Είναι εφικτή μια προσέγγιση μηδενικών αποβλήτων στις μαζικές πολιτιστικές εκδηλώσεις;

Το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ – Γραφείο Θεσσαλονίκης δημιούργησε την έκδοση «Σχεδιάζοντας zero waste φεστιβάλ και άλλες μαζικές εκδηλώσεις – Τα πρώτα βήματα», με σκοπό να ανοίξει τη συζήτηση για τις διοργανώσεις μηδενικών αποβλήτων στην Ελλάδα, καθώς από τη χώρα μας απουσιάζουν παντελώς τόσο η εμπειρία όσο και το νομοθετικό πλαίσιο. Αυτές οι πρώτες βασικές κατευθυντήριες γραμμές μπορούν να λειτουργήσουν ως μια εισαγωγή στο θέμα, ως πηγή προβληματισμού και έμπνευσης, αλλά και ως βάση για τον σχεδιασμό –σε δεύτερη φάση– ενός ολοκληρωμένου οδηγού ο οποίος θα παρέχει σε οργανισμούς, φορείς και άτομα τα εργαλεία που θα προσδώσουν στις εκδηλώσεις τους έναν πιο βιώσιμο χαρακτήρα.

Η παρουσίαση της έκδοσης μάς έδωσε την ευκαιρία για μια ιδιαίτερα χρήσιμη εκδήλωση-συζήτηση, η οποία έφερε μαζί ανθρώπους με διαφορετική προέλευση – ερευνητές, εκπροσώπους από φορείς και από την τοπική αυτοδιοίκηση, διοργανωτές εκδηλώσεων και υπεύθυνους φεστιβάλ. Όλοι αυτοί κατέθεσαν την εμπειρία και τη διαφορετική οπτική τους, συνθέτοντας έτσι μια ρεαλιστική εικόνα του θέματος, των προβλημάτων και των προοπτικών του. Συντόνισε η Αγάπη Τσαμπάζη, υπεύθυνη προγραμμάτων Οικολογίας, Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ – Γραφείο Θεσσαλονίκης. Όπως επισήμανε στην εισαγωγή της, τα φεστιβάλ, οι μεγάλες συναυλίες και άλλες παρόμοιες διοργανώσεις αποτελούν μια χαρακτηριστική μικρογραφία του ευρύτερου προβλήματος της υπερκατανάλωσης πλαστικού μίας χρήσης, καθώς παρατηρείται μια πολύ μεγάλη κατανάλωση σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. «Έπειτα από την έκδοση του Άτλαντα του Πλαστικού, που καλύπτει μια μεγάλη γκάμα θεμάτων, ήρθε η ώρα να εξειδικεύσουμε σε ένα θέμα όπως αυτό, στο οποίο εμπλέκονται και συνεργάζονται πολλοί παράγοντες: φορείς, οργανώσεις, τοπική αυτοδιοίκηση, ιδιώτες επιχειρηματίες, καλλιτέχνες και απλός κόσμος». Εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους το Ίδρυμα αποφάσισε να ασχοληθεί με το ζήτημα, είπε ακόμη ότι το θέμα προσφέρεται για να δημιουργήσει κανείς ένα ουσιαστικό case study, το οποίο μπορεί να επικοινωνηθεί σε αρκετό κόσμο και να εμπνεύσει έναν διαφορετικό τρόπο διαχείρισης.

Σχεδιάζοντας zero waste φεστιβάλ και άλλες μαζικές εκδηλώσεις - Τα πρώτα βήματα

Διαβάστε ή κατεβάστε δωρεάν σε μορφή pdf την έκδοσή μας για τη διαχείριση μεγάλων πολιτιστικών εκδηλώσεων σε μια κατεύθυνση μηδενικών αποβλήτων (zero waste). Η έκδοση φιλοδοξεί να ανοίξει τη συζήτηση και να αποτελέσει τον πρώτο σταθμό προς τη δημιουργία ενός συστηματικού οδηγού που θα βοηθήσει πρακτικά τις διοργανώσεις αυτές να γίνουν πιο βιώσιμες. Πατήστε εδώ.

Οι τοποθετήσεις του πάνελ

Η δασολόγος και συγγραφέας της έκδοσης Βικτώρια Δάτση παρουσίασε σε αδρές γραμμές το βιβλίο, που περιλαμβάνει τα βασικά ζητήματα με τα οποία μπορεί να ασχοληθεί μια διοργάνωση ώστε να κινηθεί σε μια zero waste κατεύθυνση: από τον αρχικό επικοινωνιακό σχεδιασμό, την επιλογή συνεργατών - προμηθευτών και την εκπαίδευση - ενημέρωση που μπορεί να προσφέρει, μέχρι τη διαχείριση αποβλήτων, τη συνειδητοποίηση των προκλήσεων αλλά και των οικονομικών οφελών, καθώς και την ανασκόπηση της διοργάνωσης από την οποία θα βγουν χρήσιμα συμπεράσματα και μαθήματα.

Η αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος του Δήμου Νεάπολης-Συκεών Παρή Γενίτσαρη υπενθύμισε τη δυσκολία διαχείρισης ενός μεγάλου όγκου απορριμμάτων που παράγεται σε ένα τόσο μικρό χρονικό διάστημα, καθώς μια δημοτική αρχή οφείλει να διασφαλίσει πως αυτή η έκτακτη υποχρέωση δεν θα διαταράξει την καθημερινότητα των δημοτών. Συμφώνησε πως η οικονομική διάσταση είναι ίσως η πιο σημαντική και ότι η εξοικονόμηση χρημάτων θα μπορούσε να είναι ισχυρό κίνητρο για μια ιδιωτική επιχείρηση ώστε να προχωρήσει σε μια zero waste προσέγγιση, ενώ έδωσε πολύ μεγάλη έμφαση στη σωστή ενημέρωση και κυρίως στην εκπαίδευση των πολιτών, η οποία, όπως είπε, θα πρέπει να γίνεται από πολύ μικρή ηλικία.

Ο Δημήτρης Καλέμης του Thessaloniki Street Food Festival μετέφερε την πολύτιμη εμπειρία του από τη διοργάνωση αυτή με τους περίπου 30.000 επισκέπτες. Μίλησε ιδιαίτερα για τη δράση ευαισθητοποίησης Celebrate Awareness, τη συλλογή πλαστικών ποτηριών με αντάλλαγμα μία μπίρα και τη μετατροπή τους σε ένα νέο υλικό που διακόσμησε τον χώρο του φεστιβάλ. Αναφέρθηκε όμως και στις προκλήσεις, όπως τα πιεστικά οικονομικά θέματα που πρέπει να λάβει υπ’ όψιν μια ιδιωτική επιχείρηση, οι εξαρτήσεις από τους χορηγούς και η έλλειψη υποστήριξης από δημόσιους φορείς. Τόνισε ότι αν υπήρχε ένα κανονιστικό πλαίσιο από ψηλά, θα μπορούσε ένας διοργανωτής να απαιτήσει ή να επιβάλει κάποιους περιβαλλοντικούς κανόνες από τους συμμετέχοντες και τους συνεργάτες της διοργάνωσης.

Τέλος, η Ανθούλα Ντότα από την Αυτοτελή Διεύθυνση Υποστήριξης Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας, Τμήμα Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και Συνεργασιών της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, επισήμανε ότι παρόμοιες προκλήσεις χαρακτηρίζουν όχι μόνο τις μεγάλες πολιτιστικές αλλά και άλλες μαζικές διοργανώσεις, όπως τις αθλητικές (π.χ. αστικοί μαραθώνιοι ή αγώνες δρόμου σε βουνά), τις θρησκευτικές (π.χ. προσκυνήσεις, λιτανείες, πανηγύρια), τις πολιτικές (π.χ. προεκλογικές συγκεντρώσεις, συλλαλητήρια) κλπ. Η ίδια παρουσίασε τη δουλειά της διεύθυνσής της η οποία συγκεντρώνει καλές πρακτικές από διοργανώσεις του εξωτερικού που θα μπορούσε να υιοθετήσει και να προσαρμόσει μια διοργάνωση και στην Ελλάδα. 

Οι παρεμβάσεις των διοργανωτών

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ήταν και οι παρεμβάσεις από ανθρώπους που εμπλέκονται στη διοργάνωση μεγάλων εκδηλώσεων και μετέφεραν την εμπειρία και τις πρακτικές που εφαρμόζουν.

Η Έλενα Πιστολάκη, εκπρόσωπος της «Συμβολής», εταιρείας που βοηθά ή αναλαμβάνει τη διοργάνωση ποικίλων εκδηλώσεων και συνεδρίων, διαπιστώνει ότι πράγματι διαφαίνεται μια τάση για περιβαλλοντικά πιο συνειδητοποιημένες διοργανώσεις και για χρήση ανακυκλωμένων ή πιο βιώσιμων υλικών. Αυτό ωστόσο, όπως εξήγησε, δεν σημαίνει ότι έχουμε να κάνουμε με μια συνολική zero waste προσέγγιση – αντιθέτως η διάθεση αυτή των διοργανωτών αφορά επιμέρους πτυχές μιας εκδήλωσης έχοντας, προς το παρόν τουλάχιστον, έναν χαρακτήρα μάλλον συμβολικό.

Το Greenwave Festival είναι ένα τετραήμερο εκδηλώσεων από την Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης με περίπου 8.000 επισκέπτες, το οποίο έχει την περιβαλλοντική διάσταση στον ίδιο του τον πυρήνα. Η εκπρόσωπος του Φεστιβάλ Κατερίνα Τσουλέα είπε πως αρκετές από τις δράσεις του είναι προσανατολισμένες σε μια λογική βιωσιμότητας, όπως π.χ. η χρήση επαναχρησιμοποιούμενων σκευών ή η vegan κουζίνα, ωστόσο παραδέχτηκε πως λόγω έλλειψης πόρων δεν υπάρχει μια σταθερότητα και μια μεγαλύτερη συνέπεια που να αφορά κάθε πτυχή της διοργάνωσης.

Μια πολύ κατατοπιστική παρουσίαση έκανε από την πλευρά της η υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Βιωσιμότητας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Μαρία Ναλτσατζιάδου. Αυτός ο μεγάλος φορέας, με εκδηλώσεις που συγκεντρώνουν ετησίως 300.000 επισκέπτες και πάνω από 1.000 συμμετέχοντες και προσκεκλημένους, κατάφερε μέσα σε μόλις δύο τρία χρόνια να κάνει μια εντυπωσιακή πρόοδο σε πολλές επιμέρους δράσεις, αλλά και να διαμορφώσει μια γενική περιβαλλοντική πολιτική, η οποία δεν περιορίζεται μόνο στη διαχείριση απορριμμάτων αλλά επεκτείνεται και σε θέματα κτιρίων και ενέργειας. Η εκπρόσωπος του Φεστιβάλ εκτός από τα επιτεύγματα μίλησε και για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο φορέας, οι οποίες αφορούν κυρίως τον τομέα των μετακινήσεων, που λόγω της θέσης της πόλης αλλά και λόγω της προβληματικής σιδηροδρομικής διασύνδεσης γίνονται σχεδόν αποκλειστικά με αεροπλάνο. Η ίδια είπε πως για να γίνει ένα βήμα παραπάνω σε κάποιους τομείς είναι απαραίτητο να υπάρχει ένα νομοθετικό πλαίσιο, πάνω στο οποίο θα μπορούσε να στηριχθεί ο φορέας ώστε με τη σειρά του να μπορεί να ζητά κάποιες ειδικές προδιαγραφές από συνεργάτες και προμηθευτές.

Συμπεράσματα από τη συζήτηση

Η συζήτηση ανέδειξε ορισμένα κρίσιμα σημεία που σχετίζονται με το θέμα του zero waste σε συνδυασμό με τις μεγάλες διοργανώσεις: 

• ο όρος zero waste δεν ανταποκρίνεται πολύ καλά στην πραγματικότητα, καθώς τα μηδενικά απόβλητα είναι μάλλον κάτι ανέφικτο – μέσα από την υπερβολική αισιοδοξία του, ωστόσο, σηματοδοτεί μια πορεία και έναν στόχο 
• η νομοθεσία για το zero waste θα είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο αλλά αποτελεί ακόμη έναν πολύ μακροπρόθεσμο στόχο
• χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας από τους πολίτες, η οποία μπορεί να επιτευχθεί κυρίως μέσω της εκπαίδευσης
• οι διοργανωτές δεν μπορούν να χρησιμοποιούν την έλλειψη νομοθεσίας ή την έλλειψη περιβαλλοντικής συνείδησης ως άλλοθι, αλλά πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν μεγάλη δύναμη και μπορούν, στο μέτρο του δυνατού, να περάσουν στη δράση επηρεάζοντας ίσως έτσι και τα παραπάνω ζητούμενα
• υπάρχει ένα κατεστημένο στη βιομηχανία και στους προμηθευτές και οποιαδήποτε παρέκκλιση από το μοντέλο που επιβάλλουν συνεπάγεται για τον διοργανωτή μια σημαντική οικονομική επιβάρυνση
• κάθε διοργάνωση έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες και πιθανόν να μην μπορεί να υπάρξει ένας οδηγός που να καλύπτει όλες τις περιπτώσεις – σίγουρα όμως υπάρχουν πολλοί κοινοί τόποι που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σύντομα σε ένα αποτέλεσμα με πρακτική χρησιμότητα.

Κοινή διαπίστωση όλων, τέλος, ήταν πως η έκδοση του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ ήταν κάτι που έλειπε και που όντως θα βοηθήσει τη συζήτηση για το zero waste να συστηματοποιηθεί και να πάει ένα βήμα παραπέρα. Αυτό το βήμα θα μπορούσε να είναι μια δικτύωση των φεστιβάλ αλλά και σχετικών φορέων, η ανταλλαγή γνώσης και πληροφορίας και η δημιουργία ενός οδικού χάρτη καλών πρακτικών. Σ’ αυτή την κατεύθυνση πρόκειται να κινηθεί το Ίδρυμα το επόμενο διάστημα.