ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Πώς είναι να μιλάς για podcast φτιάχνοντας podcast; Τι είναι ο χρόνος και τι σημαίνει να τον χάνεις; Μας βοηθάει η τεχνολογία να κερδίσουμε τον χαμένο χρόνο; Και τελικά υπάρχει χαμένος και κερδισμένος χρόνος; Αν και τα παραπάνω ερωτήματα μοιάζουν πολύ φιλοσοφικά, η αλήθεια είναι ότι συγκρουόμαστε μαζί τους σε μια καθημερινότητα που μοιάζει σαν να τρέχουμε και να μη φτάνουμε, ή ίσως τελικά μπορεί να μη μοιάζει μόνο αλλά να είναι κι έτσι.
Στην εκδήλωση με τίτλο «Όλο τρέχω και δεν φτάνω», που διοργάνωσε το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ – Γραφείο Θεσσαλονίκης στις 14 Μαρτίου 2024 στο καφέ-μπαρ Pikap (Θεσσαλονίκη), η Μάρω Πανταζίδου και ο Αντώνης Φάρας μίλησαν για την έλλειψη ελεύθερου χρόνου, για τους εξοντωτικούς ρυθμούς εργασίας, για το άγχος σχετικά με τον χρόνο που φεύγει αλλά και για την τεχνολογία ως κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Η συζήτηση έγινε με αφορμή τη συμμετοχή δύο επεισοδίων από τις αντίστοιχες σειρές podcast «Χάνοντας Χρόνο – Μία εβδομάδα πριν το μέλλον της εργασίας», της Μάρω Πανταζίδου και του Πάρη Σέληνα, και «Tech-Talk», του τεχνολογικού συνεταιρισμού Sociality σε συνεργασία με την ερευνητική κολεκτίβα Open Lab Athens, στο 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, που πραγματοποιούνταν εκείνες τις μέρες.
Οι δημιουργοί των δύο podcast ηχογράφησαν τη συζήτησή τους, η οποία ήταν ένας διαμοιρασμός σκέψεων, παρατηρήσεων και ερωτήσεων με το κοινό, που έγινε με τη σειρά του συνδημιουργός ενός νέου ζωντανού podcast. Τη συζήτηση ακολούθησε ένα δίωρο dj set από τον Pale Penguin, με κομμάτια που σχετίζονταν άμεσα με τα θέματα που είχαν συζητηθεί.
Ας δούμε όμως τι σημαίνει να φτιάχνεις ένα podcast που να μιλάει για podcast ή, όπως το χαρακτήρισε ο Αντώνης, ένα podcast μέσα σε άλλα δύο – και κυρίως τι ώθησε τον Αντώνη και τη Μάρω να κάνουν κάτι τέτοιο.
«Θέλαμε να χάσουμε λίγο χρόνο με έναν τρόπο διαφορετικό. Ένα από τα δικά μου κίνητρα ήταν να ψάξουμε πίσω από το ‘δεν προλαβαίνω’, ‘είμαι κουρασμένη και δεν την παλεύω’» λέει η Μάρω από το πατάρι του Pikap, ξεκινώντας τη συζήτηση, με το rec της ηχογράφησης να έχει ήδη πατηθεί.
Η Μάρω απευθύνεται στο κοινό ρωτώντας «πόσ@ δεν προλαβαίνετε» και τα χέρια που σηκώνονται είναι πολλά. Ένας από τους στόχους της σειράς podcast «Χάνοντας Χρόνο – Μία εβδομάδα πριν το μέλλον της εργασίας» ήταν ακριβώς αυτή η συλλογική αναμόχλευση των καθημερινών βιωμάτων που μας δείχνουν πώς υποφέρουμε με τη διαχείριση του χρόνου μας, αλλά και η αναζήτηση των τρόπων εκείνων με τους οποίους θα μπορούσαμε ενδεχομένως να βιώνουμε τον χρόνο διαφορετικά. «Έτσι ξεκινήσαμε με τον Πάρη και με άλλους φίλους-ες τη σειρά των επεισοδίων και τελικά βρήκαμε χρόνο!», σημείωσε.
►playlist
Ακούστε παρακάτω την playlist του dj Pale Penguin στο Spotify, με κομμάτια σχετικά με τον χρόνο, την εργασία και την τεχνολογία, την οποία κατάρτισε ειδικά για τη βραδιά της εκδήλωσης:
Αυτό το εξωτερικό περιεχόμενο απαιτεί τη συγκατάθεσή σας. Λάβετε υπόψη την πολιτική απορρήτου μας.
Open external content on original siteΟ λόγος και το μικρόφωνο δόθηκε στη συνέχεια στον Αντώνη, που μιλώντας για τη σειρά podcast «TechTalk» αποκάλυψε ότι του πήρε παραπάνω χρόνο απ’ όσο περίμενε... «Αυτό ωστόσο ήταν και το πιο ενδιαφέρον συναίσθημα: πολλές φορές να ξεκινάς κάποια πράγματα και να μην αντιλαμβάνεσαι τον χρόνο της δουλειάς ή το πώς πρέπει να τον διανείμεις στην ημέρα» πρόσθεσε, τονίζοντας ότι η ίδια η δημιουργία του podcast ήταν ένα καλό μάθημα και γι’ αυτόν τον λόγο. Ο Αντώνης απευθύνθηκε με τη σειρά του στο κοινό συμβουλεύοντάς το να κάνει ένα podcast για να δει πώς διαχειρίζεται όχι μόνο τον χρόνο του αλλά και τη φωνή του!
|
|
 |
Η Μάρω και ο Αντώνης επερωτούν η μία τον άλλον και αντίστροφα
Μιας και η εκδήλωση εξελισσόταν υπό τον συντονισμό των ίδιων των δημιουργών των podcast, που ηχογραφούσαν την ίδια στιγμή ένα νέο, η Μάρω ρωτούσε τον Αντώνη και ο Αντώνης τη Μάρω, μπαίνοντας πιο βαθιά στα ζητήματα του χρόνου και της τεχνολογίας.
Μάρω: Πώς διαχειριστήκατε το θέμα της τεχνολογίας;
‘Η πρώτη τεχνολογία που χρησιμοποιώ όταν ξυπνάω είναι το κινητό’, μας έλεγε κάποιος, και μετά εμείς τον ρωτούσαμε: ‘Δεν πας στην τουαλέτα πριν χρησιμοποιήσεις το κινητό;’. Το καζανάκι, τα φώτα και όλα αυτά μας οδήγησαν να αναρωτηθούμε τι είναι τεχνολογία στην καθημερινότητά μας
Αντώνης: Εμείς αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό, να χρησιμοποιήσουμε έναν τρόπο που λέγεται speculative design. Δουλέψαμε και με τους άλλους συνεργάτες από το Open Lab Αthens και προσπαθήσαμε να σχεδιάσουμε κάποια σενάρια με υποθετικές μέρες και δραστηριότητες, μέσα από τις οποίες ζητούσαμε από τους ανθρώπους που έρχονταν σε εργαστήρια, για να δημιουργήσουμε το podcast, να τοποθετηθούν. Κάποια ήταν πολύ φουτουριστικά: ρωτούσαμε τι θα γινόταν αν την επόμενη μέρα δεν είχαμε ίντερνετ. Ένα άλλο όμως ερώτημα που θέσαμε ήταν ότι ζητήσαμε από τον κόσμο να μας περιγράψει τη χρήση της τεχνολογίας κατά τη διάρκεια της ημέρας του: από όταν ξυπνάμε το πρωί μέχρι που κοιμόμαστε το βράδυ. Εκεί είδαμε κάτι πολύ ενδιαφέρον, πέρα από το ζήτημα του πώς καταναλώνει ο κάθε άνθρωπος διαφορετική τεχνολογία κατά τη διάρκεια της ημέρας. «Η πρώτη τεχνολογία που χρησιμοποιώ όταν ξυπνάω είναι το κινητό», μας έλεγε κάποιος, και μετά εμείς τον ρωτούσαμε: «Δεν πας στην τουαλέτα πριν χρησιμοποιήσεις το κινητό;». Το καζανάκι, τα φώτα και όλα αυτά μας οδήγησαν να αναρωτηθούμε τι είναι τεχνολογία στην καθημερινότητά μας.
►video
Δείτε παρακάτω ένα σύντομο βίντεο που αποτυπώνει στιγμιότυπα και όλη την ατμόσφαιρα της εκδήλωσης:
Μάρω: Οι τεχνολογίες τελικά μας γλιτώνουν χρόνο;
Αντώνης: Είναι η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου! Εξαρτάται. Σε ένα εργαστήριο ήρθε ένας designer και μας εξηγούσε τα εργαλεία που υπάρχουν πλέον. «Δουλειές που παλαιότερα τις έκανα πιο δύσκολα τώρα τις κάνω πιο εύκολα, ωστόσο από την άλλη δεν κοιμάμαι πλέον, γιατί έχουν αυξηθεί οι απαιτήσεις. Από εκεί που ήξερα να κάνω ένα συγκεκριμένο κομμάτι της δουλειάς, τώρα υπάρχει η απαίτηση οι άνθρωποι να ξέρουν όλα τα κομμάτια της εργασίας». Εμείς το έχουμε συζητήσει μεταξύ μας και καταλήξαμε ότι μάλλον υπάρχει η τάση όσο αυξάνεται ο ρυθμός της τεχνολογίας να αυξάνεται περισσότερο ο ρυθμός των εργασιών που σχετίζονται με την τεχνολογία – και εκεί νομίζω ότι είμαστε σαν το χαμστεράκι που γυρνάει στη ρόδα...
 |
 |
Καθ’ όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης το κοινό συμμετείχε και με τη μεσολάβηση της τεχνολογίας, απαντώντας σε ερωτήσεις της Μάρως και του Αντώνη που τις έβρισκε υπό μορφή QR codes σε χαρτάκια διασπαρμένα στον χώρο. Κάποιες από τις ερωτήσεις ήταν «ποια τεχνολογία ή συσκευή σού γλιτώνει χρόνο;» (με επιλογές τον φούρνο μικροκυμάτων και την κατάψυξη, το κινητό, το μηχανάκι και τη σκούπα ρομπότ) και «ποια μέρα της εβδομάδας διαχειρίζεσαι καλύτερα τον χρόνο σου;».
Πού βρισκόμαστε στη γραμμή του χρόνου;
Μπορεί ο χρόνος της εκδήλωσης να μην εκτυλισσόταν γραμμικά, αλλά ο Αντώνης επερωτούσε τη Μάρω γύρω από το ζήτημα της γραμμικότητας του χρόνου.
Σύμφωνα με τη Μάρω, στο podcast για τον χρόνο έκαναν μαζί με τον Πάρη ένα zoom out και διερωτήθηκαν για το ποιες είναι οι σύγχρονες θεάσεις του χρόνου: πώς βλέπουμε τον χρόνο, πόσο εμπεδωμένες και «φορεμένες» είναι κάποιες θεάσεις του χρόνου και κατά πόσο επηρεάζουν τη ζωή μας.
«Τον χρόνο τον αντιλαμβανόμαστε εδώ στον δυτικό κόσμο, σ’ αυτή την εποχή του ύστερου καπιταλισμού, σαν κάτι γραμμικό, κάτι που έχει αρχή, μέση και τέλος, και αυτό που θέλαμε να δείξουμε είναι πως αυτή η γραμμικότητα δημιουργεί χαμένους και κερδισμένους στην κοινωνία, στη ζωή, ακόμη και στην παγκόσμια σκηνή», εξήγησε.
Αν βλέπω τον χρόνο σαν μια γραμμή και στο σημείο της ζωής μου νομίζω ότι δεν είμαι εκεί που πρέπει να είμαι, νιώθω ότι είμαι λίγο πίσω. Αυτό μεταφέρεται και σε ευρύτερες κοινωνικές διεργασίες, δηλαδή είναι ένας τρόπος που μπορούμε να θεωρούμε ότι μία κοινότητα ή ακόμη και ένας ολόκληρος λαός δεν είναι εξίσου εξελιγμένος με μας
Η Μάρω και ο Πάρης βλέπουν με αυτόν τον τρόπο πώς ο χρόνος δημιουργεί διαχωρισμούς και ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης. Με τα λόγια της Μάρως ξανά: «Αν βλέπω τον χρόνο σαν μια γραμμή και στο σημείο της ζωής μου νομίζω ότι δεν είμαι εκεί που πρέπει να είμαι σύμφωνα με τη γραμμή, νιώθω ότι είμαι λίγο πίσω. Η σχέση του ‘είμαι πίσω, είμαι μπροστά’ πάνω στη γραμμή του χρόνου μεταφέρεται και σε ευρύτερες κοινωνικές διεργασίες, δηλαδή είναι ένας τρόπος που μπορούμε να θεωρούμε ότι μία κοινότητα ή ακόμη και ένας ολόκληρος λαός δεν είναι εξίσου εξελιγμένος με μας. Η συζήτηση αυτή συνδέεται με ζητήματα πιο γεωπολιτικά, που αγγίζουν και την αποικιοκρατία. Σε προσωποκοινωνικό επίπεδο γνωρίζουμε επίσης ότι είναι δύσκολο να μένουμε πίσω, και σε πολιτικό επίπεδο ότι είναι φοβερά προβληματικό να θεωρούμε ότι ολόκληροι λαοί είναι πίσω. Σπάνια όμως καταλαβαίνουμε ότι η γραμμικότητα του χρόνου φορεμένη σαν τρόπος σκέψης και ιδεολογία είναι αυτή που δημιουργεί αυτές τις καταστάσεις και σκέψεις».
Το ζήτημα της γραμμικότητας του χρόνου απασχόλησε με παρόμοιο τρόπο και το podcast για την τεχνολογία. Όπως εξήγησε ο Αντώνης, «υπάρχει μια θεώρηση των πραγμάτων που λέγεται τεχνολογικός ντετερμινισμός: ότι η τεχνολογία ουσιαστικά ωθεί τις κοινωνίες προς τα μπροστά σε μια γραμμή προόδου, και αυτό που ουσιαστικά συμβαίνει είναι ότι κάθε καινούργια τεχνολογία αυξάνει την ευημερία μιας κοινωνίας και έχει καλύτερα αποτελέσματα για τις ζωές των ανθρώπων, ενώ στην πραγματικότητα βλέπουμε ότι αυτό δεν ισχύει». Ο Αντώνης έφερε ως παράδειγμα το επεισόδιο της σειράς που αφορά το φύλο και την τεχνολογία, και συγκεκριμένα τα έμφυλα και αναπαραγωγικά δικαιώματα. «Εκεί συζητήσαμε πάνω στο βιβλίο ‘Άπιαστη μητρότητα’ της Ελιάνας Καναβέλη και της Αλίκης Κοσυφολόγου, και η Ελιάνα μας είπε ότι έχουν αναπτυχθεί πάρα πολύ οι τεχνολογίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι για τις γυναίκες η μητρότητα γίνεται κάτι πιο εύκολο. Μάλλον πολλές φορές εντείνεται ακόμη περισσότερο η κοινωνική επιβολή, που ακολουθεί τη λογική ‘άντε τώρα που έχουν περάσει τα χρόνια κάνε ένα παιδί, υπάρχει η τεχνολογία να σε βοηθήσει’».
 |
 |
 |
 |
Είναι συλλογικό ή προσωπικό ζήτημα η διαχείριση του χρόνου;
Επιστρέφοντας στον τίτλο της εκδήλωσης, η συζήτηση επικεντρώθηκε στον διαχωρισμό εργασιακού και μη εργασιακού χρόνου, στη μεταξύ τους σχέση και στο πώς αυτός ο διαχωρισμός, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, επιδρά στην ψυχολογία και την ύπαρξή μας, ζητήματα δηλαδή που πραγματεύονται και τα αντίστοιχα podcast.
Με τη μεταφορά εργαλείων της δουλειάς μας στο κινητό, γίνεται δύσκολη έως και αδύνατη η διάκριση μεταξύ ελεύθερου χρόνου και χρόνου εργασίας. Δημιουργείται έτσι μια καινούργια γενιά, ή πιο σωστά μια καινούργια κοινωνικότητα, του ‘always on’, όπου το σηματάκι στις εφαρμογές μας (messenger κτλ.) είναι πάντα πράσινο
Το «Όλο τρέχω και δεν φτάνω» δεν είναι σίγουρα ένα προσωπικό αλλά ένα συλλογικό πρόβλημα. Παίρνοντας αφορμή από το φεμινιστικό πρόταγμα ότι «το προσωπικό είναι πολιτικό», η Μάρω αναφέρθηκε στο πώς οι νέοι άνθρωποι αναγκάζονται να κάνουν περισσότερες από μία δουλειές για να επιβιώσουν, με αποτέλεσμα ο χρόνος να κατακερματίζεται ακόμη περισσότερο. Σε αυτό φυσικά συμβάλλουν, όπως είπε, η έλλειψη σταθερής εργασίας και η έλλειψη κοινοτικών και κρατικών υποδομών φροντίδας, που οδηγούν στην ολοένα και μεγαλύτερη δημιουργία καθηκόντων. Παράλληλα με τα παραπάνω λειτουργεί η εσωτερίκευση της επιταγής ο χρόνος να είναι πάντα παραγωγικός, να μας πηγαίνει παραπέρα, να μην υπάρχει το δικαίωμα στην τεμπελιά. Μάλιστα σε ένα από τα επεισόδια της σειράς συζητούν για ένα σύγχρονο άγχος, το «weekend’s anxiety», το άγχος με το οποίο ξυπνάμε το Σάββατο το πρωί (όσ@ δεν δουλεύουμε) και τα ερωτήματα που θέτουμε στον εαυτό μας γύρω από τη διαχείριση του ελεύθερου χρόνου. Καταλήγουμε, όπως είπε η ίδια, να αναρωτιόμαστε: «Είναι τελικά πιο εύκολος ο ελεύθερος χρόνος στη διαχείρισή του από τις μέρες που εργαζόμαστε;». Πηγαίνοντας ακόμη παραπέρα τον προβληματισμό αυτόν, ο Αντώνης μετέφερε την έννοια του «prosumer», που σχετίζεται με το ερώτημα αν υπάρχει ελεύθερος χρόνος ή αν ο χρόνος πρέπει να είναι παραγωγικός. Η έννοια αυτή αναδείχθηκε με τη μαζική εξάπλωση των social media, συνδέει τις λέξεις «producer» (παραγωγός) και «consumer» (καταναλωτής) και αναδεικνύει τη συνθήκη εκείνη όπου, με τη μεταφορά εργαλείων της δουλειάς μας στο κινητό, γίνεται δύσκολη έως και αδύνατη η διάκριση μεταξύ ελεύθερου χρόνου και χρόνου εργασίας. Όπως επεσήμανε, με τον τρόπο αυτό «δημιουργείται μια καινούργια γενιά, ή πιο σωστά μια καινούργια κοινωνικότητα, του ‘always on’, όπου το σηματάκι στις εφαρμογές μας (messenger κτλ.) είναι πάντα πράσινο». Πολλές φορές μάλιστα είναι σχεδόν δύσκολο να αποδράσεις από τη συνθήκη αυτή, καθώς ακόμη και αν προσπαθήσεις να αποσυνδεθείς από τις εφαρμογές σου, πάλι ενδέχεται να φαίνεσαι on και άρα διαθέσιμος.
Τι θα σήμαινε όμως ο ελεύθερος χρόνος να είναι πραγματικά ελεύθερος; Στην ερώτηση αυτή, που αλληλοτέθηκε και στους δύο, οι απαντήσεις είχαν ακόμη περισσότερο ενδιαφέρον. Η Μάρω μετέφερε ως δική της αγαπημένη απάντηση την άποψη ενός ατόμου το οποίο συμμετείχε στα εργαστήρια που ακολουθήθηκαν για την παραγωγή των podcast. Σύμφωνα με αυτήν, δεν γίνεται ένα κλάσμα του χρόνου μας να είναι ελεύθερο, πρέπει η ζωή μας να είναι ελεύθερη, μια στάση που μας ξανασυνδέει με τις επιθυμίες μας, τους άλλους ανθρώπους, την εργασία και τη σχέση μας με τη δραστηριότητα. Ο Αντώνης ανέσυρε εκείνες τις στιγμές του Σαββατοκύριακου που θέλουμε να κοιτάμε το ταβάνι και ξαφνικά μας πιάνουν οι ενοχές. To σίγουρο είναι ότι μέσα από τα εργαστήρια και τις συμμετοχικές διαδικασίες πολλοί άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα να μοιραστούν τις σκέψεις τους για το βίωμα του χρόνου και των τεχνολογιών ως ζητήματα πολιτικά και όχι, όπως είπε και η Μάρω, ως έναν ουδέτερο καμβά πάνω στον οποίο ζούμε τις ζωές μας.
Με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή με ένα συλλογικό μοίρασμα αντιλήψεων πάνω στον χρόνο, την τεχνολογία και τη δημιουργία podcast ως μιας δυνατότητας να μιλήσουμε για όλα αυτά, έκλεισε και η συζήτηση εκείνης της βραδιάς. Αντί μιας απάντησης στο ερώτημα αν εκείνο το βράδυ κερδίσαμε ή χάσαμε χρόνο, δόθηκε μια άλλη, πιο χειραφετητική προοπτική: Να αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο έξω από λογικές κέρδους - απώλειας αλλά μέσα από συλλογικές προσπάθειες η ζωή μας να γίνει αξιοβίωτη.
►podcast
Τα podcast «Χάνοντας Χρόνο» και «TechTalk», που δημιουργήθηκαν με την υποστήριξη του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ – Γραφείο Θεσσαλονίκης μπορείτε να τα ακούσετε αντίστοιχα εδώ και εδώ.
Ενόψει νέων επεισοδίων και για τις δύο σειρές stay tuned!
►εκδόσεις
Τις σκέψεις πάνω στον ελεύθερο χρόνο αλλά και ψηφίδες από τα podcasts του «Χάνοντας Χρόνο» μπορεί κανείς να τις διαβάσει στην έκδοση ενός zine με τον τίτλο «Χάθηκε! Χρόνος» που επιμελήθηκαν η Μάρω Πανταζίδου και ο Πάρης Σέληνας σε σχεδιασμό της Χριστίνας Μπιλιούρη.
Με αφορμή το «Tech Talk» δημιουργήθηκε και η έκδοση «Μπροστά στον τεχνολογικό καθρέφτη», σε σχεδιασμό του Γιάννη Ζγέρα, όπου αναλύονται κοινωνικές αντανακλάσεις της τεχνολογίας.
 |
 |
