολλές μελέτες αποδεικνύουν ότι όταν συμπεριλαμβάνονται οι γυναίκες στις διαδικασίες εδραίωσης της ειρήνης, η ειρήνη αναμένεται να διαρκέσει περισσότερο.

Τζορτζ: Παρ’ όλα αυτά, κατά την περίοδο μεταξύ του 1992 και του 2018, μόνο το 13% των διαπραγματευτών σε σημαντικές ειρηνευτικές διαδικασίες ήταν γυναίκες.

0:00:58
Χριστίνα: Επομένως, τι μπορούμε να κάνουμε για να το αλλάξουμε αυτό;

Τζορτζ: Και κυρίως, τι μπορεί να συνεισφέρει μια φεμινιστική εξωτερική πολιτική στις προσπάθειες εδραίωσης της ειρήνης;

Χριστίνα: Είμαι η Χριστίνα.

Τζορτζ: Κι εγώ ο Τζορτζ. Είμαστε δημοσιογράφοι και παραγωγοί στο Greek Podcast Project. 

Χριστίνα: Και αυτή είναι η σειρά Retrieved, το podcast που ρίχνει φως σε ένα νέο κεφάλαιο της εξωτερικής πολιτικής, βγάζοντάς την από το σκονισμένο της παρελθόν και οδηγώντας την προς ένα πιο δίκαιο μέλλον. Τζορτζ, με ποιον θα μιλήσουμε σήμερα;

0:01:24
Τζορτζ: Σήμερα θα μιλήσουμε με τη Μαρία Χατζηπαύλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Εδώ και 40 χρόνια προσφέρει πραγματικά πολύ σημαντικό έργο στην Κύπρο, καθοδηγώντας τις προσπάθειες εδραίωσης της ειρήνης. Έχει εμπλοκή σε αρκετές ΜΚΟ, ενώ είναι ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος μιας εξ αυτών, του Κέντρου Ειρήνης Κύπρου. Είναι, επίσης, ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος της πρώτης ανεξάρτητης ΜΚΟ Κυπρίων γυναικών που ονομάζεται Hands Across the Divide. Υπήρξε κυβερνητική σύμβουλος, έχει κάνει πολλή έρευνα και ακτιβισμό. Έχει πραγματικά ενεργή δράση επί του θέματος και συνεχίζει να κάνει απίστευτη δουλειά. Επομένως, ανυπομονώ για αυτή τη συζήτηση στο τελευταίο μας επεισόδιο.

Χριστίνα: Κι εγώ Τζορτζ, είμαι πολύ ενθουσιασμένη που θα μιλήσουμε μαζί της.

00:02:24 
Γεια σου, Μαρία. Καλώς ήρθες στην εκπομπή.

Μαρία: Γεια σου Χριστίνα. Ευχαριστώ πάρα πολύ γι΄αυτήν την ευκαιρία που μου δίνετε.

Τζορτζ: Πώς είσαι σήμερα, Μαρία;

Μαρία: Πολύ καλά, αν εξαιρέσουμε τη ζέστη εδώ στην Κύπρο.

Χριστίνα: Από ποιο μέρος της Κύπρου έχεις συντονιστεί μαζί μας;

Μαρία: Από τη Λευκωσία.

Χριστίνα: Υπέροχα. Λοιπόν, νομίζω ότι μπορούμε να ξεκινήσουμε τη συνέντευξη και να ακούσουμε περισσότερα για την Κύπρο, τη δουλειά που κάνεις εκεί και τη μέχρι τώρα πορεία σου.

Μαρία: Ναι.

Χριστίνα: Έχεις, λοιπόν, πολλούς ρόλους.

Μαρία: Ναι

Χριστίνα: Ναι Έχεις μια ακαδημαϊκή θέση, υπερασπίζεσαι δημόσια ορισμένους σκοπούς, συγκαταλέγεσαι σε αυτούς που εργάζονται για την οικοδόμηση της ειρήνης κι έχεις προσφέρει μεγάλο και ιδιαίτερα αποτελεσματικό έργο στην Κύπρο. Πώς ξεκίνησες σε αυτήν την πορεία;

0:03:10
Μαρία: Λοιπόν, είναι μεγάλη ιστορία Χριστίνα, αλλά θα τη συνοψίσω σε τρεις προτάσεις. Αρχικά, όταν ξεκίνησα τη διδακτορική μου διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης στις ΗΠΑ κι έπειτα στο Χάρβαρντ, έψαχνα στην ουσία μια θεωρία, ένα πλαίσιο για να κατανοήσω τη βαθύτερη διαμάχη και συγκεκριμένα τη διαμάχη στην Κύπρο. Ποιες συνθήκες μας οδήγησαν σε αυτόν τον διαχωρισμό κι επίσης τι αντίκτυπο έχει η διαμάχη στους συνήθεις ανθρώπους στις καθημερινές τους ζωές. Επομένως, μια μέρα, περνώντας έξω από τη βιβλιοθήκη Lamont στο Χάρβαρντ, είδα μια αφίσα που ανακοίνωνε μια συνάντηση ανάμεσα σε μέλη παλαιστινιακής καταγωγής της Knesset και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Και σκέφτηκα: «Θεέ μου». Κι αυτό συνέβη τη δεκαετία του 80, όταν η PLO συνιστούσε ακόμα τρομοκρατική οργάνωση. Συστήθηκα και ρώτησα αν θα μπορούσα να παρακολουθήσω. Αυτό που είδα, λοιπόν, να συμβαίνει σε εκείνη την αίθουσα ήταν πραγματικά η στιγμή που με καθόρισε αμέσως. Και είπα στον εαυτό μου ότι αυτό θέλω πραγματικά να κάνω στην Κύπρο. Διάλογος, επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων κι επίσης το να φέρνεις στο προσκήνιο τις λιγότερο επίσημες αντιλήψεις των ανθρωπίνων βιωμάτων καθώς και τον τρόπο, με τον οποίο οι πολιτικές θα έπρεπε να λαμβάνουν υπόψη και αυτήν την πτυχή. Όλα αυτά, τα οποία αργότερα έγιναν αυτό που στην ορολογία του τομέα μου στο πλαίσιο τις επίλυσης συγκρούσεων ονομάζουμε «ανεπίσημη διπλωματία», «διπλωματία των πολιτών» κτλ. Επομένως, τα τελευταία 40 χρόνια προσπαθώ να κάνω αυτό ακριβώς στην Κύπρο. Τα πρώτα βήματα δεν ήταν καθόλου εύκολα, ειδικά αφού έγραψα τη διδακτορική μου διατριβή και τα πρώτα άρθρα που δημοσίευσα αναφορικά με την ανάλυση του Κυπριακού μέσα από τον φακό της επίλυσης των συγκρούσεων.

0:05:27
Τζορτζ: Ας περάσουμε, λοιπόν, τώρα στη φεμινιστική εδραίωση της ειρήνης. Μπορείς να μας δώσεις έναν ορισμό σχετικά με το τι σημαίνει, τι μορφή έχει και ποιος είναι ο ρόλος της διατομεακότητας σε αυτό; 

Μαρία: Εντάξει. Στην επίλυση των συγκρούσεων αναφερόμαστε σε τρία επίπεδα. Το ένα είναι η διατήρηση της ειρήνης που αφορά την παύση των εχθροπραξιών κτλ. Έπειτα έχουμε τη σύναψη της ειρήνης που περιλαμβάνει τις πιο επίσημες, διπλωματικές συμφωνίες κτλ. Το τρίτο επίπεδο είναι η εδραίωση της ειρήνης. Η εδραίωση της ειρήνης έχει να κάνει πραγματικά με την οικοδόμηση, όπως υποδεικνύει και ο ίδιος ο όρος. Νέες δομές για την ειρήνη, νέες δομές, στις οποίες μπορούν να αρχίσουν να συνεργάζονται άνθρωποι που ήταν προηγουμένως εχθροί, στις οποίες μπορούν επίσης να ξεκινήσουν την ανοικοδόμηση μιας νέας κουλτούρας μακριά από την ανδροκρατούμενη και μιλιταριστική προσέγγιση, υιοθετώντας μια νοοτροπία επίλυσης, μια νοοτροπία που αμφισβητεί τη δυναμική της εξουσίας. Σε αυτό το σημείο πιστεύω ότι η φεμινιστική προσέγγιση έχει πολλά να μας διδάξει σε σχέση με την πτυχή της εξουσιαστικής ιεραρχίας, της δυναμικής της εξουσίας, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από τη σύγκρουση. Επομένως, η εδραίωση της ειρήνης δεν μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς προσεγγίσεις για την ισότητα των φύλων.

0:06:58
Επίσης, η φεμινιστική προσέγγιση μας βάζει να επανεξετάσουμε τους κανόνες και τις αξίες που διατήρησαν εκείνες τις δομές, εκείνες τις μιλιταριστικές και πατριαρχικές δομές, οι οποίες τροφοδότησαν την κουλτούρα της σύγκρουσης. Πρέπει, επομένως, να αποδομήσουμε πολλά πράγματα. Και φυσικά, μέσα από τον φεμινισμό κατανοούμε, επίσης, ότι οι γυναίκες δεν αποτελούν ομοιογενείς κοινωνικές ομάδες. Το ίδιο ισχύει και για τους άνδρες. Επομένως, σε αυτό το σημείο είναι που αναλύουμε τις διαφορές και έρχεται η διατομεακότητα και μιλάμε για τις εμπειρίες των γυναικών στις αγροτικές περιοχές, των εργαζομένων γυναικών, των γυναικών που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής διαμάχης, αλλά το σημαντικότερο κατά τη γνώμη μου είναι ότι η διατομεακότητα μας προσκαλεί να θέσουμε νέα θεωρητικά ερωτήματα.

0:08:00
Χριστίνα: Μπορείς να μας δώσεις ένα παράδειγμα για τα νέα θεωρητικά ερωτήματα, στα οποία αναφέρθηκες;

Μαρία: Ναι, για παράδειγμα, ένα θεωρητικό ερώτημα αφορά την εξέταση των γενεσιουργών αιτιών της σεξουαλικής βίας, του βιασμού κατά τη διάρκεια ή ακόμα και μετά από την παύση των εχθροπραξιών. Για παράδειγμα, ρωτάμε γιατί οι άντρες αντιμετωπίζονται στην πραγματικότητα, ακόμα και οι τραυματισμένοι άντρες, ως ήρωες, ως αυτοί που προστάτεψαν πραγματικά το κράτος, το έθνος και δεν εφαρμόζουμε την ίδια προτεραιότητα όταν εξετάζουμε γυναίκες που υπέστησαν βιασμό. Γιατί οι γυναίκες που υπέστησαν βιασμό ντρέπονται, αναγκάζονται να σιωπήσουν, περιθωριοποιούνται στην Κύπρο και σε πολλές άλλες χώρες, τίθενται στο περιθώριο. Γιατί συμβαίνει αυτό; 

Οι γυναίκες δεν συνιστούν απλώς θύματα, συνιστούν κι αυτές παράγοντες

Αυτά είναι τα ερωτήματα που θέτουμε στη νέα βιβλιογραφία και προκύπτουν νέες γνώσεις και αντιλήψεις, οι οποίες φυσικά δεν σταματούν εκεί. Αυτές οι νέες αντιλήψεις μας βοηθούν, ξέρετε, να διαμορφώσουμε νέες πολιτικές. Κι έτσι οι γυναίκες δεν συνιστούν απλώς θύματα, συνιστούν κι αυτές παράγοντες. Και συνεισφέρουν πολύ στη διαδικασία της σύναψης ειρήνης και στις διαπραγματεύσεις κτλ.

0:09:42
Χριστίνα: Μπορείς να μας δώσει μερικά πιο πρακτικά παραδείγματα σε σχέση με διαδικασίες εδραίωσης της ειρήνης που λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου; Τι αποτελέσματα έφεραν και τι μπορούμε να μάθουμε από αυτά;

Μαρία: Ναι, νομίζω ότι έχουμε πολλά σχετικά παραδείγματα. Και νομίζω ότι το παράδειγμα, από το οποίο έμαθα πολλά, ήταν αυτό των Ιρλανδών γυναικών. Εννοώ την περίπτωση της Βόρειας Ιρλανδίας με τον συνασπισμό των γυναικών. Αυτό συνέβη πριν από το ψήφισμα 1325 στην Ιρλανδία. Γι΄ αυτό μάθαμε πολλά από αυτό το είδος στρατηγικής που χρησιμοποίησαν οι γυναίκες στη Βόρεια Ιρλανδία, μια στρατηγική που ξεκίνησε από λαϊκή βάση, με γυναίκες σε διαφορετικές κοινότητες και με διαφορετικά ιδεολογικά και δογματικά πιστεύω. Κατάφεραν, όμως, να σχηματίσουν μια κοινή αντίληψη για τη σύγκρουση, αλλά συγχρόνως έχτισαν μαζί κοινούς στόχους που υπαγόρευαν ότι η παρουσία, οι εμπειρίες και η συμμετοχή των γυναικών δεν μπορούν να αγνοηθούν, πρέπει να συμπεριληφθούν. Επομένως, η όλη στρατηγική ξεκινά από λαϊκή βάση και οικοδομείται προς τα πάνω φτάνοντας στο μεσαίο επίπεδο κι έπειτα στο μακροεπίπεδο για να δεσμεύσει κάποιον, να τον παγιδεύσει όπως λέμε, στο επίπεδο λήψης αποφάσεων.

0:11:31
Χριστίνα: Μπορούμε να μεταφερθούμε για λίγο στο μικροεπίπεδο και να μας μιλήσεις ίσως περισσότερο για την περίπτωση της Ιρλανδίας ή της Κύπρου και να μας δείξεις τι μορφή έχει στην πράξη αυτή η δουλειά που γίνεται στη λαϊκή βάση;

0:11:43
Μαρία: Ναι, εξ όσων είδα, καθώς δούλεψα με γυναίκες στη Βόρεια Ιρλανδία, η δουλειά έγινε σε επίπεδο κοινότητας. Πηγαίνεις στις γειτονιές των γυναικών, στα κοινοτικά τους κέντρα, στα σχολεία τους, στις περιοχές που συναθροίζονται κτλ. Μια από τις τεχνικές που χρησιμοποιούμε είναι η δημιουργία ασφαλών χώρων για αυτές τις γυναίκες προκειμένου να μπορούν πραγματικά να εκφράσουν την εμπειρία της σύγκρουσης στην καθημερινή τους ζωή και ξεκινάμε από το οικιακό προς το κοινοτικό επίπεδο. Πρόσφατα χρησιμοποιήσαμε την τεχνική στην Κύπρο σε ένα τριετές πρόγραμμα που συντόνισα και ξεκίνησα και ασχοληθήκαμε ακριβώς με αυτήν την πτυχή που σας είπα, τη δημιουργία μικρών χώρων για διάλογο, χώρων που συνδέονται με την ασφάλεια. Οι γυναίκες αισθάνονται πολύ ευάλωτες και ειδικά σε μια κουλτούρα συγκρούσεων δεν υπάρχει και πολλή εμπιστοσύνη, ούτε στον γείτονά σου. Χρησιμοποιούμε, επομένως, πολύ τον μηχανισμό επίλυσης συγκρούσεων της οικοδόμησης εμπιστοσύνης πριν ασχοληθούμε με τις ιστορίες των γυναικών και με πολύ προσωπικές εμπειρίες.

0:13:20
Χριστίνα: Ας μιλήσουμε για τη «συμπερίληψη» γιατί έχω την εντύπωση ότι συνιστά μια πολύ σημαντική πτυχή της φεμινιστικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική στην επιμήκυνση της διάρκειας της ειρήνης. Μια μελέτη του Διεθνούς Ινστιτούτου Ειρήνης που ανέλυσε νομίζω 182 υπογραφείσες ειρηνευτικές συμφωνίες την περίοδο 1989 - 2011 διαπίστωσε ότι η πιθανότητα μια ειρηνευτική συμφωνία να διαρκέσει 15 χρόνια και άνω, δηλαδή για ένα αρκετά σημαντικό διάστημα, αυξάνεται κατά 35%, όταν συμπεριλαμβάνονται γυναίκες στην ειρηνευτική διαδικασία. Γιατί διαρκεί περισσότερο η ειρήνη όταν οι ειρηνευτικές διαδικασίες συμπεριλαμβάνουν τη διάσταση του φύλου;

0:14:04
Μαρία: Ναι, έχει γίνει πολλή έρευνα επίσης γι’ αυτό, όπως ανέφερες. Όταν οι γυναίκες κάθονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ολόκληρο το πακέτο της ειρηνευτικής συμφωνίας είναι οπωσδήποτε πολύ πιο αντιπροσωπευτικό, πολύ πιο δημοκρατικό και πολύ πιο συμμετοχικό. Πώς θα επηρέαζε διαφορετικά, λοιπόν; 

Όταν οι γυναίκες κάθονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ολόκληρο το πακέτο της ειρηνευτικής συμφωνίας είναι οπωσδήποτε πολύ πιο αντιπροσωπευτικό, δημοκρατικό και συμμετοχικό

Εκτός από τη μεγαλύτερη βιωσιμότητα της συμφωνίας, νομίζω ότι οι γυναίκες φέρνουν στο τραπέζι νέες αντιλήψεις που αλληλοσυμπληρώνονται πολύ σε σχέση με το πώς η ισότητα των φύλων συνδέεται με την ειρήνη και την εδραίωση της ειρήνης, καθώς και με το πώς η συμμετοχή των γυναικών κατά τη διάρκεια της ειρηνευτικής διαδικασίας και κατά τη φάση υλοποίησης είναι εξαιρετικά σημαντική. Ένας λόγος είναι ότι οι γυναίκες έχουν πολλές περισσότερες γνώσεις για το κοινοτικό επίπεδο και το επίπεδο λαϊκής βάσης. Επομένως, δρουν ως παράγοντες που φέρνουν την εν λόγω συμφωνία, η οποία αποφασίστηκε με τη δική τους συμμετοχή και γι΄αυτό παρατηρείται πολύ μεγαλύτερη ευθύνη για τη συμφωνία, όχι μόνο στο επίπεδο της ελίτ, αλλά και το επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών.

0:15:40
Και η άλλη πτυχή νομίζω πως είναι ότι οι γυναίκες φέρνουν στο τραπέζι ζητήματα, τα οποία μπορεί να μην σκεφτούν να θίξουν οι άντρες. Για παράδειγμα, το θέμα της ασφάλειας που είναι πολύ μεγάλο ζήτημα σε όλες τις ειρηνευτικές διαδικασίες. Συνήθως, η αντρική αντίληψη περί ασφάλειας κυμαίνεται στο επίπεδο της άμυνας, δηλαδή αφορά στρατούς, όπλα, συμφωνίες των στρατιωτικών φορέων κτλ. Οι γυναίκες λοιπόν θα έλεγαν σε αυτήν την περίπτωση: «μια στιγμή, αυτό δεν είναι ασφάλεια με την ολιστική έννοια που αφορά την καθημερινή ζωή». Επομένως, φέρνουν στο τραπέζι το θέμα της ανθρώπινης ασφάλειας.

0:16:30
Τζορτζ: Ας προχωρήσουμε για να μιλήσουμε για το ψήφισμα 1325. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό ψήφισμα και θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι αναγνωρίζει επισήμως τη σύνδεση ανάμεσα στο φύλο, την ειρήνη και την ασφάλεια. Το αν ισχύει ή όχι είναι προφανώς θέμα συζήτησης. Όμως, μπορείς να αναλύσεις απλώς το ψήφισμα, να μας πεις λίγο την ιστορία του, το βασικό είδος πυλώνων και τι προτείνει πραγματικά ή τι προσπαθεί να κάνει;

0:16:57
Μαρία: Εντάξει. Όπως ξέρετε, το ψήφισμα 1325 του 2000 δεν προέκυψε απλώς επειδή το σκέφτηκε το Συμβούλιο Ασφαλείας, το οποίο, όπως ξέρουμε όλοι μας, συνιστά τον πλέον πατριαρχικό μηχανισμό του ΟΗΕ και συγχρόνως τα πέντε μόνιμα μέλη του είναι χώρες που παράγουν όπλα. Επομένως, διαθέτουν όλες αυτές οι χώρες βιομηχανία πολέμου, έτσι; Επομένως, για να φτάσουμε στο επίπεδο της ομόφωνης υιοθέτησης του ψηφίσματος 1325 το 2000 έγινε πολλή δουλειά στο παρασκήνιο. Ποιοι ήταν οι εμπλεκόμενοι; Ήταν και πάλι οι ακαδημαϊκοί. Οι ακαδημαϊκοί έστειλαν μελέτες και βιβλία σε όλα αυτά τα διαφορετικά τμήματα του Συμβουλίου Ασφαλείας με σκοπό να ενημερώσουν για τον αντίκτυπο του πολέμου σε γυναίκες και άντρες, να εξηγήσουν δηλαδή ότι είναι διαφορετικός ο αντίκτυπος στα δύο φύλα. Συμπεριέλαβαν εμπειρίες, ανάγκες, αντιλήψεις κτλ. Ξεκίνησαν, λοιπόν, με την εκστρατεία ενημέρωσης.

0:18:15
Έπειτα, οι ΜΚΟ διαφόρων χωρών που βρίσκονται στα κεντρικά γραφεία του ΟΗΕ ξεκίνησαν να ασκούν πίεση στα διάφορα μέλη κι έπειτα να στέλνουν πληροφορίες κτλ. πίσω στις ΜΚΟ στις εθνικές τους κυβερνήσεις. Επομένως, αυτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας βοήθησαν πολύ, ώστε να κινητοποιηθούν τοπικά οι δικές τους κυβερνήσεις. Έγινε πολλή δουλειά στο παρασκήνιο πριν από αυτό το ψήφισμα και υπήρξαν διάφορα προσχέδια από γυναίκες της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας, της Ευρώπης κτλ., έως ότου υιοθετήθηκε το τελικό κείμενο.

0:19:12
Χριστίνα: Θα μπορούσες να αναλύσεις λίγο περισσότερο την πτυχή των μηχανισμών; Μιλήσαμε πολύ για την ασφάλεια σε αυτό το πρόγραμμα, αλλά ενδιαφέρομαι ακόμα περισσότερο να κατανοήσω τι μηχανισμοί δημιουργήθηκαν, τους οποίους έχουν στη διάθεσή τους οι χώρες για να εφαρμόσουν στην πράξη το ψήφισμα.

Μαρία: Νομίζω σε σχέση με αυτό, όπως ανέφερε πριν κι ο Τζορτζ, ότι το ψήφισμα 1325 είναι ένα εργαλείο, δηλαδή κάτι σαν πανάκεια. Επικρίθηκε, επίσης, πολύ. Δεν τονίζει αρκετά την πατριαρχία, ούτε τον ρόλο των αντρών κατά τη δημιουργία πολέμων. Για παράδειγμα, ακόμα και σε δημοκρατικές κοινωνίες, εννοώ στην Ευρώπη, αν εξετάσουμε απλώς το ζήτημα της συμμετοχής, διαπιστώνουμε πως το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων είπε στην έκθεσή του πέρυσι ότι οι δημοκρατικές χώρες μέλη της ΕΕ θα χρειαστούν 60 χρόνια για να πετύχουν την ισότητα των φύλων. Και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, ο Γκουτιέρες, μας είπε στις 8 Μαρτίου ότι θα χρειαστούν 400 χρόνια για να επιτευχθεί ισότητα των φύλων σε παγκόσμιο επίπεδο. 

Αυτή η διχοτόμηση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού, που είναι βαθιά ριζωμένη στις παραδόσεις και τους κανόνες, κράτησε τα δύο φύλα σε χωριστές σφαίρες δράσης

Τι μας λέει αυτό, λοιπόν; Προκειμένου να εξετάσουμε απλώς έναν από τους πυλώνες και να τον αναλύσουμε στις εθνικές και διεθνείς μας κυβερνήσεις και αντιπροσωπείες, βλέπουμε ότι θα έχουμε πολλά ακόμα να κάνουμε. Αλλά κατά τη γνώμη μου, για να αντιμετωπίσουμε πραγματικά τα γενεσιουργά αίτια της έλλειψης της γυναικείας συμμετοχής πρέπει να εξετάσουμε το δυαδικό σχήμα της ιδιωτικής και δημόσιας σφαίρας. Αυτή η διχοτόμηση που είναι βαθιά ριζωμένη στις παραδόσεις και τους κανόνες κράτησε τα δύο φύλα χωριστά, σε χωριστές σφαίρες δράσης.

0:21:21
Τζορτζ: Διαβάσαμε μια κριτική από ένα άρθρο της Fiona Smith, το οποίο θα παραφράσω. Λέει ότι η ατζέντα για τις Γυναίκες, την Ειρήνη και την Ασφάλεια (WPS) αποτυπώνει την εμπειρία γυναικών που έχουν πρόσβαση στην εξουσία και σε πόρους και ξέρω ότι ανέφερες λίγο νωρίτερα πως μερικές φορές οι γυναίκες αντιμετωπίζονται ως ομοιογενείς ομάδες, όταν πρόκειται για την εδραίωση της ειρήνης, αλλά προφανώς υπάρχουν αμέτρητες διαφορετικές εμπειρίες των γυναικών. Ποια είναι η γνώμη σου για αυτήν την κριτική, ότι δηλαδή οι διαδικασίες αποτυπώνουν μόνο την εμπειρία των γυναικών που έχουν πρόσβαση στην εξουσία και σε πόρους;

0:21:52
Μαρία: Συμφωνώ με τη Fiona και ως προς αυτό πιστεύω ότι στην έρευνα και ειδικά σε πολλές χώρες στην Αφρική, αλλά και στη Μέση Ανατολή κλπ. θα έπρεπε να το προβάλλουμε αυτό περισσότερο στη δημόσια συζήτηση, το ότι δηλαδή οι πόροι και η κατανομή των ευκαιριών θα έπρεπε να διατίθενται σε όλες τις ομάδες γυναικών, όχι μόνο σε αυτές που είναι μορφωμένες ή έχουν διασυνδέσεις ή διαθέτουν δίκτυα κτλ. Στο τελευταίο πρότζεκτ που κάναμε και το τελειώνουμε τώρα στην Κύπρο, πηγαίναμε σε εκείνες τις περιοχές της χώρας, όπου οι γυναίκες δεν έχουν πρόσβαση σε τεχνολογία, γνώσεις ή πόρους και τους δίναμε την ευκαιρία να εκφράσουν τις ανάγκες τους. Πήγαμε, λοιπόν, σε απομακρυσμένα χωριά σε ολόκληρη την Κύπρο και σε όλες τις κοινότητες, στους Αρμένιους, τους Μαρωνίτες, τους Λατίνους, τους Τουρκοκύπριους, τους μετανάστες και τους Ελληνοκύπριους κτλ.

0:23:07
Κι αυτό που προέκυψε από αυτό το εγχείρημα είναι το μεγάλο κενό που υπάρχει ανάμεσα στις γυναίκες της ελίτ, οι οποίες έχουν πρόσβαση σε πόρους, έχουν δυνατότητες, μιλούν για λογαριασμό τους, αλλά αγνοούν σε μεγάλο βαθμό τις πραγματικές ανάγκες των άλλων ομάδων γυναικών. Επομένως, οι πόροι δεν κατανέμονται ορθά. Όταν οι γυναίκες μας λένε: «Δεν έχουμε τράπεζα στο χωριό μας και είμαι ηλικιωμένη. Χρειάζομαι τον γιο μου, είμαι εξαρτημένη από αυτόν για να έρθει από την πόλη και να με πάει σχεδόν 50 χιλιόμετρα με το αυτοκίνητο έως την επόμενη τράπεζα», για παράδειγμα. Αυτά, λοιπόν, είναι κατά τη γνώμη μου τα ζητήματα που εγείρονται για τη φεμινιστική μας αντίληψη της καθημερινότητας.

0:24:08
Χριστίνα: Ας εμβαθύνουμε λίγο περισσότερο στο προσωπικό σου έργο στην Κύπρο. Μπορείς να μας πεις λίγο γιατί η δουλειά που κάνεις εκεί είναι απαραίτητη και τι έχεις πετύχει;

Μαρία: Ξέρετε, στην Κύπρο είμαστε διαχωρισμένοι. Το πρόβλημα είναι τόσο δυσεπίλυτο. Ξεκινά πριν από 60 χρόνια, αν λάβουμε υπόψη το 1963, τις πρώτες διακοινοτικές συγκρούσεις το 1967 και την πρώτη απομάκρυνση και τον εκτοπισμό των Τουρκοκυπρίων που ζούσαν σε θύλακες.

0:24:49
Κι έπειτα, το 1974, επήλθε για πρώτη φορά ένας απόλυτος εθνοτικός διαχωρισμός. Και το νησί διαχωρίστηκε στο βόρειο και νότιο τμήμα. Και χαράχθηκε μια μεγάλη στρατιωτική γραμμή κατά μήκος, η οποία ονομάστηκε Πράσινη Γραμμή το 1964, όταν ήρθαν στο νησί οι πρώτες ειρηνευτικές δυνάμεις. Αυτό δημιούργησε σταδιακά μια κουλτούρα που διαχωρίζει εμάς από αυτούς κι επίσης ένα αφήγημα που δεν μας φέρνει κοντά, αλλά αντίθετα μας χωρίζει και δαιμονοποιούμε ο ένας τον άλλον. Σε αυτό το περιβάλλον, λοιπόν, ήμουν πολύ προβληματισμένη και από πολύ νωρίς, όταν γύρισα στην Κύπρο από τις ΗΠΑ το 1989, ιδρύσαμε μαζί με άλλους Ελληνοκύπριους συναδέλφους το Κέντρο Ειρήνης. Επρόκειτο για την πρώτη οργάνωση που ήταν επίσης καταχωρισμένη. Σκοπός μας ήταν να υπερασπιστούμε μια κουλτούρα ειρήνης και να αμφισβητήσουμε το κυρίαρχο αφήγημα μετατοπίζοντας τον ανταγωνιστικό του χαρακτήρα που απέκλειε την άλλη πλευρά προς μια συμπεριληπτική κατεύθυνση, η οποία ενσωμάτωνε τους άλλους.

0:26:12
Μετά από το Κέντρο Ειρήνης, έλαβα μέρος ως συνιδρύτρια στην ομάδα γυναικών Hands Across the Divide, το 2000. Και μαζί με πολλές από τις γυναίκες του Hands Across the Divide, ειδικά γυναίκες με ακαδημαϊκή πορεία και ειδίκευση σε ζητήματα φύλου, ιδρύσαμε μια συμβουλευτική ομάδα για θέματα φύλου το 2009. Επικεντρωθήκαμε αποκλειστικά στο ψήφισμα 1325 και στον τρόπο ενσωμάτωσης διατάξεων περί ισότητας των φύλων στις διαπραγματεύσεις. Για τον σκοπό αυτό ξεκινήσαμε να εργαζόμαστε επί διαφόρων ζητημάτων που βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για δεκαετίες. Ξεκινήσαμε να καταρτίζουμε προτάσεις για το θέμα της διακυβέρνησης, εξετάζοντας τι μορφή έχει μια καλή διακυβέρνηση με βάση την προοπτική του φύλου, με την εκπροσώπηση και τη συμμετοχή των γυναικών σε όλους τους φορείς σε ομοσπονδιακό και περιφερειακό επίπεδο. Έπειτα ξεκινήσαμε να καταρτίζουμε προτάσεις με βάση την προοπτική του φύλου για το ζήτημα της ιδιοκτησίας, τα δικαιώματα των γυναικών στην ιδιοκτησία, την κατανομή της πρόσβασής τους στη γη κτλ. Κι έπειτα εργαστήκαμε επί του θέματος της ιθαγένειας, η οποία δεν πρέπει να βασίζεται μόνο στο δυαδικό ελληνοκυπριακό και τουρκοκυπριακό μοντέλο, αλλά θα πρέπει να είναι πολύ πιο ρευστή, καθώς σήμερα το 25% των κοινοτήτων μας αποτελείται από μεικτούς γάμους. Που ανήκουν, επομένως, αυτοί οι άνθρωποι σε σχέση με την ιθαγένεια;

0:28:13
Τζορτζ: Αυτή η πολυπολιτισμικότητα περιπλέκει κάπως τα πράγματα στην εδραίωση της ειρήνης; 

Μαρία: Πολυκοινοτισμός, πολυπολιτισμικότητα κι επίσης αυτές οι πολλές διαφορετικές ταυτότητες. Που ανήκουν αυτές; Και το τέταρτο κεφάλαιο, επί του οποίου εργαστήκαμε, αφορούσε την οικονομία και την κατανομή των πόρων με βάση την προοπτική του φύλου. Εισαγάγαμε τότε την αρχή της συνεκτίμησης της διάστασης του φύλου στην κατάρτιση των προϋπολογισμών. Και παρουσιάσαμε αυτές τις προτάσεις, τις οποίες δημοσιεύσαμε σε μια εργασία, διοργανώσαμε συνέδρια κτλ. Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι τις παρουσιάσαμε στους Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους διαπραγματευτές, στις ομάδες που βρίσκονται δίπλα στους δύο αντίστοιχους ηγέτες. Λάβαμε σχόλια και μερικές ιδέες που μας έδωσαν κτλ. Ωστόσο, όταν φτάσαμε στην υλοποίηση αυτών των ιδεών που τους παρουσιάζαμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, δεν είδαμε να συμβαίνει τίποτα. Αυτό μας δείχνει πως περιθωριοποιείται εντελώς η πτυχή του φύλου στις ειρηνευτικές μας διαδικασίες. Φυσικά, υπάρχουν πολλές γυναίκες στο παρασκήνιο που κάνουν όλη την προκαταρκτική δουλειά, προετοιμάζουν τα έγγραφα κτλ. Αλλά δεν είναι ορατές. Η συμβολή τους δεν καταγράφεται, δεν φαίνεται στα μέσα. Αυτή η διαδικασία που βρίσκεται υπό την καθοδήγηση των ανδρών πρέπει να αλλάξει.

0:30:00
Χριστίνα: Καταπληκτικά, Μαρία. Σε ευχαριστούμε πολύ για τις πληροφορίες, Μαρία. Ήταν πολύ ενδιαφέρουσα η συζήτηση και χαίρομαι πολύ που είχαμε την ευκαιρία να εστιάσουμε στην Κύπρο και να μάθουμε πολλά περισσότερα για το πώς εκτυλίσσεται εκεί η φεμινιστική εδραίωση της ειρήνης, από ένα άτομο που βρίσκεται στο πεδίο και παράγει αυτό το σημαντικό έργο.

Μαρία: Ευχαριστώ, Χριστίνα. Ευχαριστώ κι εσένα, Τζορτζ, γι΄αυτήν την ευκαιρία.

Τζορτζ: Ευχαριστούμε πολύ, Μαρία.

0:30:33
Τζορτζ: Αυτό ήταν, λοιπόν, το τελευταίο επεισόδιο της σεζόν για τη σειρά «Retrieved», στην οποία αναλύσαμε τι είναι η φεμινιστική εξωτερική πολιτική, από πού προέρχεται και προς τα πού κατευθύνεται.

Χριστίνα: Ένα τεράστιο ευχαριστώ στους ακαδημαϊκούς, τους αρμόδιους χάραξης πολιτικής, τους δημοσιογράφους και τους ακτιβιστές που μας βοήθησαν να εξετάσουμε την εξωτερική πολιτική μέσα από τον φακό του φεμινισμού. Καλύψαμε τα πάντα, από τα όπλα και την άμυνα έως τη μετανάστευση και την οικοδόμηση της ειρήνης. Ελπίζουμε να απολαύσατε τις συζητήσεις μας.

Τζορτζ: Η σειρά podcast παράγεται από το Ελληνικό Πρόγραμμα των Podcast και υποστηρίζεται από το γραφείο Θεσσαλονίκης του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ. Διανέμεται βάσει άδειας για μη εμπορική χρήση και παρόμοια διανομή με αναφορά του δημιουργού από την οργάνωση Creative Commons (Creative Commons NonCommercial-ShareAlike).