ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Τις εμπειρίες τους από τις φυσικές καταστροφές σε δύο διαφορετικές γωνιές της Ευρώπης μετέφεραν στο κοινό του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης η Ρόμπιν Πετρέ και ο Ιλίρ Τσούκο. Η πρώτη είναι η σκηνοθέτις της ταινίας «Μόνο στη Γη» (Only on Earth), με θέμα τις πυρκαγιές στη Γαλικία της Ισπανίας, και ο δεύτερος ο συν-δημιουργός του πρότζεκτ «Beyond Destruction – Ρόδος, Θεσσαλία, Έβρος», με θέμα τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2023. Υποστηριχτής της προβολής και συνδιοργανωτής του extended Q&A, που πραγματοποιήθηκε στις 15 Μαρτίου 2025 στην αίθουσα «Παύλος Ζάννας», ήταν το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ – Γραφείο Θεσσαλονίκης, ο διευθυντής του οποίου, Μιχάλης Γουδής, συντόνισε τη συζήτηση.
Μετά την προβολή της ταινίας οι καλεσμένοι μίλησαν για τη δουλειά τους και παρουσίασαν τις οπτικές τους γύρω από το ευρύτερο ζήτημα της κλιματικής κρίσης. Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκαν το πώς εμείς ως άνθρωποι παρεμβαίνουμε στο φυσικό περιβάλλον, τι συμβαίνει όταν η δική μας παρέμβαση προκαλεί ακραία φαινόμενα και τέλος πώς μπορούμε να συνεχίσουμε μετά την καταστροφή.
Ρόμπιν Πετρέ: «Πιέζουμε τη βιοποικιλότητα σε επικίνδυνο βαθμό»
Η ταινία της Δανής Ρόμπιν Πετρέ μάς μεταφέρει στη νότια Γαλικία, μία από τις πιο ευάλωτες περιοχές της Ευρώπης στον κίνδυνο πυρκαγιών, αναδεικνύοντας τη σκληρή ομορφιά και τη λεπτή ισορροπία του φυσικού κόσμου. Στη διάρκεια του πιο ζεστού καλοκαιριού που έχει καταγραφεί ποτέ, οι ανεξέλεγκτες φλόγες καταπίνουν τα πάντα στο πέρασμά τους, ενώ άνθρωποι και ζώα δίνουν τη δική τους μάχη για να επιβιώσουν. Το ντοκιμαντέρ εστιάζει κυρίως στα άγρια άλογα της περιοχής, που έχουν προσαρμοστεί μέσα στους αιώνες για να τρώνε έναν συγκεκριμένο ενδημικό αγκαθωτό θάμνο, ο οποίος μπορεί να φτάσει σε ύψος τα τέσσερα μέτρα και να αποτελέσει τεράστιο κίνδυνο πυρκαγιάς. Διαδραματίζουν λοιπόν σημαντικό ρόλο στην εξισορρόπηση του οικοσυστήματος και η μείωση του αριθμού τους, λόγω της πίεσης από την ανθρώπινη δραστηριότητα και τη διάνοιξη δρόμων για ανεμογεννήτριες, αυξάνει τις πυρκαγιές.
«Με ενδιαφέρουν πρωτίστως οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και ζώων και το πώς η φύση αλλάζει συνεχώς γύρω μας, γεγονός το οποίο μας καλεί να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας μαζί της. Κάτι πολύ λανθασμένο συμβαίνει στο πώς αλλάζουμε το φυσικό τοπίο και καταστρέφουμε τους φυσικούς βιότοπους. Πιέζουμε τη βιοποικιλότητα σε επικίνδυνο βαθμό, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα για την άγρια ζωή αλλά και για εμάς τους ίδιους», ανέφερε η Ρόμπιν Πετρέ.
Η ίδια δέχτηκε ερωτήσεις και για τον τρόπο που γύρισε τα εντυπωσιακά πλάνα μέσα στις φλόγες. «Μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε ήταν η αδυναμία πρόβλεψης του πού θα πάει η πυρκαγιά. Η παρουσία ενός έμπειρου πυροσβέστη που μπορούσε να κατανοήσει και να προβλέψει την κατεύθυνση και την εξέλιξη της φωτιάς ήταν ανεκτίμητη, καθώς οι πυρκαγιές αυτές είναι εξαιρετικά επικίνδυνες και κινούνται με απίστευτη ταχύτητα. Επιπλέον, αντιμετωπίσαμε προβλήματα με τον εξοπλισμό μας. Η κάμερα έλιωσε σε κάποια σημεία και χρειάστηκε να την αντικαταστήσουμε, ενώ ένα πυροσβεστικό όχημα πάτησε ένα από τα τρίποδά μας. Θέλαμε όμως να είμαστε μέσα στη φωτιά, για να πετύχουμε αυτή την αίσθηση εγγύτητας και αμεσότητας. Γι’ αυτό και χρησιμοποιήσαμε ευρυγώνιους φακούς, που μας επιτρέπουν να βυθίσουμε τον θεατή στην εμπειρία».
Ιλίρ Τσούκο: «Αυτό που μας κάνει ανθρώπους είναι η αλληλεγγύη και η ελπίδα»
Για τις ανάγκες του πρόσφατου πρότζεκτ «Beyond Destruction – Ρόδος, Θεσσαλία, Έβρος», που πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ – Γραφείο Θεσσαλονίκης και αφορά τις περιοχές που επλήγησαν από πλημμύρες και πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2023, ο φωτογράφος Ιλίρ Τσούκο και η συγγραφέας Άνια Τρόλενμπεργκ έκαναν ένα μεγάλο οδοιπορικό λίγους μήνες μετά τις καταστροφές. Εκεί μπόρεσαν να καταγράψουν σε φωτογραφίες, βίντεο και κείμενα την απόγνωση αλλά και την ελπίδα, τα προβλήματα και την ανθεκτικότητα των ανθρώπων και των κοινοτήτων τους, συνδέοντας εμμέσως τις επιμέρους ιστορίες με την κλιματική κρίση που βιώνει συνολικά ο πλανήτης.
«Βλέποντας τις σκηνές της ταινίας, επέστρεψα νοερά στις επισκέψεις μου στην Αλεξανδρούπολη, στη Λάρισα και στη Ρόδο», είπε ο Ιλίρ Τσούκο. «Θυμάμαι τις συνεντεύξεις που κάναμε σε αυτά τα μέρη, τις περιγραφές των ανθρώπων, που έδιναν την αίσθηση ενός ανεπούλωτου τραύματος. Η ζωή τους χωρίζεται σε πριν και μετά την καταστροφή. Έπειτα από μια καταστροφή ξεκινούν δύο παράλληλες διαδικασίες. Η μία αφορά την πολιτική, όπου συζητάμε για υποδομές, νέους δρόμους και την ανασυγκρότηση των περιοχών που έχουν καταστραφεί. Η άλλη αφορά την κοινωνία και τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Η καταστροφή μάς φέρνει πιο κοντά και μας διδάσκει ότι αυτό που μας κάνει ανθρώπους είναι η αλληλεγγύη και η ελπίδα. Θυμάμαι μια κυρία στην Αλεξανδρούπολη, πάνω από 80 ετών. Παρόλο που το σπίτι είχε καεί ολοσχερώς, ο κήπος μπροστά ήταν ανέπαφος και κάθε πρωί πήγαινε και πότιζε τα λουλούδια. Όταν τη ρώτησα γιατί το κάνει, μου απάντησε: “Γιατί υπάρχει ακόμα κάτι όμορφο εδώ, που μου δίνει ελπίδα. Ποιος ξέρει, ίσως οι επόμενες γενιές χτίσουν ξανά το σπίτι και θα υπάρχουν ήδη λουλούδια εκεί”. Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, η ελπίδα μάς δίνει δύναμη να αντιμετωπίσουμε το αδιανόητο. Οι καταστροφές είναι κάτι που θα συνεχίσει να υπάρχει. Γι’ αυτό η αλληλεγγύη και η ελπίδα είναι τα πιο δυνατά μας όπλα».
Γιώργος Καραφυλλίδης: «Χωρίς μέλισσες σε 4 χρόνια δεν θα υπάρχει ζωή στον πλανήτη»
Καλεσμένος στην προβολή ήταν και ένας από τους πρωταγωνιστές του πρότζεκτ «Beyond Destruction», ο μελισσοκόμος από τον Έβρο Γιώργος Καραφυλλίδης, ο οποίος είδε στην πυρκαγιά τα μελίσσια του να καταστρέφονται. «Βιώσαμε τη μεγαλύτερη καταστροφή που έχει συμβεί ποτέ σε ευρωπαϊκό έδαφος, γιατί κάηκαν 936.000 τετραγωνικά μέτρα, έκταση που αντιστοιχεί στο 65% της Περιφέρειας του Έβρου», είπε στην παρέμβασή του. «Στην πυρκαγιά όμως χάθηκαν και οι μέλισσες και άλλα επικονιαστικά έντομα. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Την επόμενη χρονιά τα καρποφόρα δέντρα του νομού είχαν μείωση παραγωγής κατά 70%. Η μέλισσα είναι εντελώς απαραίτητη στη φύση. Οι επιστήμονες έχουν υπολογίσει ότι χωρίς μέλισσες δεν θα υπάρχει ζωή στον πλανήτη μέσα σε μόλις τέσσερα χρόνια! Αν δεν ήταν αυτές, στην ουσία δεν θα υπήρχε η ατέρμονη αναπαραγωγή της φύσης. Αυτή τη στιγμή το δάσος δείχνει κάποια σημάδια αναζωογόνησης και αποκατάστασης, και αυτό οφείλεται σε ένα βαθμό και στις μέλισσες. Τα τελευταία δύο χρόνια όλοι οι μελισσοκόμοι αφήνουμε 40 με 50 κυψέλες στο δάσος για να βοηθήσουμε στην αναγέννησή του, αφού δεν έχει μείνει ούτε ένας βομβίνος (άγρια μέλισσα) για να κάνει την επικονίαση».
Τέλος, κλείνοντας τη συζήτηση και αναφερόμενη στις ανεμογεννήτριες που κυριαρχούν στην ταινία της, η Ρόμπιν Πετρέ ανέφερε: «Οι ανεμογεννήτριες έχουν εγκατασταθεί με τρόπο που βλάπτει τα ζώα, τα φυτά και το περιβάλλον. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι απαραίτητες, αλλά το θέμα είναι αν γίνονται με γνώμονα το κέρδος ή με σεβασμό στη φύση και τις τοπικές κοινότητες. Όταν σε οδηγεί το χρήμα, δεν βγαίνει τίποτα καλό».
