Οι 10 εκδηλώσεις για την επέτειο των 10 χρόνων από την έναρξη λειτουργίας του Γραφείου του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησαν το πρωί της 30ής Ιουνίου με μια ξενάγηση στον οικισμό εργατικών κατοικιών «Πύλη Αξιού», που βρίσκεται στην περιοχή της Ξηροκρήνης του δήμου Θεσσαλονίκης, γύρω από τις Δωδεκαώροφες Πολυκατοικίες. Σκοπός της ξενάγησης ήταν να περιηγηθούμε μέσα στον οικισμό και να μάθουμε ορισμένα πράγματα για την ιστορία της κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα και για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μεταπολεμικών οικιστικών συγκροτημάτων αυτού του είδους κατοικίας, καθώς και να πληροφορηθούμε για τη νέα και ελπιδοφόρα πρωτοβουλία του δήμου Θεσσαλονίκης σχετικά με την παροχή κοινωνικής και προσιτής κατοικίας.

Το σημείο συνάντησής μας ήταν το πρώην Δωμάτιο Γειτονιάς στις Δωδεκαώροφες Πολυκατοικίες, όπου είδαμε φοιτητικές ιδέες και προτάσεις παρέμβασης στην ευρύτερη περιοχή, οι οποίες σχεδιάστηκαν στο πλαίσιο του Εργαστηρίου Αστικού Σχεδιασμού του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ. Ξεκινώντας τη βόλτα μας διαπιστώσαμε αμέσως τα πλεονεκτήματα που έχει ένας οργανωμένος αστικός σχεδιασμός, καθώς η περιοχή χαρακτηρίζεται από χαμηλή οικιστική πυκνότητα και διαθέτει πολλούς κοινωφελείς αλλά και δημόσιους, αδόμητους χώρους με αρκετό πράσινο. Αυτά είναι άλλωστε τα σημεία τα οποία επισήμανε ιδιαίτερα και η Αθηνά Βιτοπούλου, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ, η οποία στην πρώτη στάση της ξενάγησης, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του συγκεκριμένου οικισμού και των κτιρίων του, μίλησε για τα χαρακτηριστικά των μεταπολεμικών εργατικών κατοικιών – με μια ειδική αναφορά στις Δωδεκαώροφες πολυκατοικίες, που αποτελούν έναν τύπο εργατικής κατοικίας μοναδικό στην Ελλάδα, ο οποίος δεν έχει επαναληφθεί έκτοτε.

Ιδιαίτερη αξία είχε η αυθόρμητη παρέμβαση μιας κατοίκου της περιοχής, η οικογένεια της οποίας βρίσκεται στον συγκεκριμένο οικισμό επί τρεις γενιές. Μίλησε για τα πλεονεκτήματα της γειτονιάς, όπως τα άνετα και ευχάριστα διαμερίσματα, τα πάρκα και τα σχολεία, το αίσθημα κοινότητας που έχει αναπτυχθεί μεταξύ των κατοίκων, αλλά και για τα πολλά προβλήματα, όπως την παραμέληση της περιοχής από τις δημοτικές αρχές, την έλλειψη φωτισμού και τα εντεινόμενα ζητήματα ασφάλειας.

Στη δεύτερη στάση της ξενάγησης η Δήμητρα Σιατίτσα, δρ Πολεοδομίας ΕΜΠ, ερευνήτρια σε θέματα κατοικίας και πόλης, αναφέρθηκε στις απαρχές του ζητήματος της κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα, στις ασυνέχειες που παρατηρήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια καθώς και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των προσπαθειών ανάπτυξης του μοντέλου της κοινωνικής κατοικίας στη χώρα.

Η τρίτη και τελευταία στάση της ξενάγησης ήταν αφιερωμένη στο παρόν και το μέλλον, όπου κρίνεται σκόπιμη όχι πλέον η ανέγερση νέων κατοικιών αλλά η αξιοποίηση των ήδη υφιστάμενων. Η Meriç Özgüneş, υπεύθυνη Προγραμματισμού και Ανάπτυξης Πολιτικής στον τομέα του Δικαιώματος στη Στέγαση της ΜΑΘ ΑΕ, και ο Ανέστης Τελίδης, ειδικός σύμβουλος του δημάρχου Θεσσαλονίκης για θέματα Οικονομικής Διαχείρισης, παρουσίασαν τον Φορέα Παροχής Κοινωνικής και Προσιτής Κατοικίας, μια σημαντική πιλοτική προσπάθεια του δήμου Θεσσαλονίκης και της Αναπτυξιακής Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης ΑΕ. Συγκεκριμένα, ο φορέας εντοπίζει το αναξιοποίητο κτιριακό απόθεμα, το οποίο έχει αποδειχθεί από μελέτες πως είναι πολύ μεγάλο, και ζητά από τους ιδιοκτήτες να του το παραχωρήσουν προς διαχείριση με χαμηλό μίσθωμα, δίνοντάς τους μια σειρά κινήτρων, όπως η πλήρης ανακαίνιση και ενεργειακή αναβάθμιση του σπιτιού καθώς και η μακρόχρονη εγγύηση καταβολής του μισθώματος. Η διαδικασία αυτή αναμένεται να συγκρατήσει ή και να ρίξει τις τιμές των ενοικίων σε όλη την αγορά, προστατεύοντας έτσι το θεμελιώδες δικαίωμα της πρόσβασης όλων σε οικονομικά προσιτή κατοικία.