Η ενέργεια ως κοινωνικό αγαθό και καθολική υπηρεσία πρέπει να είναι προσιτή, προσβάσιμη και καθαρή για όλους τους καταναλωτές. Αυτό μεταφράζεται σε πιο απλούς, κατανοητούς, φιλικούς, περιεκτικούς και διαφανείς λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας.
- Απλοί: Λογαριασμοί των οποίων το περιεχόμενό είναι δομημένο και οπτικά σχεδιασμένο με τρόπο όχι πολύπλοκο, που ενθαρρύνει την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών σχετικά με την παραγωγή και την κατανάλωση ενέργειας.
- Κατανοητοί: Λογαριασμοί που παρέχουν βασικές πληροφορίες με απλό τρόπο, σε απλή γλώσσα, ώστε να αποφεύγεται η σύγχυση και η υπερπληροφόρηση των καταναλωτών.
- Φιλικοί: Λογαριασμοί που είναι σαφείς, ευανάγνωστοι και εύχρηστοι, αξιοποιώντας προσεκτικά επιλεγμένα μέσα για την παροχή πληροφοριών (π.χ., γραφήματα, διαδραστικές λειτουργίες, διαδικτυακά εργαλεία, κ.ά.).
- Περιεκτικοί: Λογαριασμοί που περιλαμβάνουν όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται ο καταναλωτής προκειμένου να προβεί σε ενημερωμένες επιλογές, να μπορεί να συγκρίνει μεταξύ των προσφορών των προμηθευτών και τελικά να ελέγχει την κατανάλωση και το κόστος της ενέργειας.
- Διαφανείς: Λογαριασμοί που περιέχουν διαφανή, σαφή, κατανοητή και περιεκτική πληροφόρηση για την τιμολόγηση, ώστε οι καταναλωτές να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο του ενεργειακού κόστους και επίγνωση του τι πληρώνουν, και κατά συνέπεια να είναι σε θέση να απαιτούν μεγαλύτερη λογοδοσία εκ μέρους των προμηθευτών.
Οι καλοσχεδιασμένοι, διαφανείς και κατανοητοί λογαριασμοί ενέργειας αποτελούν βασικό εργαλείο για την πληροφόρηση των καταναλωτών στην ενεργειακή μετάβαση, όπως ορίζει και η Οδηγία (ΕΕ) 2019/944 για την ηλεκτρική ενέργεια που ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με τον Ν. 4986/2022[1]. Χάρη στη Δέσμη Μέτρων για την Καθαρή Ενέργεια[2] αλλά και στο σχέδιο REPowerEU[3], οι καταναλωτές καλούνται να διαδραματίσουν ενεργό και κεντρικό ρόλο στις νέες ενεργειακές αγορές, ώστε να απολαμβάνουν τα οφέλη του ανταγωνισμού και της καθαρής ενέργειας.
Ειδικότερα, οι καταναλωτές[4] θα πρέπει πλέον να λαμβάνουν πληροφορίες στα τιμολόγια ενέργειας που θα τους επιτρέπουν να κατανοούν τις χρεώσεις, να συγκρίνουν καλύτερα τις προσφορές και να αλλάζουν ευκολότερα προμηθευτές, να γνωρίζουν το αποτύπωμα άνθρακα της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουν, να εκπαιδεύονται ως προς την εξοικονόμηση ενέργειας, να έχουν πρόσβαση σε διαφανείς πληροφορίες σχετικά με την τιμή και τη δυνατότητα επαλήθευσης των χρεώσεων ενέργειας που πρέπει να πληρώσουν, όπως και τα επιμέρους στοιχεία τιμολόγησης.
Πώς μπορούν οι καταναλωτές να επωφεληθούν από τους καθαρούς λογαριασμούς;
Οι καταναλωτές πρέπει να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην πράσινη ενεργειακή μετάβαση, όπως ορίζει η δέσμη μέτρων για την καθαρή ενέργεια. Στο ίδιο πνεύμα, η στρατηγική της ΕΕ για την Πράσινη Συμφωνία αποσκοπεί στην ενδυνάμωση των καταναλωτών και στη υποστήριξη των Κρατών Μελών για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και την προώθηση των Ευρωπαϊκών ενεργειακών προτύπων και τεχνολογιών σε παγκόσμιο επίπεδο. Το πρόσφατα δημοσιευθέν σχέδιο REPowerEU αντιμετωπίζει, επίσης, τους καταναλωτές ως μέρος της λύσης για την εξοικονόμηση ενέργειας και την εξάπλωση των ηλιακών τεχνολογιών. Οι καθαροί λογαριασμοί ενέργειας μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση των καταναλωτών, ως πρώτο βήμα για την ενεργό συμμετοχή τους σε μια κοινωνικά δίκαιη και ισότιμη ως προς το φύλο ενεργειακή μετάβαση. Οι απλοί και κατανοητοί λογαριασμοί, σύμφωνα με ένα καθορισμένο πρότυπο, αυξάνουν τη δυνατότητα σύγκρισης και ελέγχου εκ μέρους των καταναλωτών. Επιπλέον, οι λογαριασμοί που περιλαμβάνουν μόνο χρεώσεις που σχετίζονται με την ενέργεια δεν είναι μόνο απλούστεροι και πιο κατανοητοί, αλλά και οικονομικά πιο προσιτοί και πιο εύκολο να πληρωθούν. Εάν σχεδιαστούν σωστά, οι λογαριασμοί μπορούν να αυξήσουν την ενεργειακή παιδεία των καταναλωτών, και σε συνδυασμό με τη χρήση έξυπνων μετρητών να τους προσφέρουν λύσεις διαχείρισης της ζήτησης[5], βοηθώντας τους έτσι να εξοικονομήσουν ενέργεια και να μειώσουν το κόστος (π.χ., υιοθετώντας νέες συνήθειες). Εκτός από την εξοικονόμηση, οι λογαριασμοί μπορούν να προβάλλουν τα οφέλη της καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας, τόσο περιβαλλοντικά όσο και οικονομικά. Έτσι, οι λογαριασμοί, ιδίως σε συνδυασμό με εφαρμογές, διαδικτυακά εργαλεία, κ.λπ., μπορούν να χρησιμεύσουν ωςσημείο αναφοράς για την παροχή πληροφοριών σχετικά με την αυτοπαραγωγή, δηλαδή τη συμμετοχή στην παραγωγή ενέργειας αντί για την παθητική κατανάλωση, και τον ενεργό ρόλο των πολιτών στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης μέσα από τη συμμετοχή στην ενεργειακή μετάβαση.
Οι καθαροί λογαριασμοί έχουν νόημα και για τους προμηθευτές
Οι καθαροί λογαριασμοί ενέργειας μπορούν να συμβάλουν στη λειτουργία μιας ουσιαστικά ανταγωνιστικής αγοράς ενέργειας, με βάση τα Ευρωπαϊκά πρότυπα. Δεδομένου ότι ο λογαριασμός ηλεκτρικής ενέργειας χρησιμεύει ως βασικό μέσο επικοινωνίας μεταξύ προμηθευτών και καταναλωτών ενέργειας, οι προμηθευτές μπορούν, επίσης, να ωφεληθούν από τον επανασχεδιασμό των λογαριασμών με τρόπο πιο σαφή και φιλικό προς τον χρήστη. Επίσης, θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα πολύτιμο εργαλείο για τους προμηθευτές ώστε να προσφέρουν υπηρεσίες υψηλής ποιότητας στους πελάτες τους και να συμβάλλουν στην προσπάθειά τους για εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση του κόστους. Αυτό θα μπορούσε να μεταφραστεί σε μειωμένο φόρτο ως προς την εξυπηρέτηση των πελατών τους, λιγότερα αιτήματα διακανονισμού και οφειλές. Οι καθαροί λογαριασμοί μπορούν να συνδυαστούν με άλλες υπηρεσίες, είτε ψηφιακές (π.χ., εφαρμογές για έξυπνα σπίτια, ηλεκτρονική τιμολόγηση, έξυπνοι μετρητές, ειδική τηλεφωνική γραμμή, κ.ά.), είτε με φυσική παρουσία (π.χ., επισκέψεις πόρτα-πόρτα, ημέρες ενημέρωσης, κ.ά.) και να χρησιμεύουν ως μέτρα για την επίτευξη των δεσμεύσεων των προμηθευτών στο πλαίσιο των Καθεστώτων Επιβολής (Energy Efficiency Obligation Schemes)[6].
Ισορροπία μεταξύ της προστασίας των καταναλωτών και του ανταγωνισμού της αγοράς
Οι καθαροί λογαριασμοί μπορούν να επιτευχθούν μέσω ενός μείγματος μέτρων πολιτικής και εθελοντικών πρακτικών της αγοράς στο πλαίσιο του υγιούς ανταγωνισμού. Η σημασία του λογαριασμού ηλεκτρικής ενέργειας ως εργαλείου πληροφόρησης θα πρέπει να αποτελεί το σημείο εκκίνησης για κάθε παρέμβαση. Λαμβάνοντας υπόψη τη φύση της ηλεκτρικής ενέργειας ως βασικό κοινωνικό (πρωτίστως) αγαθό και προϋπόθεση για την κοινωνική ευημερία και την αξιοπρεπή διαβίωση των πολιτών, μέσω των κατάλληλων ρυθμιστικών παρεμβάσεων οι λογαριασμοί μπορούν να φέρουν ισορροπία μεταξύ της διασφάλισης των δικαιωμάτων των καταναλωτών και της ενίσχυσης του υγιούς ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ένωση. Η ανάγκη για ένα τυποποιημένο και απλοποιημένο πρότυπο λογαριασμού ηλεκτρικής ενέργειας έχει τεθεί και δοκιμαστεί από ακαδημαϊκούς φορείς, ενώσεις καταναλωτών, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εθνικές και ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές. Πρωτοπόροι προμηθευτές έχουν, επίσης, κάνει ενέργειες προς την κατεύθυνση πιο καθαρών και κατανοητών λογαριασμών, ως μέσο για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης και της ικανοποίησης των καταναλωτών μέσα από παροχή βελτιωμένων υπηρεσιών.
[1] Οδηγία (ΕΕ) 2019/944. Διαθέσιμο εδώ: https://shorturl.at/uyJU0
[2] Δέσμη Μέτρων για την Καθαρή Ενέργεια. Διαθέσιμο εδώ: https://shorturl.at/aeCX0
[3] Σχέδιο REPowerEU. Διαθέσιμο εδώ: https://bit.ly/45SNGGO
[4] An electricity market that delivers to consumers, BEUC, 2022. Διαθέσιμο εδώ: https://shorturl.at/aqANZ
[5] Fit for the consumer? Do's and Don'ts of flexible electricity contracts, BEUC, 2019. Διαθέσιμο εδώ: https://cutt.ly/aKi6bKT
[6] Ενεργειακή Φτώχεια στην Ελλάδα 2.0, Πολιτικές εξελίξεις και προτάσεις κοινωνικής καινοτομίας για την αντιμετώπιση της, Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδας, 2020. Διαθέσιμο εδώ: https://cutt.ly/gCxIAwD