Λένα Γεροθανάση

Η Λένα Γεροθανάση άφησε πριν από 20 χρόνια τις σπουδές της στη Λάρισα και αποφάσισε να ασχοληθεί με τη χειροτεχνία και ιδιαίτερα με την υφαντική. Πήγε στη Λαμπριάδειο Οικοκυρική Σχολή στο Ζαγόρι και έμαθε αργαλειό, ωστόσο της έκανε εντύπωση που εκεί ασχολούνταν με το βαμβάκι, κάτι που δεν είχε καμία σχέση με τον συγκεκριμένο τόπο. Έτσι άρχισε να κάνει παρέα με τις Σαρακατσάνες γιαγιάδες της περιοχής και μέσα στην επόμενη δεκαετία έμαθε απ’ αυτές όλο τον κύκλο του μαλλιού: την κουρά των προβάτων, την κατασκευή του νήματος, τις φυτικές βαφές, τον αργαλειό, το πλέξιμο, την τεχνική του κετσέ. Σήμερα έχει ένα εργαστήριο, τη «Σαΐτα», που στεγάζεται στη «Ρόκα», δηλαδή στον αγροτουριστικό ξενώνα της στο χωριό Ελαφότοπος. Εκεί διδάσκει υφαντική, φέρνει σε επαφή τον κόσμο (και πολλούς νέους ανθρώπους μέσω των σχολείων) με τους αργαλειούς και γενικότερα με τη χειροτεχνία, ενώ μεταδίδει τη γνώση για κάποια από τα πλέον βασικά πράγματα της ζωής μας, όπως είναι η κατασκευή των ρούχων μας.

«Σαν χειροτέχνης είδα την έλλειψη του ελληνικού προϊόντος», λέει η ίδια. «Ήθελα να υφάνω με ελληνικό μαλλί και δεν υπήρχε πια στην αγορά. Γιατί από τη δεκαετία του ’90 και μετά έκλεισαν όλες οι βιοτεχνίες που ασχολούνταν με το μαλλί. Σ’ όλη την Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα υπήρχαν άπειρα εργοστάσια – και τώρα έχουν μείνει μόνο τρία». Η Λένα Γεροθανάση μαζί με άλλους χειροτέχνες και κτηνοτρόφους δημιούργησε την ΚΟΙΝΣΕΠ «Ποκάρι» (ποκάρι είναι ο όγκος μαλλιού από μια προβατίνα όταν κουρεύεται). Όπως επισημαίνει, σκοπός είναι «να ξαναδώσουμε στο ελληνικό πρόβειο μαλλί μια ταυτότητα, που την έχει χάσει τα τελευταία 40 χρόνια. Ασχολούμαστε με ντόπιες ράτσες μαλλιών: το καραμάνικο, το καραγκούνικο, το καλαρρύτικο, το μπούτσικο, που έχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Θέλουμε να συνδέσουμε τα προϊόντα αυτά με τον τόπο στον οποίο παράγονται, ώστε να είναι κάτι σαν ΠΟΠ (προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης). Ένα χαλί με καλαρρύτικο μαλλί από τα Τζουμέρκα θα είναι ένα ιδιαίτερο χαλί, γιατί ξέρεις τον κτηνοτρόφο, ξέρεις πού βόσκει τα πρόβατά του το καλοκαίρι, κι έτσι συνδέεσαι πιο πολύ με το προϊόν».

Η προσπάθεια αυτή ξεκινά από την αναβάθμιση της πρώτης ύλης: «Το μαλλί σήμερα δεν θεωρείται καν προϊόν του κτηνοτρόφου, αποκαλείται ‘υποπροϊόν’. Και οι ίδιοι οι κτηνοτρόφοι δεν προσέχουν πια το κούρεμα αφού ξέρουν ότι το μαλλί δεν θα πάει για επεξεργασία, και ούτε παίρνουν τη σωστή τιμή – μέσα στα 20 χρόνια που ασχολούμαι με το μαλλί έχω δει την τιμή από τα 30 λεπτά το κιλό να πέφτει στα 2 λεπτά! Ούτε καν το ζυγίζουν, οι κτηνοτρόφοι θέλουν να το ξεφορτωθούν γιατί πιάνει χώρο στον στάβλο και οι μεσάζοντες το παίρνουν και το στέλνουν στην Ινδία ή στην Τουρκία. Όμως έχω καταλάβει ότι τους κτηνοτρόφους τους πονάει το πόσο έχει πέσει η τιμή, γιατί δεν βγάζουν ούτε τα έξοδα της κουράς – την κουρά τώρα την έχουν αναλάβει συνεργεία επί πληρωμή, ενώ παλιότερα γινόταν αλληλέγγυα, δηλαδή θα πήγαινες εσύ να κουρέψεις ένα κοπάδι, θα έρχονταν στον δικό σου κούρο κι αυτοί που θα τους είχες βοηθήσει». Ο άμεσος στόχος της ΚΟΙΝΣΕΠ «είναι να δημιουργήσουμε... αειφόρα ζακετάκια, που θα είναι φτιαγμένα μόνο από μαλλί, και ειδικότερα από μαλλί φυλής Άρτας, που είναι πεδινό πρόβατο και έχει πιο μαλακό μαλλί. Με βουνίσια μαλλιά θα δημιουργήσουμε μικρές φλοκάτες ώστε να είναι πρακτικές και για την πόλη, αλλά και μια σειρά από άλλα χαλιά που ταιριάζουν και σε μοντέρνα σπίτια. Γιατί παράδοση είναι η τεχνική που μας παραδίδουν οι παλιότεροι, κι εμείς πρέπει να δούμε πώς αυτό θα το χωρέσουμε στη σύγχρονη εποχή. Αλλιώς μυρίζει… ναφθαλίνη!».