Έχει πλέον περάσει σχεδόν ένας χρόνος από τότε που η Γερμανία παρουσίασε τη φεμινιστική εξωτερική και αναπτυξιακή πολιτική της. Για τον σύλλογο FAIR SHARE of Women Leaders το εγχείρημα αυτό είχε σκοπό να επηρεάσει ειδικά τη διαδικασία υλοποίησης αυτών των φεμινιστικών πολιτικών στη Γερμανία, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην προώθηση της φεμινιστικής παγκόσμιας συνεργασίας.
Σήμερα, το κατεστημένο της γερμανικής φεμινιστικής εξωτερικής και αναπτυξιακής πολιτικής εγείρει πολλά ερωτήματα. Το μεγαλύτερο εξ αυτών διατυπώνεται ως εξής: ποια στοιχεία είναι στην πραγματικότητα φεμινιστικά σε σχέση με αυτήν την πολιτική; Για να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση μίλησα με έξι υπερασπίστριες του φεμινισμού για τη φεμινιστική χρηματοδότηση (Michelle Reddy, Amina Doherty), την κλιματική δικαιοσύνη (Gina Cortés Valderrama, Katy Wiese) και τη φεμινιστική ασφάλεια (Hilina Berhanu Degefa, Barbara Mittelhammer), οι οποίες μοιράστηκαν την τεχνογνωσία τους και εξέφρασαν τις ανησυχίες τους. Σε τρία συνολικά άρθρα, μπορείτε να εμβαθύνετε σε παραδείγματα για τη μορφή που θα μπορούσε να πάρει η προώθηση των φεμινιστικών πολιτικών. Αλλά κυρίως, αυτή η σειρά άρθρων υπενθυμίζει ότι όταν τα κράτη διεκδικούν φεμινιστικές πολιτικές, πρέπει να αποδεικνύουν τον φεμινισμό στις πράξεις τους. Τώρα η στιγμή είναι περισσότερο κατάλληλη από ποτέ για να ξεκινήσουμε μια ειλικρινή συζήτηση θέτοντας το εξής ερώτημα: ποια στοιχεία είναι φεμινιστικά στην τρέχουσα εξωτερική και αναπτυξιακή πολιτική της Γερμανίας;
Ο ισχυρισμός περί του φεμινιστικού χαρακτήρα απαιτεί ειλικρινείς συζητήσεις
Μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, ο γερμανικός φεμινιστικός λόγος μετατοπίστηκε, δεδομένης της πολιτικής απάντησης της Γερμανίας στις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη, από τις οποίες σκοτώθηκαν χιλιάδες Παλαιστίνιοι και προκλήθηκε ανθρωπιστική καταστροφή. Η ισραηλινή κυβέρνηση κατέφυγε σε αυτήν τη μαζική βία, αφού η τρομοκρατική οργάνωση της Χαμάς σκότωσε και απήγαγε εκατοντάδες ανθρώπους στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023. Τα τρέχοντα κρατικά συμφέροντα της Γερμανίας απαιτούν ειλικρινείς συζητήσεις σχετικά με το εάν και πώς η γερμανική κυβέρνηση μπορεί ακόμα να υλοποιήσει μια φεμινιστική εξωτερική και αναπτυξιακή πολιτική.
Ακριβώς στην αρχή, όταν το γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών και το Υπουργείο Ανάπτυξης ανακοίνωσαν τις φεμινιστικές τους πολιτικές, μερικοί από εμάς τους μαύρους, ιθαγενείς και έγχρωμους ακτιβιστές και ακαδημαϊκούς θέσαμε περίεργα ερωτήματα. Απαιτήσαμε φεμινιστικές απαντήσεις σε σχέση με το Κουρδιστάν, το Κασμίρ και το Νότιο Σουδάν, για να αναφέρουμε μερικές μόνο περιπτώσεις. Ωστόσο, οι φωνές πολλών εξ ημών δεν εισακούστηκαν ή σίγησαν κιόλας. Η τρέχουσα κατάσταση είναι ακόμα πιο ανησυχητική. Διάφοροι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φεμινιστές ερευνητές που ζουν στη Γερμανία εξήγησαν ότι δεν μπορούσαν να συμμετάσχουν σε αυτήν τη σειρά άρθρων. Φοβούνται τα αντίποινα για τους ίδιους και τις οικογένειές τους, αν επικρίνουν ανοιχτά τη γερμανική κυβέρνηση. Πολλοί πρόσθεσαν ότι δεν αισθάνονται αρκετά προστατευμένοι από το γερμανικό σύστημα δικαιοσύνης ή φοβούνται μη χάσουν τις δουλειές τους. Η πραγματικότητα αυτή δεν ευθυγραμμίζεται με ένα δημοκρατικό κράτος που προωθεί φεμινιστικές πολιτικές.
Ο ισχυρισμός περί φεμινιστικού χαρακτήρα συνεπάγεται υποχρεώσεις
Το 2023, το γερμανικό Ομοσπονδιακό Υπουργείο Εξωτερικών και το Υπουργείο Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης δημοσίευσαν τις φεμινιστικές τους στρατηγικές. Και οι δύο κατευθυντήριες γραμμές ενστερνίζονται μια ευρεία γκάμα φεμινιστικών αρχών, αξιών και υποχρεώσεων. Μία από αυτές τις υποχρεώσεις είναι η προτεραιοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το Υπουργείο Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης δηλώνει στη φεμινιστική του στρατηγική ότι μια προσέγγιση με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα συνιστά θεμέλιο της φεμινιστικής του αναπτυξιακής πολιτικής. Τονίζοντας ότι είναι ευθύνη του κράτους να διασφαλίζει τα δικαιώματα όλων, το υπουργείο δεσμεύεται να τοποθετήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα στο κέντρο όλων των πολιτικών και των προγραμμάτων του.
«Ως φορείς του καθήκοντος της διαφύλαξης των δικαιωμάτων, τα κράτη είναι υπεύθυνα να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα» (Στρατηγική για μια φεμινιστική αναπτυξιακή πολιτική του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, σελ. 15).
Η δέσμευση στις φεμινιστικές αρχές που επιχείρησε να αναλάβει η Γερμανία στις κατευθυντήριες γραμμές της έχει τη δυνατότητα να οδηγήσει σε μετασχηματιστικές αλλαγές. Για τον λόγο αυτό η σειρά των άρθρων μας εμβαθύνει στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που αντιμετώπισε η Γερμανία από τη στιγμή που παρουσιάστηκαν αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές, ούτως ώστε να καταλάβουμε καλύτερα τι σημαίνει στην πραγματικότητα ο χαρακτηρισμός «φεμινιστική». Όσον αφορά τη δέσμευση της Γερμανίας στη φεμινιστική χρηματοδότηση, δεν μπορούμε ακόμα να δούμε πώς τα «φεμινιστικά αντανακλαστικά» της Γερμανίας έχουν μετατραπεί σε χειροπιαστές δράσεις (βλ. τη συζήτηση με την Aminata Doherty, συνιδρύτρια του Μαύρου Φεμινιστικού Ταμείου και τη Michelle Reddy, συνεπικεφαλής του Φεμινιστικού Ταμείου Ειρηνικού).
Επιπλέον, το Υπουργείο Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης ισχυρίζεται ότι αναλογίζεται τον δικό του ρόλο και θέση στη γεωπολιτική δομή εξουσιών και αναλύει επικριτικά τη δική του αντίληψη περί «καλής ανάπτυξης» (Στρατηγική για μια φεμινιστική αναπτυξιακή πολιτική του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, σελ. 11). Εντούτοις, οι πολιτικές ανανεώσιμης ενέργειας δίνουν ακόμη προτεραιότητα στην οικονομική αξιοποίηση αντί για τα ανθρώπινα δικαιώματα (βλ. τη συζήτηση με τη Gina Marcela Cortés Valderrama, συναρμόδια επαφών της ομάδας για τις Γυναίκες και το Φύλο της Σύμβασης - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή και την Katy Wiese, υπεύθυνη διαχείρισης πολιτικής για την οικονομική μετάβαση και την ισότητα των φύλων στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος).
Ένας άλλος λόγος που εξηγεί γιατί η Γερμανία δυσκολεύεται να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της είναι η έλλειψη μιας συνεκτικής φεμινιστικής στρατηγικής για ολόκληρη την κυβέρνηση. Αν και συνιστά πρόοδο το να έχουμε μαζί μας το Υπουργείο Εξωτερικών και το Υπουργείο Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, παρ’ όλα αυτά δεν είναι αρκετό. Οι φεμινιστικές πολιτικές για την ειρήνη και την ασφάλεια δεν μπορούν να υλοποιηθούν πλήρως χωρίς τη δέσμευση και άλλων υπουργείων, όπως το Υπουργείο Οικονομικών και το Υπουργείο Υγείας (βλ. τη συζήτηση με τη Barbara Mittelhammer, πολιτική αναλύτρια, και τη Hilina Berhanu Degefa, ακτιβίστρια υπέρ του φεμινισμού και ερευνήτρια). Απαριθμώντας μόνο μερικές προκλήσεις, γίνεται ήδη ξεκάθαρο ότι η υλοποίηση των φεμινιστικών πολιτικών δεν είναι κάτι εύκολο. Παρ’ όλα αυτά, όλες οι συνεργάτιδες που έδωσαν συνέντευξη αντιλαμβάνονται τις δυνατότητες των φεμινιστικών πολιτικών. Προχωρούν μάλιστα ένα βήμα παραπέρα, υπογραμμίζοντας ότι οι φεμινιστικές πολιτικές καθίστανται αναγκαίες για τις δίκαιες κοινωνίες.
Ο ισχυρισμός περί του φεμινιστικού χαρακτήρα ξεκινά με εσένα
Παρά τις προκλήσεις, οι φεμινιστικοί φορείς υποστηρίζουν τις φεμινιστικές πολιτικές κάθε μέρα. Το έργο αυτό είναι συντριπτικό και περίπλοκο. Για τους λόγους αυτούς, η σειρά των άρθρων μας περιλαμβάνει λίγες συμβουλές για τον τρόπο άσκησης της φεμινιστικής υποστήριξης σε καθημερινή βάση. Μιλάμε για παραδείγματα σε σχέση με το πώς να εφαρμόσουμε διατομεακές προσεγγίσεις, πώς να μοιράσουμε τον τεράστιο φόρτο εργασίας καθώς και για το πώς μπορούν να συνεργαστούν καλύτερα η κοινωνία των πολιτών και οι κυβερνητικοί φορείς. Στόχος είναι να δείξουμε πώς κάθε άτομο μπορεί να συμβάλει στην πραγματοποίηση των φεμινιστικών πολιτικών. Αυτό περιλαμβάνει επίσης την άσκηση φεμινισμού και εντός των δικών μας οργανώσεων. Για παράδειγμα, η Michelle Reddy από το Φεμινιστικό Ταμείο Ειρηνικού μοιράζεται τη σημασία της ευημερίας, καθώς οι ακτιβιστές υπέρ του φεμινισμού συχνά υποφέρουν από εξουθένωση. Η ομάδα της Michelle παίρνει δυο φορές τον χρόνο μια βδομάδα άδεια, η οποία δεν περιλαμβάνεται στην ετήσια άδειά τους ή στις αργίες. Η Michelle ορίζει την ευκαιρία ανάρρωσης κι επαναφόρτισης ως ένα φεμινιστικό εργαλείο που διασφαλίζει την ευημερία του προσωπικού της.
Η Hilina Berhanu Degefa μας δίνει μια άλλη πρακτική συμβουλή. Η Hilina τονίζει ότι το φεμινιστικό ταξίδι περιλαμβάνει το να θέτουμε περίεργες ερωτήσεις και να είμαστε ανοιχτοί στη μάθηση. Η συμβουλή της, επομένως, αποτελεί και την κεντρική ιδέα αυτής της σειράς άρθρων: «Όλοι θα πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να μάθουμε για να καταλάβουμε καλύτερα ο ένας τον άλλον». Στην πορεία προς ένα σύστημα Φεμινιστικής Παγκόσμιας Συνεργασίας, η συμβουλή αυτή είναι περισσότερο απαραίτητη από ποτέ.
Αυτή η σειρά άρθρων συνιστά μέρος της συνεργασίας με τον σύλλογο FAIR SHARE of Women Leaders.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στα αγγλικά στο de.boell.org στις 12 Μαρτίου 2024.