Σταθμός LNG στον Θερμαϊκό: Μια παράδοξη και ακατανόητη επένδυση

Η ανάγκη για «ενημέρωση», αλλά και η «ανησυχία», ήταν οι λέξεις που χρησιμοποίησαν τα περισσότερα άτομα από το κοινό, όταν κάποια στιγμή τους ζητήθηκε να περιγράψουν με μία λέξη τι τους παρακίνησε να παρευρεθούν στην εκδήλωση. Και πράγματι, ήταν μια συζήτηση με πολλές πληροφορίες, κάποιες από τις οποίες ακούστηκαν ίσως για πρώτη φορά με τόση έμφαση στον δημόσιο διάλογο και δυστυχώς επιβεβαίωσαν τα αισθήματα φόβου και ανησυχίας. Οι επιστήμονες και οι ειδικοί που συμμετείχαν εξήγησαν τι είναι το LNG, περιέγραψαν τη διαδικασία υγροποίησης και επαναεριοποίησης και ανέλυσαν τις επιπτώσεις του στην κλιματική κρίση. Επισήμαναν τους κινδύνους που διατρέχει η υγεία και το περιβάλλον από την πλωτή δεξαμενή στον Θερμαϊκό και γενικότερα από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Συζήτησαν για τους πόρους που σχεδιάζεται να δαπανηθούν για νέες υποδομές αερίου και εξήγησαν γιατί οι επενδύσεις αυτές δεν είναι βιώσιμες. Παράλληλα, ανέδειξαν τις ενεργειακές επενδύσεις που θα έχουν πολλαπλά οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη και παρουσίασαν μια σειρά από βιώσιμες ενεργειακές λύσεις εστιάζοντας κυρίως στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην αυτοπαραγωγή μέσω ενεργειακών κοινοτήτων.

«Το LNG 33% πιο ρυπογόνο από τον άνθρακα»

Πιο συγκεκριμένα, την εισαγωγή στο θέμα έκανε ο Κώστας Καλούδης, υπεύθυνος της εκστρατείας για το κλίμα και την ενέργεια του ελληνικού γραφείου της Greenpeace, ο οποίος ανέφερε διευκρινιστικά πως η ορολογία «φυσικό αέριο» συσκοτίζει επίτηδες το γεγονός ότι πρόκειται για άλλο ένα ορυκτό καύσιμο. Το LNG λοιπόν είναι ορυκτό αέριο που έχει ψυχθεί στους -160°C ώστε να υγροποιηθεί και να μπορεί να γίνει μεταφορά του μέσω πλοίων. Όλη αυτή η διαδικασία το καθιστά πιο ακριβό από το αέριο που μεταφέρεται μέσω αγωγών, αλλά το μεγαλύτερο μειονέκτημά του είναι ότι καθ’ όλη τη διαδικασία μετατροπής, μεταφοράς και αποθήκευσης εκπέμπει μεθάνιο. Έτσι, το LNG καταλήγει να είναι 33% πιο ρυπογόνο και καταστροφικό για το κλίμα από ό,τι ο άνθρακας. Ο σχεδιασμός είναι να λειτουργήσουν συνολικά τέσσερις νέοι σταθμοί μεταφόρτωσης και επαναεριοποίησης LNG: στην Κόρινθο, στον Βόλο, στην Αλεξανδρούπολη και στη Θεσσαλονίκη. Η έρευνα που έκανε η Greenpeace δείχνει πως υπάρχει πολύ μικρή ενημέρωση των πολιτών για το έργο (στη Θεσσαλονίκη μόλις 19%), αλλά πως όσο περισσότερη γνώση υπάρχει, τόσο περισσότερες είναι και οι αρνητικές γνώμες.

«Κανένας έλεγχος για το μεθάνιο που εκλύεται»

Ο Κώστας Νικολάου, δρ. περιβαλλοντολόγος και τ. επισκέπτης καθηγητής ΑΠΘ, περιέγραψε τη συγκεκριμένη εγκατάσταση LNG. Θα αποτελείται από δύο πλοία, τα οποία θα καταλαμβάνουν μια έκταση 80 στρεμμάτων στον Θερμαϊκό, σε ένα σημείο που θα απέχει περί τα 3 μόλις χιλιόμετρα από την παραλία της Θεσσαλονίκης και την προστατευόμενη περιοχή του δέλτα των ποταμών Γαλλικού, Αξιού, Λουδία και Αλιάκμονα. 

Αναφέρθηκε κι αυτός στη διαρροή μεθανίου, για την οποία τόνισε ότι δεν είναι τεχνολογικά αντιμετωπίσιμη, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο δεν υπάρχουν θεσμοθετημένα όρια για τον συγκεκριμένο ρύπο κι έτσι δεν υπόκειται σε κανέναν απολύτως έλεγχο. Ο ρύπος αυτός θα μεταφέρεται στην πόλη της Θεσσαλονίκης με τη θαλάσσια αύρα και θα προστεθεί σε όλους τους άλλους ρύπους και τα μικροσωματίδια, τα οποία ήδη ξεπερνούν κατά πολύ τα επιτρεπτά όρια. Η μετατροπή του LNG σε αέριο, ώστε να μπορέσει να μεταφερθεί με μικρούς αγωγούς από την πλωτή δεξαμενή στη στεριά, γίνεται μέσω της θέρμανσής του με τεράστιες ποσότητες θαλασσινού νερού που έχει χλωριωθεί, το οποίο πέφτει πάλι στη θάλασσα, ρυπαίνοντας και ψύχοντάς την. Οι επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον, το οικοσύστημα, αλλά και τις θαλάσσιες εκμεταλλεύσεις (αλιεία, μυδοκαλλιέργειες) θα είναι εξαιρετικά σημαντικές. Επιπλέον, η δημιουργία της εγκατάστασης αυτής θα προκαλέσει αναταραχή του βυθού και της λυματολάσπης που υπάρχει, για την οποία οι επιστήμονες έχουν πει ότι δεν πρέπει να πειραχτεί για πολλά χρόνια μέχρι να εκλείψει από μόνος του ο κίνδυνος μόλυνσης του κόλπου. Όπως τονίστηκε, ιδιαίτερο κίνδυνο διατρέχουν οι επαγγελματίες της θάλασσας, όσοι ζουν πιο κοντά στην παραλία ή την ακτή, αλλά και τα εκατοντάδες παιδιά των ναυταθλητικών ομίλων που προπονούνται καθημερινά στον Θερμαϊκό κόλπο. Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και η καθόλου αμελητέα περίπτωση ατυχήματος, κάτι που ενέχει τρομακτικούς κινδύνους, καθώς θα σχηματιστεί είτε μια φλεγόμενη λίμνη στο νερό, για την οποία δεν είναι γνωστός κανένας τρόπος κατάσβεσης, είτε ένα φλεγόμενο νέφος στον αέρα, που μπορεί να φτάσει σε ακτίνα τουλάχιστον 5 χιλιομέτρων και να καλύψει επομένως την κατοικημένη περιοχή. Ο κ. Νικολάου επίσης εξήγησε ότι το έργο δεν είναι καν αναγκαίο, αφού οι ενεργειακές ανάγκες της Ελλάδας καλύπτονται ήδη με τους υφιστάμενους σταθμούς και είναι προφανές πως αυτό το LNG προορίζεται για εξαγωγή σε χώρες των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης, δηλαδή για εμπορικούς σκοπούς.

«Οι ρύποι στη Θεσσαλονίκη τέσσερις φορές πάνω από το όριο»

Για την κατάσταση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη Θεσσαλονίκη και για τις επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων της μίλησε η Χριστίνα Κυδώνα, ιατρός ΕΣΥ, παθολόγος – εντατικολόγος. Όπως είπε, η Θεσσαλονίκη αυτή τη στιγμή σύμφωνα με παγκόσμια έρευνα είναι 64η σε σύνολο 866 πόλεων ως προς τα επίπεδα ρύπανσης και 24η σε έλλειψη χώρων πρασίνου, ενώ είναι μία από τις επτά πιο μολυσμένες περιοχές της Ελλάδας. Οι ρύποι και τα μικροσωματίδια είναι τέσσερις φορές περισσότερα από το ανώτατο επιτρεπτό όριο και ευθύνονται για εκατοντάδες θανάτους κάθε χρόνο, καθώς ιατρικές μελέτες εδώ και χρόνια έχουν αποδείξει τη σύνδεση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης με την αύξηση της θνησιμότητας. Συγκεκριμένα, τα μικροσωματίδια της ατμόσφαιρας που είναι γνωστά ως PM2,5 εισχωρούν στα βροχιόλια των πνευμόνων αλλά μεταφέρονται σε όλο το σώμα, προκαλώντας βλάβες σε όργανα όπως το ήπαρ και τον σπλήνα, ενώ έχουν συσχετιστεί άμεσα με νεοπλασίες (καρκίνο). Επηρεάζουν ακόμη το αναπαραγωγικό σύστημα, τη γενικότερη ανοσία, αλλά ακόμη και την ψυχική υγεία. Εύκολα μπορεί κανείς να φανταστεί ότι οι βλάβες στα παιδιά είναι ακόμη μεγαλύτερες, αφού η ποσότητα των ατμοσφαιρικών ρύπων που δέχονται μέσω της αναπνοής είναι ίδια με των ενηλίκων, αλλά το σώμα τους είναι μικρότερο. Έχει υπολογιστεί πως τα παιδιά σε ρυπογόνες περιοχές έχουν 18% λιγότερη αναπνευστική ικανότητα απ’ ό,τι θα έπρεπε. «Το να ζεις σε μια τέτοια πόλη είναι σαν να καπνίζεις», σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Έχουν επιβληθεί αρκετά πρόστιμα από την ΕΕ για τα PM2,5, αλλά δεν έχουμε κάνει τίποτε ως χώρα, κατέληξε η κ. Κυδώνα.

Η μεγάλη πρόκληση του κτιριακού αποθέματος

Στο κομμάτι των εναλλακτικών λύσεων επέμεινε η Ναταλία Μποέμη, εμπειρογνώμων σε θέματα ενέργειας και ενεργειακής φτώχειας του Ινστιτούτου για την Ευρωπαϊκή Ενεργειακή και Κλιματική Πολιτική (IEECP), η οποία ανέφερε καταρχήν πως ένα 8% των κτιρίων δεν διαθέτει καμία θερμομόνωση και ένα άλλο 8% δεν θερμαίνεται καθόλου. Χαρακτήρισε παράδοξη και ακατανόητη την επένδυση στο LNG όταν στόχος είναι η απανθρακοποίηση της χώρας και όταν για την αντιμετώπιση των εκπομπών άνθρακα πρόκειται να διατεθούν 65 δισ. ευρώ από κοινοτικούς πόρους. Όπως είπε, η καύση αερίου, άρα και του LNG, θα γίνει μακροπρόθεσμα πολύ ακριβή και οι χρήστες αερίου θα φορολογούνται σκληρά, οπότε είναι προδιαγεγραμμένη η μείωση της χρήσης του. Η ίδια τόνισε ότι πρέπει να επενδύσουμε όχι στο ορυκτό αέριο αλλά στα κτίρια, αναβαθμίζοντας την ενεργειακή απόδοσή τους, και υπογράμμισε την αξία των αντλιών θερμότητας, που μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες θέρμανσης, ψύξης αλλά και ζεστού νερού. Τέλος, αναφέρθηκε και στην υπηρεσία μίας στάσης (one-stop-shop), που δεν είναι άλλο από εξειδικευμένα γραφεία όπου οι πολίτες μπορούν να λάβουν δωρεάν ενημέρωση, συμβουλές και πρακτική βοήθεια για θέματα που έχουν σχέση με την ενέργεια – ωστόσο η πλήρης λειτουργία των γραφείων αυτών δεν έχει επιτευχθεί ακόμα.

«Μετατόπιση δύναμης από τους λίγους στους πολλούς»

Τέλος, η Κυριακή Μεταξά, υπεύθυνη προγράμματος Οικολογίας στο Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ, Γραφείο Θεσσαλονίκης, μίλησε για μια δοκιμασμένη εναλλακτική λύση στο πρόβλημα της ενέργειας: τις ενεργειακές κοινότητες, ένα θέμα με το οποίο το Ίδρυμα ασχολείται συστηματικά εδώ και χρόνια. Οι ενεργειακές κοινότητες είναι συνεταιρισμοί πολιτών που παράγουν οι ίδιοι την ενέργεια που καταναλώνουν. Σε όλο τον κόσμο και κυρίως στην Ευρώπη το σχετικό κίνημα είναι αρκετά μεγάλο, ενώ στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή υπάρχουν περίπου 20-30 αυθεντικές ενεργειακές κοινότητες, που διέπονται δηλαδή από τις συνεταιριστικές αρχές και πραγματοποιούν έργα αυτοπαραγωγής. Όπως είπε η κ. Μεταξά, οι ενεργειακές κοινότητες διασφαλίζουν ότι η μετάβαση στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας θα είναι κοινωνικά δίκαιη και σηματοδοτούν τη μετατόπιση δύναμης από τους λίγους στους πολλούς. Τα οφέλη είναι καταρχήν οικονομικά, καθώς οι λογαριασμοί μπορούν να μειωθούν, αλλά και μακροπρόθεσμα οι πολίτες προστατεύονται από τυχόν αυξομειώσεις των τιμών στο χρηματιστήριο της ενέργειας. Ωστόσο δεν είναι μόνο οικονομικά. Σύμφωνα με παραδείγματα που ανέφερε η ίδια, οι ενεργειακές κοινότητες χωροθετούν τα φωτοβολταϊκά πάρκα τους σε άγονα σημεία όπως πρώην χωματερές ή σε στέγες, καθώς ενδιαφέρονται για το περιβάλλον αλλά και για τη συνέχιση των υπόλοιπων οικονομικών δραστηριοτήτων στις περιοχές τους, ενώ συχνά υπάρχει μέριμνα για τη δωρεάν συμπερίληψη ευάλωτων νοικοκυριών. Έτσι, μέσα από τις ενεργειακές κοινότητες επιτυγχάνεται εκτός των άλλων τοπική ανάπτυξη, καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας αλλά και ενίσχυση της δημοκρατίας και της συλλογικότητας. «Φανταστείτε τι θα μπορούσαμε να καταφέρουμε αν τα δισεκατομμύρια που θα δοθούν στις μονάδες LNG δίνονταν στις ενεργειακές κοινότητες», κατέληξε.

Την εκδήλωση συντόνισε η δημοσιογράφος Ευγενία Χατζηγεωργίου, ενώ ζωηρό υπήρξε το ενδιαφέρον του κοινού, που είχε την ευκαιρία να θέσει ερωτήσεις και να τοποθετηθεί επάνω στα θέματα που συζητήθηκαν.