ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Η Πολεοδομική Επιτροπή Γειτονιάς, ένας θεσμός για τη συμμετοχή των πολιτών σε αποφάσεις που αφορούν τον χώρο διαβίωσής τους, υπάρχει εδώ και 40 χρόνια αλλά ποτέ δεν είχε λειτουργήσει ουσιαστικά. Εδώ και λίγο καιρό έχει ενεργοποιηθεί και πάλι με αφορμή τον αγώνα για την απόδοση του πρώην στρατοπέδου «Καρατάσιου» στους πολίτες. Ο δημοσιογράφος Κωστής Κεκελιάδης συζητά για το θέμα με τον υποψήφιο διδάκτορα του ΑΠΘ Σωκράτη Σεϊτανίδη και την κάτοικο της περιοχής Ειρήνη Σταυρίδου.
Με ποιους τρόπους η γνώση μπορεί να γίνει δύναμη, η φαντασία πραγματικότητα, η θεωρία πράξη; Δεν υπάρχουν συνταγές ούτε νομοτέλειες, η κίνηση μπορεί να είναι ευθεία, τεθλασμένη, διακοπτόμενη. Να ηττάται από υπέρτερες δυνάμεις ή από τη δύναμη της αδράνειας.
Η χρήση του πρώην στρατοπέδου «Καρατάσιου» στην Πολίχνη του δήμου Παύλου Μελά, το οποίο έχει συνολική έκταση 689 στρέμματα, είναι το μεγάλο επίδικο για πολίτες και φορείς, που τα τελευταία 20 χρόνια ζητούν την απόδοσή του στην τοπική κοινωνία και τη μετατροπή του σε κοινόχρηστο χώρο πρασίνου, αθλητισμού και αναψυχής.
Αυτό το πεδίο επέλεξε ως μελέτη περίπτωσης για τη συμμετοχή των πολιτών στον χωρικό σχεδιασμό ο Σωκράτης Σεϊτανίδης, ο οποίος εκπονεί το διδακτορικό του στο Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής σχολής του ΑΠΘ με θέμα «Χωρικός Σχεδιασμός και Κοινά: Προοπτικές και περιορισμοί για την παραγωγή και διαχείριση του δημόσιου χώρου ως κοινού».
Από τη συνάντηση του υποψήφιου διδάκτορα με τις συλλογικότητες που υπερασπίζονται τη δημόσια χρήση του πρώην στρατοπέδου προέκυψε η Πολεοδομική Επιτροπή Γειτονιάς (ΠΕΓ), ένα θεσμοθετημένο βήμα που δίνει τον λόγο στους πολίτες για τις πολεοδομικές παρεμβάσεις στη γειτονιά τους, έστω με τη μορφή γνωμοδότησης, την οποία όμως το δημοτικό συμβούλιο οφείλει βάσει νόμου να ζητήσει.
Ο θεσμός αυτός της Πολεοδομικής Επιτροπής Γειτονιάς βρέθηκε στο επίκεντρο της συζήτησης που είχαμε στον χώρο του «Καρατάσιου» με τον Σωκράτη Σεϊτανίδη και την Ειρήνη Σταυρίδου, ιδρυτικό μέλος της ΠΕΓ και γενική γραμματέα του Αθλητικού Συλλόγου «Αετοί Πολίχνης». Κατά τη διάρκεια της συζήτησης οι δυο τους παρουσίασαν τις προσωπικές τους θέσεις, καθώς διευκρίνισαν ότι οι θέσεις της ΠΕΓ διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων, στις οποίες οι αποφάσεις λαμβάνονται με συναίνεση ή όταν αυτό δεν είναι εφικτό με πλειοψηφία, με απαραίτητη παρουσία του 50% των μελών.
Τι είναι ο θεσμός της Πολεοδομικής Επιτροπής Γειτονιάς και πώς φτάσαμε στην ενεργοποίησή του στον δήμο Παύλου Μελά την περασμένη άνοιξη;
Σωκράτης Σεϊτανίδης: Η προσπάθεια για τη συγκρότηση της Πολεοδομικής Επιτροπής Γειτονιάς ξεκίνησε όταν δημιουργήσαμε αρχικά μια ομάδα εργασίας με ανθρώπους που ήταν ενεργοί στη διεκδίκηση του χώρου. Αναζητήσαμε το θεσμικό πλαίσιο μέσα από το οποίο αυτή η από τα κάτω προσπάθεια του κόσμου θα μπορούσε να συμμετέχει στη διεκδίκηση και τον σχεδιασμό του χώρου, καθώς και να αποκτήσει έναν μόνιμο και επίσημο ρόλο. Το πιο κατάλληλο εργαλείο για κάτι τέτοιο είναι η Πολεοδομική Επιτροπή Γειτονιάς.
Η Πολεοδομική Επιτροπή Γειτονιάς βασίζεται σε έναν νόμο 40 ετών, τον 1337 του 1983, καθώς σε πιο πρόσφατους νόμους σχετικά με τον χωρικό σχεδιασμό δεν υπάρχουν διατάξεις που να προβλέπουν την ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στις πολεοδομικές μελέτες.
Με βάση λοιπόν το νομικό πλαίσιο, αλλά και με βάση απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, όταν η δημοτική αρχή κάνει κάποια μελέτη για τις χρήσεις γης στο «Καρατάσιου» ή για κάποιο άλλο πολεοδομικό θέμα, είναι υποχρεωμένη να ζητήσει τη γνώμη της Πολεοδομικής Επιτροπής Γειτονιάς - χωρίς όμως η γνώμη αυτή να είναι δεσμευτική για το δημοτικό συμβούλιο.
Ειρήνη Σταυρίδου: Ως πολίτες και σύλλογοι συμμετείχαμε τα τελευταία χρόνια σε διάφορες δράσεις διεκδίκησης του χώρου από την κοινωνία. Με τον Αθλητικό Σύλλογο «Αετοί Πολίχνης» συμμετείχαμε στη δημόσια διαβούλευση του 2018 αλλά και σε αγώνες δρόμου που γίνονται κάθε χρόνο με αυτό το μήνυμα. Προσωπικά, και ως μέλος της συλλογικότητας ΠΕΡΚΑ (Περιαστικοί Καλλιεργητές Καρατάσιου), συμμετείχα βιωματικά στην καθημερινή ζωή του «Καρατάσιου» ως ελεύθερου χώρου πρασίνου. Στην εποχή της πανδημίας, επίσης, όλοι οι πολίτες της περιοχής βρήκαν διέξοδο στο πάρκο «Καρατάσιου», αντιλαμβανόμενοι ακόμη περισσότερο την αξία του για την περιοχή και το βιοτικό μας επίπεδο. Παρακολούθησα τις διαβουλεύσεις και τις παρουσιάσεις από την επιστημονική ομάδα του Εργαστηρίου Συλλογικών Πρακτικών του ΑΠΘ και αντιλήφθηκα την ανάγκη οι σύλλογοι και οι συλλογικότητες που δραστηριοποιούμασταν στο χώρο να συμμετέχουμε σε κάτι που πλέον θα έχει και θεσμικό, άρα και πιο ισχυρό ρόλο για το σήμερα και το αύριο του «Καρατάσιου». Το να ακούγεται η φωνή των πολιτών έστω και γνωμοδοτικά έχει πολλαπλή αξία.
Όταν η δημοτική αρχή κάνει κάποια μελέτη για τις χρήσεις γης στο «Καρατάσιου» ή για κάποιο άλλο πολεοδομικό θέμα, είναι υποχρεωμένη να ζητήσει τη γνώμη της Πολεοδομικής Επιτροπής Γειτονιάς
Τι προσπαθείτε να επιτύχετε συγκεκριμένα μέσα από την Πολεοδομική Επιτροπή Γειτονιάς;
Ειρήνη Σταυρίδου: Θέλουμε να υλοποιηθεί αυτό που προβλέπει το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο για το «Καρατάσιου», δηλαδή να μείνει πράσινο σε ποσοστό 75%. Αυτό προσπαθούμε να προασπίσουμε. Τον ελεύθερο χώρο και το πράσινο. Να το διατηρήσουμε και, γιατί όχι, να το αυξήσουμε. Σε περίπτωση που η οποιαδήποτε δημοτική αρχή επιχειρήσει να ανατρέψει το όραμα –αλλά και την πρόβλεψη– του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου για έναν ελεύθερο, δημοτικό χώρο πρασίνου στο «Καρατάσιου», θα μας βρει απέναντί της. Θα μας βρει όμως δίπλα της σε οποιαδήποτε κίνηση συνδράμει στην αξιοποίηση του χώρου ως ελεύθερου ανοιχτού χώρου πρασίνου, αθλητισμού, πολιτισμού, παιδείας.
Μέσα από τις διαδικασίες της Πολεοδομικής Επιτροπής Γειτονιάς επιθυμούμε ακόμη να γίνει το «Καρατάσιου» συνώνυμο με τον συλλογικό τρόπο λειτουργίας, με τη συμμετοχική δημοκρατία, με την Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία.
Σωκράτης Σεϊτανίδης: Η εκκίνηση του οράματος για το «Καρατάσιου» έγινε μέσα από μια πολύ μεγάλη δημόσια διαβούλευση το 2018, με τη συμμετοχή πολλών φορέων, συλλογικοτήτων και πολιτών. Τότε έγινε μια επαγγελματική δουλειά που αφορούσε επίσης το ιστορικό των διεκδικήσεων, το ιδιοκτησιακό καθεστώς και τη βούληση των πολιτών.
Αυτές οι προτάσεις των πολιτών εγκρίθηκαν ομόφωνα με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου και σε μεγάλο βαθμό αποτυπώθηκαν στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο, που όριζε ποσοστό 75% πρασίνου επί της συνολικής έκτασης. Αυτό το σχέδιο ερχόμαστε να υπηρετήσουμε εμείς σήμερα με συνέργειες, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα δεδομένα για την έγκριση του ΓΠΣ.
Ποιοι συμμετέχουν σ’ αυτή την επιτροπή; Πώς μπορεί να παίξει κάποιον ουσιαστικό ρόλο και τι ειδικό πολιτικό βάρος έχει;
Ειρήνη Σταυρίδου: Η εκπροσώπηση της κοινωνίας φαίνεται από τον αριθμό και τη φύση των συλλόγων και των συλλογικοτήτων που συμμετέχουν – 18 περιβαλλοντικοί, αθλητικοί, πολιτιστικοί σύλλογοι καθώς και σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων, κινήσεις πολιτών. Όλα αυτά συνδυάζουν τις ανάγκες της κοινωνίας: περιβάλλον, αθλητισμό, πολιτισμό, παιδεία, ενώ υπάρχει και η πρόβλεψη να συγκαλούνται ανοιχτές συνελεύσεις των κατοίκων, στις οποίες κάθε πολίτης θα μπορεί να πει την άποψή του..
Αυτό που έχουμε πετύχει είναι η δέσμευση του δημοτικού συμβουλίου ότι θα ενημερώνει την ΠΕΓ για όλα τα ζητήματα που αφορούν το «Καρατάσιου», ώστε να μπορούμε να γνωμοδοτήσουμε.
Σωκράτης Σεϊτανίδης: Σε αντίθεση με τη δεκαετία του ’80 που τα μέλη της ΠΕΓ ήταν φυσικά πρόσωπα, σήμερα έχουμε συλλόγους και συλλογικότητες που επιλέγουν οι ίδιοι τους εκπροσώπους τους. Άρα, αν βγουν σύσσωμοι οι σύλλογοι και πουν ότι εδώ δεν θέλουμε να γίνουν πολυκατοικίες, αυτό η δημοτική αρχή θα το πάρει υπόψη της. Ξέρει ότι σε αντίθετη περίπτωση βάζει μεγάλο μέρος της κοινωνίας απέναντί της.
Η παρουσία και μόνο κάποιων ομάδων μέσα στο «Καρατάσιου» αποτελεί στην ουσία έναν μηχανισμό πίεσης και διεκδίκησης. Καθιστούμε δηλαδή σαφές ότι αυτός ο χώρος δεν προορίζεται ούτε για ιδιωτικοποίηση, ούτε για τσιμεντοποίηση. Τον θέλουμε ως χώρο πρασίνου. Το ότι είμαστε τώρα εγώ κι εσύ εδώ μέσα και το ότι γίνονται δράσεις των συλλόγων εδώ, κατοχυρώνει την ουσιαστική χρήση του ως κοινόχρηστου χώρου. Δημιουργεί ένα πολεοδομικό κεκτημένο για τους κατοίκους. Εάν δεν το κάναμε, θα ήταν ένας κενός χώρος, ένα αστικό κενό.
Μέσα από τις διαδικασίες της Πολεοδομικής Επιτροπής Γειτονιάς επιθυμούμε να γίνει το «Καρατάσιου» συνώνυμο με τον συλλογικό τρόπο λειτουργίας, με τη συμμετοχική δημοκρατία, με την Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία
Ο γνωμοδοτικός –και όχι δεσμευτικός– ρόλος της ΠΕΓ μπορεί να οδηγήσει εύκολα στην απογοήτευση των πολιτών, αν δεν υπάρχουν απτά αποτελέσματα. Σας προβληματίζει αν θα υπάρχει συμμετοχή του κόσμου;
Ειρήνη Σταυρίδου: Για μένα αυτή η προσπάθεια είναι παράλληλα ένας τρόπος να καλλιεργήσουμε και στην Ελλάδα την κουλτούρα της συμμετοχής στα κοινά. Δίνουμε το παράδειγμα βιωματικά. Με το παράδειγμά μας δηλαδή δίνουμε ένα βήμα στους συμπολίτες, καλώντας τους σε ανοιχτές συνελεύσεις και στη συμμετοχή είτε ατομικά είτε μέσω συλλόγων. Δείχνουμε ότι μπορεί να γίνει κι αλλιώς!
Σωκράτης Σεϊτανίδης: Η συμμετοχή ή όχι του κόσμου εξαρτάται όχι μόνο από το θεσμικό πλαίσιο αλλά σε μεγάλο βαθμό και από τη νοοτροπία, την κουλτούρα και την πολιτική παιδεία. Σ’ αυτό το θέμα μαθαίνεις κάνοντας.
Η επιτροπή είναι γνωμοδοτική αλλά εμπλέκει τους πολίτες, τους ωθεί να συμμετάσχουν σε πολιτικές διαδικασίες για τα κοινά. Η συνείδηση ότι ο χώρος είναι κοινός, η συνείδηση ότι η γνώμη μας μετράει, καλλιεργεί την αντίληψη της συμμετοχής. Και στην περιοχή αυτή δεν ήμασταν στο μηδέν, υπάρχει ένα πρόσφορο έδαφος από την ιστορία των αγώνων για το «Καρατάσιου». Πριν από δύο δεκαετίες θα ήταν αδιανόητο ότι θα ήμασταν εδώ. Και σήμερα φτάσαμε στο σημείο να μιλάμε για τη θεσμοθέτηση της συμμετοχής του κόσμου. Δηλαδή, όχι μόνο ότι ο χώρος θα είναι κοινόχρηστος και κοινωφελής, αλλά και ότι οι πολίτες θα έχουν λόγο για τον χαρακτήρα του.
Μπορεί η Πολεοδομική Επιτροπή Γειτονιάς να οριοθετηθεί και να διατηρήσει την αυτονομία της από τη δημοτική αρχή;
Ειρήνη Σταυρίδου: Είναι σαφές ότι δεν μας ενδιαφέρει καμία ενσωμάτωση και δεν πρέπει να είναι αυτός ο ρόλος μας. Ο ρόλος μας πρέπει να είναι βοηθητικός και ουσιαστικά να γνωμοδοτούμε, να ακουγόμαστε και να μπορούμε να συνδράμουμε για την υλοποίηση των σκοπών για τους οποίους έχει δημιουργηθεί αυτή η επιτροπή. Θα πρέπει να διατηρήσουμε την αυτονομία μας, την ανεξαρτησία μας.
Οι δημοτικές αρχές αλλάζουν, οι ανάγκες των πολιτών όμως παραμένουν σταθερές και πρέπει να είμαστε εδώ για να τις υπερασπιζόμαστε. Εκτιμώ ότι θα γίνουν απόπειρες παγίδευσης, όμως εμείς οφείλουμε να είμαστε εδώ για να τα χειριστούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Για μας είναι πολύ σημαντικό ότι η απόφαση θεσμοθέτησης της ΠΕΓ εγκρίθηκε ομόφωνα από τις δημοτικές παρατάξεις. Αυτό και μόνο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οφείλουμε να μείνουμε σταθεροί στο ρόλο μας.
Σωκράτης Σεϊτανίδης: Εάν παραμείνουμε προσηλωμένοι στις αρχές, τις αξίες και το όραμά μας, καθώς και στις καταστατικές διατάξεις που έχουμε θεσπίσει, τότε δεν διατρέχουμε κανέναν κίνδυνο. Μπορεί η εκάστοτε δημοτική διοίκηση να είναι είτε σύμμαχος είτε αντίπαλός μας. Φτάνει εμείς να μην αποκλίνουμε από τους στόχους μας. Οι αυτοδιοικητικές εκλογές είναι και αφορμή να δοκιμαστούν όλα αυτά στην πράξη, αλλά το αποτέλεσμα θα φανεί σε βάθος χρόνου. Εκεί είναι το μεγάλο στοίχημα.
Έχουμε να αποφασίσουμε πρώτα τις εσωτερικές μας διαδικασίες, να δεθούμε ακόμα περισσότερο γύρω από τους στόχους μας και να προσπαθήσουμε να εξαγάγουμε το μοντέλο της ΠΕΓ σε άλλους δήμους. Είμαι αισιόδοξος ότι θα συνεχίσουμε να υπάρχουμε. Μέχρι τώρα όλες οι παρατάξεις τάσσονται υπέρ του κοινωφελούς χαρακτήρα του «Καρατάσιου». Ελπίζουμε να μην αλλάξει αυτό. Εμείς σε κάθε περίπτωση θα μείνουμε εδώ, προσηλωμένοι στους στόχους μας. Και θα προσπαθήσουμε να έχουμε μια εποικοδομητική σχέση συνεργασίας με την εκάστοτε δημοτική αρχή.
Η επιτροπή είναι γνωμοδοτική αλλά εμπλέκει τους πολίτες, τους ωθεί να συμμετάσχουν σε πολιτικές διαδικασίες για τα κοινά. Η συνείδηση ότι ο χώρος είναι κοινός, η συνείδηση ότι η γνώμη μας μετράει, καλλιεργεί την αντίληψη της συμμετοχής