Συμβουλές εξοικονόμησης ενέργειας

Σημαντική προϋπόθεση για τη συμμετοχή των καταναλωτών στην ενεργειακή μετάβαση αποτελεί η κατανόηση, από μέρους τους, του τρόπου που καταναλώνουν ενέργεια, όπως και η πρόσβασή τους σε πληροφορίες σχετικά με το πώς να εξοικονομούν ενέργεια χωρίς αντίστοιχη υποβάθμιση της ποιότητας ζωής τους. Επιπρόσθετα, η εξοικονόμηση ενέργειας, και ταυτόχρονα χρημάτων, είναι ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος για την ανακούφιση των πολιτών που ζουν υπό συνθήκες ενεργειακής φτώχειας ή απειλούνται από αυτήν. Είναι ενδεικτικό ότι σε πρόσφατη έρευνα της EE στους καταναλωτές αναφορικά με την ανησυχία που τους προκαλούν οι επιπτώσεις της ακρίβειας, οι ερωτηθέντες από την Ελλάδα σημείωσαν τα υψηλότερα ποσοστά σε σχέση με συμμετέχοντες από άλλα Κράτη Μέλη. Συγκεκριμένα, δήλωσαν σε ποσοστό 58% ότι αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν χρήματα από τις αποταμιεύσεις τους για να αντεπεξέλθουν κατά τους προηγούμενους έξι μήνες, όπως και ότι υιοθέτησαν νέες συμπεριφορές προκειμένου να εξοικονομήσουν ενέργεια στην κατοικία τους, σε ποσοστό 38%^[1]. 

Σε αυτό το πλαίσιο, η Οδηγία (ΕΕ) 2019/944 για την ηλεκτρική ενέργεια ορίζει ότι όλοι οι καταναλωτές θα πρέπει να λαμβάνουν μέσω του λογαριασμού δεδομένα κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας για την περίοδο χρέωσης, χωρίς επιβάρυνση. Επιπλέον, θα πρέπει να διευκολύνονται στη διαχείριση της ενέργειας που καταναλώνουν. Σε αυτό θα συμβάλει καταλυτικά η εγκατάσταση έξυπνων μετρητών και η παροχή επιπλέον στοιχείων από τους προμηθευτές, όπως αναλυτικότερα ιστορικά δεδομένα κατανάλωσης, συγκρίσεις με προηγούμενες περιόδους χρέωσης ή με τη χρήση ενός νοικοκυριού παρόμοιου μεγέθους, στοιχεία επικοινωνίας οργανώσεων ή φορέων στους οποίους μπορούν να απευθυνθούν για πληροφορίες σχετικά με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης συσκευών, κ.λπ.^[2]. Οι πληροφορίες αυτές μπορούν να παρέχονται μέσω του λογαριασμού, ή συνδυαστικά μέσω παραπομπής σε δικτυακό τόπο και χρήσης εφαρμογής που διατίθεται χωρίς χρέωση.

Η αντικατάσταση των αναλογικών μετρητών με έξυπνους μετρητές είναι αρμοδιότητα του ΔΕΔΔΗΕ και αποτελεί στρατηγικής σημασίας έργο για την αναβάθμιση του δικτύου, ήδη από το 2014^[3]. Νέος σχετικός διαγωνισμός βρίσκεται σε εξέλιξη από τον Δεκέμβριο του 2021 και αφορά στη σταδιακή εγκατάσταση 7,5 εκατ. μετρητών σε όλη την Ελλάδα, έως το 2030, με εκτιμώμενο προϋπολογισμό άνω των 800 εκατ. ευρώ^[4]. Την ανάγκη επίσπευσης του έργου εξέφρασαν και τα μέλη του Ελληνικού Συνδέσμου Ελλήνων Προμηθευτών (ΕΣΠΕΝ), σε επιστολή τους προς τη ΡΑΑΕΥ και τον ΔΕΔΔΗΕ^[5], αναγνωρίζοντας τη σημασία των έξυπνων μετρητών για τον μετασχηματισμό της αγοράς ενέργειας και τη συμμετοχή των πολιτών στην ενεργό μετάβαση, μέσα από τον ρόλο του καταναλωτή-παραγωγού (prosumer). Ανάμεσα στα οφέλη συγκαταλέγονται:

Για τους καταναλωτές:

• Μεγαλύτερη ακρίβεια στην καταμέτρηση, καθώς θα γίνεται ψηφιακά σε τακτικά διαστήματα (ανά μισή ή μία ώρα). Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι θα καταργηθούν οι έναντι λογαριασμοί και οι υπέρογκοι εκκαθαριστικοί λογαριασμοί.
• Δυνατότητα στους καταναλωτές-παραγωγούς να πωλούν ηλεκτρική ενέργεια στη χονδρική αγορά, μέσα από φορείς σωρευτικής εκπροσώπησης (aggregators)^[6]. Κατά συνέπεια, οι επενδύσεις σε ΑΠΕ (βλ. φωτοβολταϊκά στη στέγη) θα γίνουν πιο ελκυστικές και θα ενισχυθεί το εισόδημα των νοικοκυριών. 
• Παρακολούθηση της κατανάλωσης μέσω εφαρμογών ή εξειδικευμένων συσκευών. Έτσι, οι καταναλωτές θα μπορούν, μετά από σήμα που θα τους δίνεται από τον προμηθευτή, να μετατοπίζουν την κατανάλωσή τους σε ώρες που η ηλεκτρική ενέργεια θα παρουσιάζει χαμηλό κόστος (ευελιξία στην παροχή ενέργειας από την πλευρά της ζήτησης / demand-side flexibility)^[7]. 

Για τους προμηθευτές:

• Μείωση του κόστους προμήθειας μέσω του σχεδιασμού προϊόντων με βάση το προφίλ κατανάλωσης των πελατών. Επιπρόσθετα, κατάρτιση τιμολογίων με στόχο τη μετατόπιση της ζήτησης από τους πελάτες σε ώρες χαμηλού κόστους. 
• Επιτάχυνση της διαδικασίας αλλαγής προμηθευτή και, κατά συνέπεια, καλύτερη εξυπηρέτηση πελατών.
• Διαφανείς όροι και τιμολογιακή πολιτική.

Για άλλα μέρη της αγοράς:

• Δυνατότητα σε Εταιρείες Ενεργειακών Υπηρεσιών (ESCOs) να σχεδιάσουν καλύτερες υπηρεσίες και να δραστηριοποιηθούν πιο δυναμικά στην εξοικονόμηση ενέργειας σε κτίρια (π.χ., αναβάθμιση συγκροτημάτων κατοικιών).

Για τον ΔΕΔΔΗΕ:

• Βελτίωση ελέγχου και εποπτείας του δικτύου, μειωμένο κόστος διαχείρισης (π.χ., αυτοματοποίηση διαδικασιών καταμέτρησης, ευκολότερος εντοπισμός βλαβών, κ.ά.)

Για τη ΡΑΑΕΥ:

• Άσκηση αποτελεσματικής εποπτείας για την εφαρμογής της Ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας προς όφελος των καταναλωτών και της αγοράς.

Είναι προφανές ότι με την καθολική εγκατάσταση έξυπνων μετρητών υποστηρίζονται οι καταναλωτές όσον αφορά την ορθή διαχείριση της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουν και ανοίγονται νέοι δρόμοι για να συμμετέχουν στην ενεργειακή μετάβαση και να ωφεληθούν από αυτή. Παράλληλα, γίνεται αντιληπτό ότι οι παρούσες συνθήκες θέτουν σημαντικούς περιορισμούς στους προμηθευτές, όσον αφορά την αξιοποίηση του λογαριασμού ως εργαλείο ενημέρωσης με σκοπό την ενθάρρυνση της εξοικονόμηση ενέργειας από τους πελάτες τους. Εντούτοις, αρκετοί είναι αυτοί που προτρέπουν τους πελάτες τους προς αυτήν την κατεύθυνση, κυρίως παρέχοντας δωρεάν συμβουλές εξοικονόμησης δωρεάν στους δικτυακούς τόπους τους. Επιπλέον, ορισμένοι προσφέρουν εξειδικευμένες υπηρεσίες, π.χ., ενεργειακό έλεγχο, τεχνική υποστήριξη/ επιδότηση για την εγκατάσταση ενεργειακά αποδοτικών συσκευών και φωτοβολταϊκών στη στέγη, κ.ά. 

• Για έναν καθαρό λογαριασμό που ενδυναμώνει τους καταναλωτές, χρειάζεται:

Η ταχεία και καθολική αντικατάσταση των αναλογικών μετρητών με έξυπνους, ψηφιακούς μετρητές, προκειμένου να αρθούν όλοι οι περιορισμοί που εμποδίζουν τους προμηθευτές να συμμορφωθούν πλήρως με τις προβλέψεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/944 για την ηλεκτρική ενέργεια. Έτσι, θα τίθενται στην διάθεση των πολιτών αναλυτικές πληροφορίες που θα τους βοηθούν να κατανοήσουν και να ελέγξουν καλύτερα την κατανάλωσή τους, και να εξοικονομήσουν ενέργεια και χρήματα αποτελεσματικά. 

Για μεγαλύτερη ακρίβεια στην καταμέτρηση των λογαριασμών, συστήνεται σε όλους τους προμηθευτές να δίνουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές να καταχωρούν τις ενδείξεις των υφιστάμενων μετρητών τηλεφωνικά ή διαδικτυακά. Μάλιστα, ενόψει της διαπιστωμένης καθυστέρησης στην εγκατάσταση έξυπνων μετρητών σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συστήνει τη χρήση υπομετρητών, ακόμα και ιδιωτικών, για τη διαχείριση της ζήτησης^[8]. 

Η εφαρμογή αυτής της τακτικής από όλους τους προμηθευτές μπορεί να ενισχύσει τις προσπάθειες των νοικοκυριών να εξοικονομήσουν ενέργεια, καθώς θα κάνει ορατό το όφελος της κρατικής επιδότησης, η οποία ορθώς ανακοινώθηκε ότι θα είναι ανάλογη της εξοικονόμησης που θα επιτυγχάνει το κάθε νοικοκυριό σε σχέση με την κατανάλωση της αντίστοιχης περιόδου κατά το έτος 2021, έως 15%^[9]. Υπό τις παρούσες συνθήκες παρατηρούνται καθυστερήσεις, καθώς προϋπόθεση για τον υπολογισμό της έκπτωσης αποτελεί η καταμέτρηση από τον ΔΕΔΔΗΕ, που γίνεται ανά τετράμηνο. 

Στο μεταξύ, οι λογαριασμοί ηλεκτρικής ενέργειας μπορούν να εμπλουτιστούν με σχετικές, χρήσιμες πληροφορίες, όπως στοιχεία επικοινωνίας και συνδέσμους δικτυακών τόπων φορέων που προσφέρουν συμβουλές εξοικονόμησης ενέργειας, σύμφωνα με τα όσα επιτάσσει και η Οδηγία (ΕΕ) 2019/944 για την ηλεκτρική ενέργεια. Επιπλέον, μπορεί να συμπεριληφθεί παραπομπή σε σχετικό σύνδεσμο του δικτυακού τόπου του προμηθευτή συνδυαστικά με σύντομες προτροπές, όπως για παράδειγμα η επιλογή να καταναλώσουν ηλεκτρικό ρεύμα όταν αυτό είναι φθηνότερο/καθαρότερο. Αυτό θα μπορούσε να ενισχύσει και την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τη συμβολή τους στη σταθερότητα του δικτύου και να τους εξοικειώσει με νέου τύπου ευέλικτα τιμολόγια και νέους φορείς της αγοράς (π.χ., Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης).

Τι συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη;

Μόνο σε 11 από τις 27 χώρες βρίσκουμε συμβουλές εξοικονόμησης ενέργειας στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος . Οι εμπειρογνώμονες από τη Λετονία ανέφεραν ότι αυτές δεν είναι εύκολα κατανοητές, σε αντίθεση με την κατάσταση στη Μάλτα. Στην Ισπανία και στη Βουλγαρία, οι πληροφορίες αυτές παρέχονται μόνο από ορισμένους προμηθευτές. Σε άλλες επτά περιπτώσεις, οι εμπειρογνώμονες ανέφεραν ότι η πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες γίνεται μέσω των δικτυακών τόπων της εταιρείας ή μέσω συνοδευτικής επιστολής ή φυλλαδίου, αν και αυτό δεν συμβαίνει συστηματικά.