Λέξεις, νότες και πολιτική δράση

Μια βραδιά εμπνευσμένη από τον Νομπελίστα Χάινριχ Μπελ

Η συμπλήρωση δέκα χρόνων λειτουργίας του γραφείου μας στη Θεσσαλονίκη συνέπεσε με μια άλλη, πολύ σημαντική επέτειο για εμάς: τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τότε που ο Χάινριχ Μπελ τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ήταν απολύτως φυσικό, λοιπόν, να αφιερώσουμε μία από τις επετειακές εκδηλώσεις μας στον σπουδαίο Γερμανό συγγραφέα, το όνομα του οποίου –με τη σύμφωνη γνώμη της οικογένειάς του– φέρει το Ίδρυμά μας. Και όχι μάλιστα μια οποιαδήποτε αλλά την τελική μας εκδήλωση στην αυλή του Goethe-Institut, που σηματοδότησε την κορύφωση του επετειακού διημέρου μας.

Θέλοντας να παρουσιάσουμε το έργο του Μπελ με έναν πρωτότυπο και ζωντανό τρόπο, αναθέσαμε το εγχείρημα στον σκηνοθέτη Δημήτρη Σπορίδη, ο οποίος εστίασε κυρίως στον αντιπολεμικό Μπελ (τι πιο επίκαιρο –δυστυχώς– από τον πόλεμο!) και συνέθεσε μια σκηνική δράση η οποία συνδύασε τα «πολεμικά» του διηγήματα, πληροφορίες από τη ζωή του, αλλά και στοιχεία από τα μεγάλα του μυθιστορήματα που τον έκαναν παγκοσμίως γνωστό, όπως οι «Απόψεις ενός κλόουν» και «Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ». Μέσα από την παράσταση και τις ερμηνείες των ηθοποιών Σωκράτη Λογοθέτη και Χρύσας Γούτου αναδείχθηκαν η ευαισθησία και η λογοτεχνική αξία του Χάινριχ Μπελ, αλλά και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του έργου του, όπως η κοινωνική μαχητικότητα, η δημόσια παρέμβαση, η αμφισβήτηση των κυρίαρχων αφηγήσεων, η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Πριν από το θεατρικό δρώμενο χαιρετισμό απηύθυναν στο κοινό ο διευθυντής του Ιδρύματος στη Θεσσαλονίκη Μιχάλης Γουδής, ο επικεφαλής του τμήματος Ευρωπαϊκής Ένωσης και Βόρειας Αμερικής του Ιδρύματος Marc Berthold και η πρώην διευθύντρια του Γραφείου της Θεσσαλονίκης Όλγα Δρόσου. Μέσα από τις σύντομες ομιλίες τους σκιαγραφήθηκαν οι λόγοι που –εν μέσω οικονομικής κρίσης– οδήγησαν στην ίδρυση του Γραφείου στην Ελλάδα, η επιλογή της Θεσσαλονίκης ως έδρας, η δραστηριότητα κατά τα πρώτα χρόνια αλλά επίσης το παρόν και τα μελλοντικά σχέδια του Ιδρύματος.

Μετά την παρουσίαση του θεατρικού η βραδιά έκλεισε μέσα σε ατμόσφαιρα γιορτής, υπό τους ήχους της μπάντας Roll the dice (Γιώτα Παπαδοπούλου, Πάρις Καραγιαννόπουλος, Παύλος Νίκου).

Σημαντική συμβολή στην επιτυχία της εκδήλωσης, στην οποία συμμετείχε πλήθος κόσμου και κυρίως νέων, είχαν οι συνδιοργανωτές μας: το Goethe-Institut Θεσσαλονίκης και το Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του ΑΠΘ.

Το επετειακό διήμερο για τα 10 χρόνια μας, που περιελάμβανε ένα συνέδριο (Rethink) αλλά και μια σειρά 10 δράσεων (React) σε όλη την πόλη, ολοκληρώθηκε στο Ινστιτούτο Γκαίτε Θεσσαλονίκης, με το οποίο και συνδιοργανώσαμε την τελική εκδήλωση με τίτλο «Λέξεις, νότες και πολιτική δράση».
Στην αυλή του Ινστιτούτου συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου για να παρακολουθήσει τη βραδιά, που ήταν εμπνευσμένη από τον συγγραφέα Χάινριχ Μπελ. Σύντομες εισαγωγικές ομιλίες και μια συναυλία από τους Roll the dice πλαισίωναν ένα θεατρικό δρώμενο βασισμένο στη ζωή και το έργο του Μπελ.
Ο σπουδαίος Γερμανός συγγραφέας Χάινριχ Μπελ (1917-1985), το όνομα του οποίου φέρει το Ίδρυμά μας, υπήρξε υπόδειγμα ενεργού πολίτη ενσαρκώνοντας κάποιες από τις βασικές αξίες που πρεσβεύουμε: προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κοινωνικό θάρρος, ανοχή, δημόσια παρέμβαση, μαχητικότητα.
Εκτός από τα 10 χρόνια λειτουργίας του Ιδρύματος στην Ελλάδα, η βραδιά ήταν αφιερωμένη και στα 50 χρόνια από την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Χάινριχ Μπελ (1972).
Ο πολιτικός ακτιβισμός, η φιλειρηνική στάση και η οικολογική συνείδηση του Χάινριχ Μπελ συγκινούν ακόμη τους πολίτες σε όλο τον κόσμο, και ειδικά τους νέους.
Ο Μιχάλης Γουδής, διευθυντής του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, γραφείο Θεσσαλονίκης, συνοψίζει τα συμπεράσματα από τις επετειακές εκδηλώσεις έχοντας το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον και στις θετικές παρεμβάσεις του Ιδρύματος στην ελληνική κοινωνία.
Ο Marc Berthold, επικεφαλής του τμήματος Ευρωπαϊκής Ένωσης και Βόρειας Αμερικής του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, εξηγεί τους λόγους που οδήγησαν στην ίδρυση του γραφείου Θεσσαλονίκης το 2012, εν μέσω βαθιάς οικονομικής και πολιτικής κρίσης στην Ελλάδα.
Η πρώην διευθύντρια του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ στη Θεσσαλονίκη, Όλγα Δρόσου, αναφέρεται στις προκλήσεις που συνάντησε η ίδρυση και η παγίωση του Ιδρύματος στην Ελλάδα, καθώς και στους σημαντικότερους σταθμούς των πρώτων χρόνων της λειτουργίας του.
Η σκηνική δράση "Όταν ξέσπασε ο πόλεμος", που έγραψε ειδικά για την περίσταση και σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Σπορίδης, είναι βασισμένη στο βιβλίο του Χάινριχ Μπελ «Όταν ξέσπασε ο πόλεμος και άλλα διηγήματα».
Ο Σωκράτης Λογοθέτης ενσάρκωσε τον ρόλο του Χάινριχ Μπελ σε διάφορες φάσεις της ζωής του, κυρίως όμως στα νεανικά του χρόνια, όταν επιστρατεύτηκε και συμμετείχε ως στρατιώτης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Χρύσα Γούτου έπαιξε τους γυναικείους ρόλους, ανάμεσά τους τη γυναίκα του Μπελ, Ανεμαρί, με την οποία ο συγγραφέας παντρεύτηκε το 1942, μέσα στον πόλεμο, και απέκτησε τρεις γιους, ένας από τους οποίους πέθανε βρέφος.
«Κάποιος είπε πως η Κολωνία είναι αποκλεισμένη γιατί έχει μολυνθεί από πτώματα και ένας άλλος μας έλεγε πως για 30, 40 χρόνια θα καθαρίζαμε τα μπάζα. Μπάζα και συντρίμμια. Από πίσω κάποιος με έσπρωξε και ρώτησε : ‘Τι λες για 100 γραμμάρια ψωμί και ένα τσιγάρο;’. Όλοι έκαναν εμπόριο με όλους». Το τσιγάρο ήταν σήμα κατατεθέν του Χάινριχ Μπελ και στις περισσότερες φωτογραφίες του απεικονίζεται με ένα τσιγάρο στο στόμα.
«Το χέρι μου ήταν κάτασπρο. Με απαλά δάκτυλα πήρε το σφυγμό μου, μετά ένιωσα ξαφνικά ένα τσίμπημα στο χέρι, καθώς μου έκανε μια ένεση. Και τότε το κεφάλι της ήρθε πολύ κοντά μου και της ψιθύρισα ‘Δώσ’ μου ένα φιλί!’. Κοκκίνισε και τράβηξε τη βελόνα από το χέρι μου. Ξαφνικά χαμογέλασε και χαμογέλασα κι εγώ...». Μια ιστορία για τον πόλεμο μπορεί να σχετίζεται με μια ιστορία αγάπης…
Στη σκηνική δράση του Δημήτρη Σπορίδη κάνουν την εμφάνισή τους και κάποιοι από τους πιο γνωστούς χαρακτήρες του Χάινριχ Μπελ, όπως η Καταρίνα Μπλουμ από το βιβλίο «Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ», που έχει θέμα τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης από τα ΜΜΕ.
Ένας από τους πλέον εμβληματικούς ήρωες στο λογοτεχνικό σύμπαν του Χάινριχ Μπελ είναι φυσικά ο Κλόουν, από το μυθιστόρημα «Απόψεις ενός κλόουν», που ασκεί σκληρή κριτική σε πολλές πτυχές της μεταπολεμικής Γερμανίας καθώς και στον ρόλο της καθολικής εκκλησίας.
Ο Χάινριχ Μπελ είναι εκπρόσωπος της λεγόμενης «λογοτεχνίας των ερειπίων», που περιγράφει τις πολλαπλές επιπτώσεις του πολέμου σε μια κοινωνία.
Ο συγγραφέας και σκηνοθέτης Δημήτρης Σπορίδης συγχαίρει τους ηθοποιούς της παράστασης, Χρύσα Γούτου και Σωκράτη Λογοθέτη.
Μέσα σε περίπου 30 λεπτά η παράσταση κατάφερε να συνδυάσει με μια πολύ σύγχρονη και φρέσκια ματιά τη βιογραφία του Χάινριχ Μπελ, ένα σημαντικό κομμάτι του έργου του και την αναπαράσταση μιας ολόκληρης εποχής, ενώ προβολές βίντεο και φωτογραφιών εμπλούτισαν τη σκηνική δράση.
Λίγο μετά την υπόκλιση μια έκπληξη περίμενε τους θεατές: Από ένα παράθυρο του κτιρίου εμφανίστηκε ο ηθοποιός Σωκράτης Λογοθέτης υποδυόμενος και πάλι τον Χάινριχ Μπελ, που αυτή τη φορά διάβασε αποσπάσματα από τον λόγο του κατά την απονομή του βραβείου Νόμπελ στη Σουηδική Ακαδημία.
Συνδιοργανωτής της εκδήλωσης ήταν και το Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του ΑΠΘ, καθώς φοιτητές και φοιτήτριές του ανέλαβαν να μεταφράσουν στα γερμανικά το κείμενο της παράστασης. Εδώ φωτογραφίζονται με τον διευθυντή του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, Μιχάλη Γουδή, και την καθηγήτριά τους και πρόεδρο του τμήματος, Ανθή Βηδενμάγιερ.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία της εταιρείας υποτιτλισμού «Νεανικό πλάνο», που καθ’ όλη τη διάρκεια της θεατρικής παράστασης προέβαλλε το κείμενο της παράστασης στα γερμανικά, ώστε να διευκολυνθούν στην παρακολούθηση οι γερμανόγλωσσοι θεατές και οι συνάδελφοί μας από γραφεία του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ ανά τον κόσμο.
Η βραδιά έκλεισε με το συγκρότημα Roll the dice, που με τζαζ και σουίνγκ διάθεση διασκεύασε γνωστά κομμάτια του διεθνούς και ελληνικού ρεπερτορίου.
Οι Roll the dice είναι από τη Θεσσαλονίκη και αποτελούνται από τη Γιώτα Παπαδοπούλου (φωνή), τον Πάρι Καραγιαννόπουλο (κιθάρα, φωνή) και τον Παύλο Νίκου (σαξόφωνο, κλαρινέτο).
Ο νεανικός ήχος της μπάντας δημιούργησε μια όμορφη ατμόσφαιρα γιορτής, που οδήγησε το κοινό της εκδήλωσης στην «πίστα» για χορό.
Παρ’ όλη την κούραση για την προετοιμασία του επετειακού διημέρου, η ομάδα του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ αποδεικνύει ότι ξέρει να διασκεδάζει!