Η τοπική αυτοδιοίκηση είναι η βαθμίδα διοίκησης που βρίσκεται πιο κοντά στους πολίτες σε σύγκριση με την κεντρική εξουσία και γι’ αυτό είναι σε θέση να κατανοήσει άμεσα τις ανάγκες τους και να επηρεάσει τη ζωή τους. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, σε πολλές χώρες και ιδίως στην Ελλάδα, δεν διαθέτει τις αρμοδιότητες ή τους πόρους για να χαράξει ανάλογες πολιτικές.
Στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, οι Δήμοι έχουν, αφενός, να αντιμετωπίσουν μια μεγάλη πρόκληση και αφετέρου, έχουν στη διάθεσή τους ένα μοναδικό πλεονέκτημα. Η πρόκληση είναι ότι καλούνται να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν πολιτικές στο σύνολο σχεδόν των θεμάτων που άπτονται της Πράσινης Συμφωνίας, χωρίς όμως να έχουν πάντοτε τα θεσμικά ή τα οικονομικά εργαλεία για κάτι τέτοιο. Το πλεονέκτημα είναι ότι αποτελούν τη βαθμίδα της διοίκησης που βρίσκεται πιο κοντά στους πολίτες, άρα μπορεί πιο εύκολα να αφουγκραστεί τις ανάγκες τους και οι όποιες παρεμβάσεις μπορούν να έχουν πιο άμεση επίδραση στην καθημερινότητά τους.
Για μια πράσινη ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση
Ήδη, υπάρχουν πολλές πρωτοβουλίες που προσπαθούν να ενσωματώσουν την τοπική αυτοδιοίκηση (και να αναδείξουν τον ρόλο της) στις δράσεις της Πράσινης Συμφωνίας. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε το Σύμφωνο Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια, μια πρωτοβουλία στην οποία συμμετέχουν περίπου 300 ελληνικοί Δήμοι, την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία «100 κλιματικά ουδέτερες πόλεις για το 2030», για την οποία έχουν βάλει υποψηφιότητα και 5 ελληνικές πόλεις, και την πλέον πρόσφατη «Συμφωνία για μια πράσινη πόλη», μια κίνηση Ευρωπαίων δημάρχων οι οποίοι δεσμεύονται ώστε οι πόλεις τους να αντιμετωπίσουν 5 τομείς περιβαλλοντικής διαχείρισης: αέρα, νερό, φύση και βιοποικιλότητα, κυκλική οικονομία και απορρίμματα, και θόρυβο.
Πολλές πρωτοβουλίες προσπαθούν να αναδείξουν τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης στην επιτυχία της Πράσινης Συμφωνίας. Στον πυρήνα τους έχουν τη δημιουργία βιώσιμων πόλεων με δύο διαστάσεις: α) της ποιότητας ζωής (quality of life), και β) της ανθεκτικότητας (resilience)
Στο πνεύμα αυτών των πρωτοβουλιών, οι τοπικές αρχές πρέπει να θέσουν ως στόχο τη δημιουργία βιώσιμων πόλεων, με τη διττή έννοια του όρου: πόλεις στις οποίες αξίζει να ζεις (ποιότητα ζωής/ quality of life) και πόλεις που θα προετοιμαστούν και θα είναι σε θέση να απορροφήσουν/ανακάμψουν από τις μελλοντικές πιέσεις και κρίσεις (ανθεκτικότητα/ resilience).
Ως προς την ποιότητα ζωής, η προώθηση της ήπιας μετακίνησης και η ενίσχυση των δημόσιων μεταφορών, οι πεζοδρομήσεις, η υλοποίηση ενημερωτικών δράσεων, η προώθηση και υιοθέτηση έξυπνων τεχνολογιών για τις μετακινήσεις και την κατανάλωση ενέργειας, η αναβάθμιση και η αύξηση των δημόσιων πράσινων χώρων είναι μερικές εύκολες –και όχι δαπανηρές– λύσεις για τη βελτίωση του περιβάλλοντος, της υγείας και της κοινωνικής συνοχής των πόλεών μας.
Ως προς την ανθεκτικότητα, η ενίσχυση των τοπικών πρωτοβουλιών (όπως ενεργειακές κοινότητες, εθελοντικές ομάδες ανακύκλωσης) και της τοπικής οικονομίας (όπως ενίσχυση τοπικών παραγωγών, δημιουργία προγραμμάτων ανάπτυξης νέων δεξιοτήτων, ενίσχυση της νεανικής επιχειρηματικότητας), η προώθηση τοπικών δράσεων κυκλικής οικονομίας, οι δράσεις για τον περιορισμό της οικονομικής, φυλετικής και ηλικιακής περιθωριοποίησης και η υιοθέτηση λύσεων βασισμένων στη φύση (nature-based solutions) θα κάνουν τις πόλεις μας πιο δυνατές ώστε να αντιμετωπίσουν τις περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις του μέλλοντος.
Καλές πρακτικές: Κάν’ το όπως η Γάνδη (Βέλγιο)
Το 2017, η πόλη της Γάνδης ξεκίνησε μια επικοινωνιακή εκστρατεία για να πείσει τους κατοίκους να «απασφαλτώσουν» τους χώρους μπροστά από τα σπίτια τους. Η «απασφάλτωση» (de-pave) συνίσταται στην αφαίρεση των πλακών ή της ασφάλτου ώστε να αποκαλυφθεί το χώμα, δημιουργώντας χώρους πρασίνου. Τα οφέλη είναι πολλαπλά: μεγαλύτερη απορρόφηση του νερού σε περίπτωση καταιγίδων, μείωση της θερμοκρασίας περιβάλλοντος τις ζεστές ημέρες, αισθητική/οπτική βελτίωση και –σε περιπτώσεις που εφαρμόζεται σε μεγαλύτερους χώρους και πλατείες– μείωση των αέριων ρύπων μέσω φύτευσης κατάλληλων φυτών/δέντρων και δημιουργία ευχάριστων χώρων αναψυχής και κοινωνικής συναναστροφής. Με τη συνεργασία μιας τοπικής περιβαλλοντικής οργάνωσης, της GMF, η αρχική παρέμβαση αφορούσε 14 κατοικίες: σε 6 έγινε απασφάλτωση του κοινόχρηστου χώρου μπροστά από το σπίτι ενώ οι άλλες 8 επέλεξαν τη δημιουργία πράσινης πρόσοψης. H επιτυχία του project ήταν τέτοια ώστε, με τη χρηματοδότηση πλέον του Δήμου Γανδης, η GMF έχει δημιουργήσει σχεδόν 1.400 πράσινες προσόψεις κατοικιών την περίοδο 2018-2021.
