Ο κοινωνικός αντίκτυπος των ενεργειακών κοινοτήτων: δέκα από τα οφέλη τους

1. Οι ενεργειακές κοινότητες παρέχουν καθαρή ενέργεια τοπικά

Οι ενεργειακές κοινότητες στοχεύουν πρωτίστως να εξασφαλίσουν στα μέλη τους πρόσβαση σε καθαρή και τοπική ενέργεια. Παράγοντας τη δική τους ενέργεια, προστατεύουν επίσης τα μέλη τους από τις διακυμάνσεις των τιμών στην αγορά ενέργειας, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή που ζούμε σήμερα. Για παράδειγμα, πέρυσι στο Βέλγιο οι τιμές ενέργειας των εμπορικών παρόχων ενέργειας ήταν διαρκώς πιο ασταθείς και πιο ακριβές από αυτές του ενεργειακού συνεταιρισμού Ecopower.

Επιπλέον, το μοντέλο της κοινοτικής ενέργειας αναδεικνύει το γεγονός ότι η ενέργεια είναι ένα κοινό αγαθό στο οποίο όλοι πρέπει να έχουν πρόσβαση. Κάνει τα μέλη της κοινότητας να εμπεδώσουν ότι έχουν δικαίωμα πρόσβασης στην ενέργεια, αλλά και την ευθύνη να την αντιμετωπίζουν ως ένα σπάνιο αγαθό, κάτι που ενισχύει την εξοικονόμηση ενέργειας και την ενεργειακή βελτιστοποίηση.

2. Οι ενεργειακές κοινότητες κινητοποιούν τοπικά κεφάλαια

Ενθαρρύνοντας τους πολίτες και τα μέλη της τοπικής κοινότητας να επενδύουν σε έργα και υπηρεσίες, οι ενεργειακές κοινότητες κινητοποιούν τοπικά κεφάλαια. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εκτιμάται ότι οι πολίτες θα μπορούσαν έως το 2030 να κινητοποιήσουν περισσότερα από 200 δισεκατομμύρια ευρώ για την ενεργειακή μετάβαση.

Επιπλέον, η επένδυση των αποταμιεύσεων σε τοπικά έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απομακρύνει χρήματα από τις τράπεζες, οι οποίες έτσι δεν μπορούν να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν ενεργειακά έργα που σχετίζονται με ορυκτά καύσιμα, την κύρια αιτία της σημερινής κλιματικής κρίσης.

3. Οι ενεργειακές κοινότητες ενισχύουν την τοπική ανάπτυξη

Χάρη στα έργα και τις δραστηριότητές τους, οι ενεργειακές κοινότητες ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα των τοπικών επιχειρήσεων, υποστηρίζουν βασικούς τομείς, δημιουργούν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και συνέργειες και προωθούν τη συνεργασία. Επιπλέον, ως αποτέλεσμα των επενδύσεών τους, οι ενεργειακές κοινότητες δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας στις τοπικές κοινότητες.

Οι έρευνες δείχνουν ότι τα κοινοτικά ενεργειακά έργα δημιουργούν 2 έως 8 φορές περισσότερα τοπικά έσοδα από ένα έργο που εκτελείται από εξωτερικό φορέα (όπως έχουν δείξει τα έργα ηλιακής και αιολικής ενέργειας). Σε αντίθεση με τις μεγάλες ιδιωτικές πρωτοβουλίες, οι οποίες συνήθως μεταφέρουν τα παραγόμενα κέρδη εκτός της κοινότητας ή της χώρας (ανεξάρτητα από το πού πραγματοποιείται η επένδυση), οι ενεργειακές κοινότητες διανέμουν τα κέρδη τους τοπικά. Τα πλεονάσματά τους συνήθως πηγαίνουν στα μέλη της κοινότητας ή επενδύονται σε τοπικά έργα με βάση τις ανάγκες της κοινότητας.

4. Οι ενεργειακές κοινότητες συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος

Οι ενεργειακές κοινότητες τείνουν να σέβονται περισσότερο το περιβάλλον από ό,τι οι μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες, καθώς αναπτύσσουν έργα μικρότερης κλίμακας και προσαρμοσμένα σε τοπικό επίπεδο, ενώ οι επιπτώσεις τους παρακολουθούνται και αξιολογούνται από τους ίδιους τους πολίτες. Εξάλλου, οι πολίτες είναι αυτοί που αποφασίζουν για το περιβάλλον τους.

5. Οι ενεργειακές κοινότητες βοηθούν στην εξοικονόμηση ενέργειας

Η πιο καθαρή μορφή ενέργειας είναι αυτή που δεν καταναλώνεται. Οι ενεργειακές κοινότητες ενημερώνουν και ευαισθητοποιούν για την εξοικονόμηση ενέργειας και προωθούν μεταξύ των μελών τους την ορθολογική χρήση της ενέργειας. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα μέλη των ενεργειακών κοινοτήτων χρησιμοποιούν λιγότερη ενέργεια από άλλους καταναλωτές. Επιπλέον, οι ενεργειακές κοινότητες αναπτύσσουν έργα και υπηρεσίες για την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και συμβάλλουν στην καλύτερη διαχείριση της ενέργειας με καινοτόμα έργα και λύσεις, όπως η διαμοιραζόμενη κινητικότητα, η ανταπόκριση στη ζήτηση και η αποθήκευση.

6. Οι ενεργειακές κοινότητες αντιμετωπίζουν την περιβαλλοντική κρίση

Αναπτύσσοντας έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, προωθώντας την αποδοτική χρήση των πόρων, προτείνοντας ολιστικά μέτρα για μια πιο βιώσιμη ζωή (κινητικότητα με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, πρακτικές μηδενικών αποβλήτων κλπ.) και οργανώνοντας εκστρατείες ενημέρωσης και εκπαίδευσης, οι ενεργειακές κοινότητες γίνονται σχολεία αειφορίας και βοηθούν να χτιστεί το σύστημα που χρειάζεται για να σταματήσει η κλιματική κρίση. Η κοινοτική ενέργεια επιτρέπει στους πολίτες να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να δράσουν από κοινού για την κλιματική αλλαγή.

7. Οι ενεργειακές κοινότητες καταπολεμούν την ενεργειακή φτώχεια

Πολλά ενεργειακά έργα που ανήκουν σε κοινότητες υποστηρίζουν νοικοκυριά της περιοχής τους που αντιμετωπίζουν ενεργειακή φτώχεια. Για παράδειγμα, όταν η Κρήτη χτυπήθηκε από σεισμό το 2021, η Ενεργειακή Κοινότητα Μινώα αποφάσισε να καλύψει τις ηλεκτρικές ανάγκες 50 οικογενειών που επλήγησαν.

Ως οργανικό τμήμα της τοπικής κοινότητας, οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν να εντοπίσουν τους ευάλωτους καταναλωτές (τους οποίους τα θεσμικά προγράμματα συχνά παραβλέπουν) και να σχεδιάσουν κατάλληλες λύσεις για αυτούς. Στην πραγματικότητα, όταν τα προγράμματα, οι υπηρεσίες και οι δράσεις των δήμων αναπτύσσονται σε συνεργασία με τις ενεργειακές κοινότητες, ο αντίκτυπός τους είναι μεγαλύτερος.

8. Οι ενεργειακές κοινότητες συμβάλλουν στην κοινωνική αποδοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Οι ενεργειακές κοινότητες προωθούν τον συμμετοχικό σχεδιασμό και δίνουν στους γείτονες την ευκαιρία να συμμετέχουν και να επωφελούνται από τις επενδύσεις σε νέα έργα καθαρής ενέργειας. Η συμμετοχή των γειτόνων στα πρώτα βήματα ενός έργου αυξάνει σημαντικά την αποδοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από την τοπική κοινωνία. Μια πρόσφατη έρευνα σε δέκα ευρωπαϊκές χώρες δείχνει ότι η κοινωνική αποδοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αυξάνεται σημαντικά μέσω των ενεργειακών κοινοτήτων, χάρη σε παραμέτρους όπως η δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας και η μείωση των τιμών της ενέργειας.

9. Οι ενεργειακές κοινότητες ενισχύουν την κοινωνική συνοχή

Η συμμετοχή και η δράση στο πλαίσιο των ενεργειακών κοινοτήτων φαίνεται να ενισχύουν την κοινωνική συνοχή, καθώς ενδυναμώνονται η αλληλεπίδραση και ο διάλογος μεταξύ των μελών. Τα μέλη μιας ενεργειακής κοινότητας εργάζονται μαζί και αναπτύσσουν μια κοινή ταυτότητα, η οποία βοηθά να υπάρχει πίστη και εμπιστοσύνη στην κοινότητα. Επίσης, μέσω των συμμετοχικών διαδικασιών βρίσκουν συλλογικές λύσεις σε ζητήματα που δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μεμονωμένα.

Επιπλέον, τα κοινοτικά ενεργειακά έργα εμπλέκουν την ευρύτερη κοινωνία ενημερώνοντας τους πολίτες και καλώντας τους να συμμετάσχουν στο σχεδιασμό έργων για παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας και για εξοικονόμηση ενέργειας. Οι πολίτες της περιοχής επωφελούνται επίσης από τις πρωτοβουλίες που χρηματοδοτούνται από τις ενεργειακές κοινότητες. Για παράδειγμα, ορισμένες ενεργειακές κοινότητες χρηματοδότησαν την κατασκευή μιας τοπικής βιώσιμης αίθουσας συναυλιών, ενώ άλλες κατασκεύασαν ένα σημείο φόρτισης για ηλεκτρικά ποδήλατα.

10. Οι ενεργειακές κοινότητες ενδυναμώνουν τη δημοκρατία

Οι ενεργειακές κοινότητες αποτελούν σχολεία δημοκρατίας, διότι το μοντέλο διακυβέρνησής τους εξοικειώνει τους πολίτες με τις συμμετοχικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Όταν τα μέλη συμμετέχουν στην ενεργειακή κοινότητα, αποκτούν γνώσεις και αναπτύσσουν δεξιότητες που μπορούν να εφαρμοστούν σε άλλες δραστηριότητες και σε άλλους τομείς της ζωής. Τα θεσμικά όργανα και οι τοπικές επιχειρήσεις που συνεργάζονται άμεσα ή έμμεσα με τις ενεργειακές κοινότητες έχουν επίσης θετικό αντίκτυπο. Τέλος, υποστηρίζοντας την ισότιμη συμμετοχή, οι ενεργειακές κοινότητες αμβλύνουν τις διαφορές που σχετίζονται με την ηλικία, το φύλο κλπ.

Άλλα κοινωνικά οφέλη που σχετίζονται με τις ενεργειακές κοινότητες

Αυτά που περιγράφονται παραπάνω είναι μόνο μερικά από τα πολλά κοινωνικά οφέλη που προέρχονται από τα κοινοτικά ενεργειακά έργα. Το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ στην Ελλάδα και ο ενεργειακός συνεταιρισμός ΗΛΕΚΤΡΑ Energy, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενεργειακών Συνεταιρισμών REScoop.eu, δημοσίευσαν μια έκθεση που αναλύει τον κοινωνικό αντίκτυπο των ενεργειακών κοινοτήτων στην Ελλάδα. Η έρευνα εντοπίζει περισσότερα από 20 οφέλη και επισημαίνει ορισμένες βέλτιστες πρακτικές στην Ελλάδα.