1000 όνειρα. Από τους πρόσφυγες, για τους πρόσφυγες

Ιστορίες από τη ΛΟΑΤΚΙ+ προσφυγική εμπειρία

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Re-act! Ιδέες στην πράξη» και με την ευγενική υποστήριξη του MOMus - Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης διοργανώσαμε μια έκθεση φωτογραφίας στο κτίριο του πρώην Βρεφονηπιακού σταθμού στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, με τίτλο: «1000 Όνειρα – Από τους πρόσφυγες για τους πρόσφυγες – Ιστορίες από τη ΛΟΑΤΚΙ+ προσφυγική εμπειρία».

Τα «1000 Όνειρα» είναι ένα πρότζεκτ που πραγματοποιείται εξ ολοκλήρου από ανθρώπους με προσφυγικό υπόβαθρο και αφηγείται ιστορίες προσφύγων σε όλη την Ευρώπη. Ενώ η εικόνα μας για την προσφυγική εμπειρία προέρχεται τις περισσότερες φορές από ιστορίες που διηγούνται άλλοι, δημιουργώντας συχνά ελλιπείς και προκατειλημμένες αντιλήψεις, τα «1000 Όνειρα» μας επιτρέπουν να γνωρίσουμε τις ιστορίες των προσφύγων και μεταναστών και να μάθουμε για αυτούς, τα όνειρα και τη δύναμή τους. Ως Ίδρυμα Heinrich Böll είχαμε την τιμή και τη χαρά να παρουσιάσουμε για πέντε ημέρες στη Θεσσαλονίκη μια επιλογή από αυτές τις προσωπογραφίες και ιστορίες οι οποίες προέρχονται από τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.

Η έκθεσή μας ξεκίνησε με μια εναρκτήρια ομιλία στις 30 Ιουνίου. Με συντονίστρια τη Δέσποινα Συρρή, η οποία είναι η ιδρύτρια της Συμβίωσης – Σχολή Πολιτικών Σπουδών, μακροχρόνιου συνεργάτη του Ιδρύματος Heinrich Böll στην Ελλάδα, είχαμε τρεις καλεσμένους που συμμετείχαν με φυσική και διαδικτυακή παρουσία: τον William Lounsburry από τη Witness Change, τη μη κερδοσκοπική οργάνωση που βρίσκεται πίσω από το πρόγραμμα «1000 Όνειρα», την Αικατερίνη Γεωργιάδου, Ελληνίδα δικηγόρο και νομική ακτιβίστρια που έχει συμβάλει με στρατηγικές δικαστικές διαδικασίες στα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ προσφύγων και αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, και το Baxi, queer μη δυαδικό άτομο με μεταναστευτικό υπόβαθρο και έν@ από τους φωτογράφους της έκθεσής μας.

Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στην όμορφη καφετέρια του MOMus - Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, με τη συμμετοχή επισκεπτών από όλη την Ευρώπη. Οι ομιλητές μας συζήτησαν για τα όνειρα των προσφύγων και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων καθώς και για τα δικαιώματα και τις ευκαιρίες που έχουν να κυνηγήσουν αυτά τα όνειρα. Το Baxi μας έδωσε μια εικόνα της διαδικασίας με την οποία συγκέντρωσε ιστορίες μέσα στην κοινότητά του – ιστορίες διαφορετικές μεν, αλλά και παρόμοιες όσον αφορά ορισμένες εμπειρίες. Ο William εξήγησε ότι το να αποτυπώνουμε την ποικιλομορφία της προσφυγικής εμπειρίας σημαίνει ότι αμφισβητούμε τις κυρίαρχες αφηγήσεις – δηλαδή είτε τη θυματοποίηση των προσφύγων (από την πλευρά όσων διάκεινται φιλικά) είτε την απο-ανθρωποποίησή τους και τη θεώρησή τους ως απειλής (από την πλευρά όσων διάκεινται εχθρικά). Η Αικατερίνη αφηγήθηκε την εντυπωσιακή ιστορία μιας τρανς πρόσφυγα στην Ελλάδα, της οποίας το αίτημα ασύλου καθώς και το δικαίωμα προσδιορισμού του φύλου της έγινε τελικά δεκτό μετά από μακρόχρονο αγώνα και μάχη.

Τα εγκαίνια της έκθεσης προσέφεραν πληροφορίες για μια πραγματικότητα που πολλοί πρόσφυγες πρέπει να αντιμετωπίσουν και η οποία συχνά παραβλέπεται: ότι το να είσαι ΛΟΑΤΚΙ+ και εκτοπισμένος μπορεί να είναι ένα διπλό στίγμα και ότι για να αντεπεξέλθουν σ’ αυτό οι άνθρωποι πρέπει να έχουν απίστευτη δύναμη και αντοχή.

Στον χώρο του πρώην Βρεφονηπιακού Σταθμού, στην α’ προβλήτα του λιμανιού της Θεσσαλονίκης, φιλοξενήθηκε η έκθεση φωτογραφίας «1000 όνειρα. Από τους πρόσφυγες για τους πρόσφυγες – Ιστορίες από τη ΛΟΑΤΚΙ+ προσφυγική εμπειρία». Όπως δηλώνει ο τίτλος της έκθεσης, πρόκειται για ένα πρότζεκτ που, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει συνήθως, δίνει φωνή στους ίδιους τους πρόσφυγες. Από τους 1000 ανθρώπους που φωτογραφήθηκαν και είπαν την ιστορία τους, επιλέξαμε ειδικά 24 περιπτώσεις ΛΟΑΤΚΙ+ προσφύγων, οι οποίοι αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες ενός διπλού στίγματος και γι' αυτό πρέπει να διαθέτουν τεράστια αποθέματα δύναμης και αντοχής.
Η έκθεση πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και τη συνεχή συμπαράσταση των ανθρώπων του - της διευθύντριας Ηρώς Κατσαρίδου, του επιμελητή Ηρακλή Παπαϊωάννου και των εργαζομένων.
Το MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης μάλιστα μάς παραχώρησε ευγενικά τον όμορφο χώρο του καφέ του για τη διεξαγωγή της εναρκτήριας συζήτησης, στην οποία πήραν μέρος και ομιλητές από την Ευρώπη σε ζωντανές συνδέσεις.
Η Neda Noraie-Kia, υπεύθυνη μεταναστευτικής πολιτικής στην Ευρώπη του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, εξηγεί ότι οι φωτογραφίες και οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν από 40 πρόσφυγες που ζουν στην Ευρώπη, οι οποίοι παρακολούθησαν σεμινάρια ώστε να αποκτήσουν τις σχετικές δεξιότητες.
Τη συζήτηση συντόνισε η Δέσποινα Συρρή, ιδρύτρια της Symbiosis – Σχολή Πολιτικών Σπουδών. Ο φορέας αυτός, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, είναι σταθερός συνεργάτης του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ εδώ και αρκετά χρόνια και στη συγκεκριμένη περίπτωση συνδιοργανωτής της εκδήλωσης.
Δικηγόρος και νομική ακτιβίστρια, η Αικατερίνη Γεωργιάδου αφηγήθηκε την εντυπωσιακή ιστορία μιας τρανς πρόσφυγα στην Ελλάδα, της οποίας το αίτημα ασύλου καθώς και το δικαίωμά της να αναγνωρίσει το φύλο της έγινε τελικά δεκτό μετά από μακρόχρονο αγώνα - πρόκειται για την πρώτη περίπτωση πανευρωπαϊκά.
Το πρότζεκτ «1000 όνειρα» πραγματοποιείται από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση Witness Change, εκ μέρους της οποίας μίλησε ο William Lounsburry. Όπως εξήγησε, η προσφυγική εμπειρία χαρακτηρίζεται από τεράστια ποικιλομορφία, και όταν αποτυπώνουμε αυτή την ποικιλομορφία στην ουσία αμφισβητούμε τις κυρίαρχες αφηγήσεις για τους πρόσφυγες.
Στην οθόνη σε ζωντανή σύνδεση το Baxi, ένα queer μη δυαδικό άτομο με μεταναστευτικό υπόβαθρο και καλλιτέχν@ στ@ οποι@ οφείλουμε αρκετές από τις φωτογραφίες της έκθεσης. Το Baxi μας έδωσε μια εικόνα της διαδικασίας με την οποία συγκέντρωσε ιστορίες μέσα στην κοινότητά του. Οι ιστορίες αυτές ήταν διαφορετικές, αλλά όσον αφορά ορισμένες εμπειρίες πολύ παρόμοιες.
Στην εκδήλωση παρών ήταν και ο Αποστόλης Καραμπαΐρης του Thessaloniki Pride, το οποίο είχε ολοκληρωθεί μόλις πέντε ημέρες νωρίτερα.
Η είσοδος του πολύχρωμου κτιρίου του πρώην Βρεφονηπιακού σταθμού στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, καλυμμένη με τις αφίσες της εκδήλωσης.
Η αντίληψή μας για την προσφυγική εμπειρία προέρχεται κυρίως από ιστορίες που διηγούνται μη πρόσφυγες, και γι’ αυτό μπορεί να είναι ελλιπής. Αυτό το κενό προσπαθεί να καλύψει το συγκεκριμένο πρότζεκτ.
Μέσα από την έκθεση καταδεικνύεται ότι οι λόγοι φυγής για όλους τους πρόσφυγες είναι σχεδόν ίδιοι –διώξεις, βία και φόβος– όπως και τα όνειρά τους – μια καλύτερη, ελεύθερη ζωή.
Η έκθεση έμεινε ανοιχτή για έξι ημέρες (έως 5-7-2022) και την επισκέφθηκαν συνολικά περίπου 150 άνθρωποι, Έλληνες αλλά και πολλοί ξένοι τουρίστες.
Η μετανάστευση, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η έμφυλη δημοκρατία είναι ανάμεσα στα βασικά πεδία δραστηριοτήτων του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ.