Ανοιχτό φόρουμ

• Εναρκτήρια συνεδρία – Η νεολαία της Ευρώπης σε επισφαλείς καιρούς: αναλαμβάνοντας δράση για τους ελέφαντες στο δωμάτιο
• Θεματική συνεδρία 1 – Αξιοπρεπής και προσιτή κατοικία για όλους: από τις Βρυξέλλες στις πρωτεύουσες
• Θεματική συνεδρία 2 – Συμμετοχή των νέων στην ευρωπαϊκή πολιτική
• Καταληκτική συνεδρία – Συμπεράσματα από τα θεματικά εργαστήρια της προηγούμενης ημέρας

Το ανοιχτό φόρουμ του Συνεδρίου των Νέων Ευρωπαίων πραγματοποιήθηκε στις 21 Οκτωβρίου στο Ολύμπιον, στην αίθουσα «Παύλος Ζάννας», με συντονίστρια τη δημοσιογράφο Αλεξία Καλαϊτζή. Η ημέρα ξεκίνησε με τις εναρκτήριες δηλώσεις των συνδιοργανωτών του Συνεδρίου, δηλαδή του Jan Philipp Albrecht, συμπροέδρου του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, του Μιχάλη Γουδή, διευθυντή του Γραφείου του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ στη Θεσσαλονίκη, του Emil Schenkyr, ταμία των Νέων Ευρωπαίων Πρασίνων, και του Alessio Giussani, αναπληρωτή εκδότη του Green European Journal.

Η εναρκτήρια συνεδρία με τίτλο «Η νεολαία της Ευρώπης σε επισφαλείς καιρούς: αναλαμβάνοντας δράση για τους ελέφαντες στο δωμάτιο» εστίασε στη χαρτογράφηση των πολυεπίπεδων και διαπλεγμένων προκλήσεων σχετικά με την ανεξάρτητη διαβίωση των νέων, αλλά και σε πιθανούς τρόπους με τους οποίους αυτές θα μπορούσαν να ξεπεραστούν. Αρχικά, ο Jan Philipp Albrecht, Πρόεδρος του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, διαπίστωσε ότι προκλήσεις όπως η κλιματική κρίση, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και το μέλλον της εργασίας εντείνουν με ταχείς ρυθμούς δομικές αλλαγές σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά τα περισσότερα πολιτικά κόμματα καθυστερούν να τις κατανοήσουν. Παράλληλα, με μια νότα αισιοδοξίας σημείωσε ότι τα τελευταία χρόνια αυξάνεται ο αριθμός νέων σε ηλικία μελών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κάτι που μπορεί να βοηθήσει σε μια πιο γρήγορη κατανόηση αυτών των προκλήσεων από πλευράς των κομμάτων. Ακόμη, στη δευτερολογία του εντόπισε ότι η διάθεση πόρων δεν εξαρτάται μόνο από περιορισμούς στους προϋπολογισμούς, αλλά ότι είναι ένα θέμα προτεραιοτήτων που σχετίζεται τόσο με το οικονομικό μοντέλο των κοινωνιών μας όσο και με την ανάγκη υποστήριξης υποδομών που εμπλέκουν τις τοπικές κοινότητες στην υλοποίηση των έργων. Στη συνέχεια ο Robbie Stakelum, επικεφαλής πολιτικής και συνηγορίας της Κοινωνικής Πλατφόρμας, επισήμανε ότι η μείωση της φτώχειας δεν κινείται με ικανοποιητικό ρυθμό ώστε να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι της ΕΕ, ενώ παράλληλα αυξάνονται τα ποσοστά ενεργειακής φτώχειας, οικονομικού άγχους και υλικής αποστέρησης. Ακόμη, αναγνώρισε ότι υπάρχουν συναφείς πολιτικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά πολλές φορές αυτές είτε δεν υλοποιούνται με σωστό τρόπο, όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει με το βασικό εισόδημα, το οποίο σε αρκετές χώρες κυμαίνεται σε επίπεδα κάτω του ορίου της φτώχειας ή αποκλείει τη νεολαία, είτε δεν υπάρχει σωστή μέτρηση του αντικτύπου τους. Τέλος, διέκρινε ότι η δίκαιη μετάβαση δεν είναι δίκαιη αν δεν περιέχει κοινωνικά θέματα και τη νεολαία σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο – με ουσιαστικό τρόπο και όχι ως έναν τρόπο για ξέπλυμα (tokenism). Παίρνοντας τη σκυτάλη, ο Rareș Voicu, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Νεολαίας, συμπλήρωσε στα παραπάνω ότι το 25% των νέων Ευρωπαίων βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας και ότι το 49% αυτών αντιμετωπίζουν προβλήματα στην πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Επιπλέον, μετά την ευρωπαϊκή κρίση χρέους παρατηρείται ότι το 45% της νεολαίας δεν εμπιστεύεται τις κυβερνήσεις, έχει απογοητευτεί από την υπάρχουσα πολιτική και οδηγείται στη ριζοσπαστικοποίηση ή στην αποχή από πολιτικές διαδικασίες. Αυτό που πρότεινε για τη νεολαία είναι να υπάρχουν ελάχιστες σωστές προϋποθέσεις για την πρόσβαση σε αποφάσεις και μια διαθεματική προσέγγιση που να συνδυάζει τα δικαιώματα με το ελάχιστο εισόδημα. Τέλος, η Anna Iafisco, υπεύθυνη πολιτικής στο Eurocities, διέκρινε ότι η Gen Z και οι Millennials αντιμετωπίζουν μια πολυκρίση, προσθέτοντας σε όλα τα παραπάνω τη στέγαση και την ψυχική υγεία. Εστιάζοντας ειδικότερα στη στέγαση, σημείωσε ότι δεν υπάρχει ικανοποιητικό ρυθμιστικό πλαίσιο για πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης και ότι η κοινωνική/προσιτή κατοικία είναι σε έλλειψη. Επιπλέον, ανέφερε ότι οι δημοτικοί προϋπολογισμοί είναι περιορισμένοι και επομένως οι τοπικές αρχές δεν μπορούν να συμβάλουν ικανοποιητικά στην άμβλυνση αυτών των προβλημάτων, ενώ η ποιότητα της κατοικίας στα αστικά κέντρα φθίνει ολοένα και περισσότερο για μεγάλο τμήμα της νεολαίας. Όλα αυτά, όπως είπε, οδηγούν σε ένα νέο κύμα brain drain, που με τη σειρά του μειώνει τους δείκτες οικονομικής παραγωγικότητας των πόλεων. Με βάση τα παραπάνω, πρότεινε αύξηση των πόρων για την Πράσινη Μετάβαση και συνεργασία με ενδιάμεσους φορείς και ειδικούς (π.χ. κοινωνικούς λειτουργούς), με στόχο οι ευάλωτες ομάδες να μπορούν να πάρουν μέρος σε συμμετοχικές διαδικασίες, όπως στο παράδειγμα του συμμετοχικού προϋπολογισμού στην Μπολόνια της Ιταλίας.

Κατά τη διάρκεια της θεματικής συνεδρίας «Αξιοπρεπής και προσιτή κατοικία για όλους: από τις Βρυξέλλες στις πρωτεύουσες», η Diana Yordanova, Διευθύντρια Επικοινωνίας του Housing Europe, υπογράμμισε μια συνεχιζόμενη τάση για μετατροπή της δημόσιας ιδιοκτησίας σε ιδιωτική, ενώ σημείωσε ότι η στεγαστική πολιτική χαρακτηρίζεται από έντονη αποσπασματικότητα και έλλειψη συνοχής. Επιπλέον, η τουριστικοποίηση των πόλεων και τα επίπεδα αστεγίας που αναδείχθηκαν από την πανδημία του Covid-19 δεν έχουν ακόμη αντιμετωπιστεί. Πράγματι, οι διεθνείς επενδύσεις στις πόλεις μας βρίσκονται υπό διερεύνηση, σύμφωνα με τον Σωτήρη Σιδέρη, δημοσιογράφο και μέλος της βραβευμένης ερευνητικής ομάδας Cities for Rent: Investigating Corporate Landlords Across Europe. Μιλώντας για καλές πολιτικές, υπογράμμισε τη σημασία των έγκυρων στοιχείων που λείπουν για παράδειγμα από την πόλη της Αθήνας, ενώ στάθηκε στον φαύλο κύκλο της στέγασης που ξεκινάει από την έλλειψη αρχικών κεφαλαίων, περνάει από τις υπηρεσίες χρέους και φτάνει στον στεγαστικό κίνδυνο λόγω των ανεκπλήρωτων δανειακών υποχρεώσεων. Η Hanna Smit, σύμβουλος στέγασης νέων στο Stiching!WOON και πρώην ένοικος και μέλος της ομάδας αυτοδιαχείρισης στο Startblok Riekerhaven, τόνισε το ζήτημα της οικονομικά προσιτής στέγασης για τους πρόσφυγες καθώς και τη σημασία να προσεγγιστεί η στεγαστική πρόκληση και ως μια διαδικασία μάθησης. Συμπληρώνοντας σ’ αυτά, ο Nicolae Ștefănuță, μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην ομάδα των Πράσινων/EFA, παρατήρησε ότι πολλοί νέοι κάτω των 30 ετών εξακολουθούν να ζουν με τους γονείς τους και ότι η μετάβαση προς την προσιτή στέγαση σημαίνει περισσότερη κοινωνική στέγαση και έλεγχο των ενοικίων. Στη συζήτηση που ακολούθησε, επισημάνθηκε ότι οι δημόσιοι χώροι αποτελούν ένα ασφαλές περιβάλλον για κοινωνική ένταξη και αλληλεπίδραση. Η προσιτή στέγαση συνδέθηκε με τη διαφάνεια, τη λογοδοσία, την ιδιοκτησία και την κατανομή του διαθέσιμου χώρου. Επιπλέον, ανάμεσα στις κύριες προκλήσεις αναφορικά με τη στέγαση αναδείχθηκε ο αστικός εξευγενισμός αλλά και η επένδυση στην κοινωνική στέγαση ως μια πράξη «εφάπαξ» και όχι ως μια συνεχής προσπάθεια. Επιπλέον, αναφέρθηκαν εποικοδομητικά παραδείγματα, όπως η περίπτωση ενός νόμου στην Ολλανδία που ορίζει την ελάχιστη αποδεκτή συμπεριφορά ενός ιδιοκτήτη, ή η περίπτωση εγχειρημάτων στη Βαρκελώνη που πλειοδοτούν για σπίτια ώστε να τα κρατήσουν στην κοινότητα. Αναφέρθηκε επίσης η προώθηση της εξ αποστάσεως εργασίας διεθνώς ως μια επιλογή για την αποσυμφόρηση των κέντρων των πόλεων.

Η τρίτη συνεδρία αφορούσε τη «Συμμετοχή των νέων στην ευρωπαϊκή πολιτική». Αρχικά, η Evein Obulor, διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Συνασπισμού Πόλεων κατά του Ρατσισμού (ECCAR), ανέδειξε ότι ο όρος νεολαία δεν είναι μονοσήμαντος, όπως δεν είναι και η πολιτική συμμετοχή των νέων. Συγκεκριμένα, τόνισε ότι όλοι οι νέοι άνθρωποι δεν αντιμετωπίζουν τα ίδια δομικά εμπόδια και ότι παράλληλα υπάρχει ελλιπής ουσιαστική συμμετοχή σε πολιτικές διαδικασίες. Ακόμη, εκτίμησε ότι χρειάζεται κουράγιο για τη συμμετοχή ώστε να υπάρξουν αλλαγές εντός θεσμών. Οι αλλαγές αυτές μπορούν να συμβούν εφόσον υπάρχει εμπιστοσύνη στα νέα άτομα να φέρουν το διαφορετικό αλλά και να κατανοήσουν πώς λειτουργούν οι θεσμοί. Στη συνέχεια η Όλγα Δασκαλή, δικηγόρος και υποψήφια δήμαρχος Μεσολογγίου, παρουσίασε τη διαδρομή της, που την οδήγησε να εμπλακεί με την αυτοδιοικητική πολιτική, και τον τρόπο με τον οποίο σταδιακά συμμετείχε στη δημιουργία μιας νέας κοινότητας που προσπαθεί να καλύψει τοπικές ανάγκες, ξεκινώντας από τις γειτονιές. Παρόλο που το φύλο της και η σχετικά νεαρή της ηλικία απέτρεψαν κόσμο από το να ψηφίσει τον συνδυασμό της, η συμμετοχική διαδικασία που ακολουθήθηκε βοήθησε αφενός στην ενεργοποίηση νέων του Μεσολογγίου ώστε να μη φοβούνται τους θεσμούς, αφετέρου στη διερεύνηση ενός δημιουργικού χώρου όπου χτίζονται νέες τοπικές αφηγήσεις. Ακολούθησε ο Emil Schenkyr, ταμίας της Ομοσπονδίας των Νέων Ευρωπαίων Πρασίνων, ο οποίος άσκησε κριτική στη θεσμική πολιτική ότι δεν εστιάζει στα σωστά ζητήματα και δεν εκπροσωπεί τη νεολαία, ενώ προέκρινε τη δημιουργία κοινοτήτων ως έναν τρόπο για να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα. Τέλος, ο Tomaž Deželan, Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Λιουμπλιάνας, παρουσίασε την έρευνά του για την εξέλιξη των τρόπων συμμετοχής των νέων στην πολιτική. Κάποια από τα σημαντικά αυτά στοιχεία αφορούν τη φθίνουσα συμμετοχή των νέων στη θεσμική πολιτική αλλά την αυξανόμενη συμμετοχή τους σε άλλες μορφές πολιτικές, τον ρόλο των νέων τεχνολογιών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και τη γενική μείωση των πολιτικών χώρων (civic space) για τη νεολαία. Στη συνέχεια, άτομα από το κοινό έθεσαν ερωτήσεις για τους τρόπους συμμετοχής σε θεσμούς, για την τροφοδότηση της ακροδεξιάς ρητορικής ακόμη και από δεξιούς και κεντρώους χώρους, αλλά και για το πώς μπορεί να παραμένει ένας νέος άνθρωπος αυθεντικός ενώ είναι υποψήφιος σε μια εκλογική διαδικασία. Ανάμεσα στις διαφορετικές αποκρίσεις από το πάνελ, αξίζει να αναφερθεί αυτή της Evein Obulor, που μεταξύ άλλων προέτρεψε τους νέους και τις νέες να διαλέγουν τις μάχες τους, να στοχεύουν σε συγκεκριμένους στόχους, να μη φοβούνται τις αμφισημίες και να μην έχουν για τον εαυτό τους το όραμα ότι πρέπει να είναι τέλειοι/ες.

Στην καταληκτική συνεδρία του φόρουμ, τέσσερις συνεργάτες του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ συνόψισαν και παρουσίασαν στο κοινό τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τα θεματικά εργαστήρια της προηγούμενης ημέρας (βλ. τα αντίστοιχα ρεπορτάζ από τα Εργαστήρια). Έτσι, όλοι και όλες οι σύνεδροι, αλλά και οι ομιλητές/ομιλήτριες καθώς και το υπόλοιπο κοινό, μπόρεσαν να έχουν την πλήρη εικόνα του πώς η ίδια η νεολαία βλέπει όλα αυτά τα ζητήματα.