Ο καθοριστικός ρόλος των ΟΤΑ Α’ Βαθμού στην επιτυχή υλοποίηση των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (European Green Deal)

Τον Δεκέμβριο του 2019 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (European Environment Agency) δημοσιεύει Έκθεση για το ευρωπαϊκό περιβάλλον, την κατάσταση και τις προοπτικές του με απογοητευτικά αποτελέσματα. Με εμφατικό τρόπο τονίζονται οι πρωτοφανούς κλίμακας προκλήσεις στους τομείς του περιβάλλοντος, του κλίματος και της βιωσιμότητας, αναδεικνύοντας την ανάγκη για άμεση και συντονισμένη δράση. Την ίδια χρονική στιγμή, με διαφορά μόλις λίγων ημερών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (European Commission) –ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα για την άμεση διαχείριση των περιβαλλοντικών αυτών προκλήσεων– εγκρίνει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal).

Πρόκειται για μια νέα Αναπτυξιακή Στρατηγική που αποσκοπεί στον μετασχηματισμό της ΕΕ σε μια δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία που διαθέτει μια οικονομία σύγχρονη, ανταγωνιστική και αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων, και στην οποία, ως το 2050, θα έχουν μηδενιστεί οι καθαρές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και η οικονομική ανάπτυξη θα έχει αποσυνδεθεί από τη χρήση των πόρων. Αποσκοπεί, επίσης, στην προστασία, τη διατήρηση και την ενίσχυση του φυσικού κεφαλαίου της ΕΕ, καθώς και στην προστασία της υγείας και της ευημερίας των πολιτών από κινδύνους και επιπτώσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον. Ταυτόχρονα, αναδεικνύει την ανάγκη για μια μετάβαση δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς. Αξίζει να επισημανθεί εδώ ότι η νέα αυτή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την υλοποίηση του 17 Στόχων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (Sustainable Development Goals, SDGs) που τέθηκαν στην ατζέντα των Ηνωμένων Εθνών για το 2030.

Από τις πρώτες κιόλας γραμμές του θεματολογίου της Πράσινης Συμφωνίας αναδεικνύεται ο πρωταγωνιστικός ρόλος των Τοπικών Αρχών για την επιτάχυνση και στήριξη της μετάβασης σε όλους τους περιβαλλοντικούς τομείς και για τη δημιουργία μιας σταθερής πορείας προς τη βιώσιμη ανάπτυξη, χωρίς αποκλεισμούς. Τοπικές Αρχές και πολίτες καλούνται να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να οικοδομήσουν ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, στο οποίο θα επιδιώκεται η προστασία του περιβάλλοντος και η μεγιστοποίηση των ωφελειών για την υγεία και την καθημερινή ποιότητα ζωής.

Στους 9 αλληλένδετους τομείς πολιτικής της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας:

• ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ,
• ΒΙΩΣΙΜΗ ΓΕΩΡΓΙΑ,
• ΠΟΛΙΤΙΚΗ «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο»,
• ΚΑΘΑΡΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ,
• ΒΙΩΣΙΜΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ,
• ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ,
• ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ,
• ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ και
• ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ

οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ Βαθμού δύνανται και πρέπει, όχι μόνο να συμμετέχουν ενεργά, αλλά να ηγηθούν της προσπάθειας για την επίτευξη των επιμέρους στόχων που τίθενται σε καθέναν από τους προαναφερθέντες τομείς πολιτικής. Δήμοι της Χώρας μας και της ΕΕ:

1. αποτελούν τη βαθμίδα της Διοίκησης που βρίσκεται εγγύτερα και μπορεί να διασφαλίσει τα μέγιστα αποτελέσματα από τη συνεργασία με τους πολίτες,

2. μπορούν να διασφαλίσουν καλύτερη σύνδεση μεταξύ των διαφόρων περιβαλλοντικών πολιτικών για την «πράσινη» ανάκαμψη,

3. καλύπτουν όλο το εύρος των τυπολογιών (αστικές περιοχές, παράκτιες, ορεινές, κ.ά.) γνωρίζοντας καλύτερα από τον καθέναν την ιδιαίτερη δυναμική και τα κρίσιμα τοπικά περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά και

4. διαθέτουν ήδη μια σημαντική και αξιόλογη εμπειρία σε περιβαλλοντικές πολιτικές που έχουν κοινά στοιχεία με τις 9 πολιτικές της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, όπως είναι η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η βιώσιμη κινητικότητα, η κυκλική οικονομία, η προστασία της βιοποικιλότητας και των δασών, η γαλάζια οικονομία κ.ά.

Αξίζει να επισημανθεί εδώ και τον κύριο ρόλο που διαδραμάτισαν οι Δήμοι στη διαχείριση της πανδημίας Covid-19, αποκτώντας μια σημαντική εμπειρία στην παράμετρο της Υγείας, για την οποία ήδη αναδεικνύεται ο ρόλος και η διασύνδεσή της με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος στα κείμενα του νέου Προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον (8^ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Στην πλειονότητα, λοιπόν, των τομέων πολιτικής της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ Βαθμού μπορούν, όπως προαναφέρθηκε, να ηγηθούν και να εξασφαλίσουν τους στόχους για κλιματική ουδετερότητα, ενίσχυση και διατήρηση του φυσικού κεφαλαίου, ευημερία των πολιτών και βελτίωση της ποιότητας ζωής. Ήδη στο κείμενο της Πράσινης Συμφωνίας γίνεται λόγος για ένα ευρύ φάσμα δράσεων που συνδέονται άρρηκτα με τις Τοπικές Αρχές ή για λοιπές δράσεις στους 9 τομείς πολιτικής, για τις οποίες οι Τοπικές Αρχές πρέπει να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Μεταξύ των προαναφερθεισών δράσεων συμπεριλαμβάνονται ενδεικτικά τα εξής:

1. η «ανακαίνιση» κτιρίων και η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσής τους,

2. η δημιουργία πλατφορμών με τη συμμετοχή των Τοπικών Αρχών για την παρακολούθηση της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης και την επίλυση προβλημάτων στον κτιριακό τομέα,

3. η εγκατάσταση έξυπνων συστημάτων για την προώθηση της έξυπνης κινητικότητας,

4. η προώθηση βιώσιμων συστημάτων μεταφοράς,

5. η προώθηση της πολυτροπικής κινητικότητας,

6. η μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των μεταφορών στις πόλεις,

7. η συνεργασία και υλοποίηση δράσεων με ειδικές ομάδες, όπως είναι οι γεωργοί και αλιείς, για την εφαρμογή της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής και της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής για την από κοινού αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας,

8. η υλοποίηση ενημερωτικών δράσεων και ενεργειών ευαισθητοποίησης για τη μείωση των χημικών ουσιών και την προώθηση ασφαλών, θρεπτικών και υψηλής ποιότητας διατροφικών προϊόντων,

9. η υλοποίηση δράσεων για τη διατήρηση και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων, των οικοσυστημικών υπηρεσιών και της βιοποικιλότητας,

10. η ενεργή συμμετοχή στην προώθηση της βιώσιμης «γαλάζιας» οικονομίας,

11. ο οικολογικός προσανατολισμός των προϋπολογισμών υλοποίησης έργων και δράσεων και η ενσωμάτωση του αποτυπώματος στο κλίμα,

12. η συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα προώθησης της έρευνας και της καινοτομίας,

13. η επανεκπαίδευση και η αναβάθμιση των δεξιοτήτων για την ευκολότερη περιβαλλοντική μετάβαση,

14. η υλοποίηση τοπικών πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής,

15. η ενδυνάμωση των ενεργειακών κοινοτήτων,

16. η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των εφαρμογών τους σε όλους τους ενεργοβόρους τομείς των Τοπικών Αρχών,

17. η δημιουργία πλατφόρμας ανταλλαγής ορθών πρακτικών σχετικά με τον τρόπο υλοποίησής τους σε τοπικό επίπεδο,

18. η αποκατάσταση των τοπικά υποβαθμισμένων περιοχών,

19. η συμβατότητα στον σχεδιασμό των κτιρίων με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας,

20. η προώθηση της κυκλικής οικονομίας και η διαχείριση των παραγόμενων στερεών απορριμμάτων και υγρών αποβλήτων με βιώσιμο τρόπο και μεθόδους,

21. η αυξημένη ψηφιοποίηση, κ.ά.

Με βάση τα παραπάνω αναδεικνύεται με απόλυτη σαφήνεια ότι οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ Βαθμού αποτελούν το μοναδικό «όχημα» για την επιτάχυνση της μετάβασης της Ένωσης σε μια κλιματικά ουδέτερη, αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων, καθαρή και κυκλική οικονομία με δίκαιο και χωρίς αποκλεισμούς τρόπο. Αρωγοί σε αυτή την προσπάθειά τους για την επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας θα είναι το επικείμενο 8^ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον, με το μακροπρόθεσμο όραμα και τους περιβαλλοντικούς στόχους προτεραιότητάς του, το Σχέδιο Ανάκαμψης, το οποίο προωθεί τις απαιτούμενες επενδύσεις σε βασικούς πράσινους τομείς, και ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ο οποίος θα τροφοδοτήσει την οικονομική ανάκαμψη της Ένωσης για την περίοδο 2021-2027.